جهاد بي امان تا پيروزي انقلاب :
 

شهيد آيت الله قاضي پس از رهايي از تبعيد ، ايشان همزمان با تشکيل مرتب جلسات هفتگي در منزل خود (11) به خط دهي و هدايت انقلابيون پرداخت. ايشان همچنين با شروع تدريس خارج فقه، به تربيت طلاب و ذخيره هاي انقلاب همت گماشت. با اوج گيري مبارزات امت بيدار و ظلم ستيز ايران که به واسطه شهادت حاج آقا مصطفي خميني و مجالس منعقده براي آن فقيد شهيد پيش آمد ، شهيد قاضي طباطبائي در آذربايجان سنگري مستحکم براي دفاع از حريم اسلام و مبارزه با مظاهر طاغوت بنا نهاد. پس از واقعه 19 دي در قم ، منزل ايشان پناهگاه مبارزان مسلمان بود . آنان که پاي در مسير جهاد گذاشته بودند ، هرگاه مشکلي پيش مي آمد ، رو به خانه اين سيد عظيم الشأن مي نهادند . آنگاه که مزدوران رژيم به تعقيب اسلام خواهان مبارز برمي آمدند ، بيت اين عالم مجاهد پناهگاه امني براي جوانان بود و هر گاه گلوله دژخيمي سينه مالامال از عشق جواني را مي شکافت و خون گلرنگش را بر زمين مي ريخت ، پيکر بي جان شهيد به منزل ايشان حمل و از آنجا تشييع مي شد. قطره هاي جمعيت در منزل اين شهيد شاهد همچون باران رحمت به هم مي پيوستند تا آنجا که سيل عظيمي از جمعيت تشکيل مي شد ، در جاي جاي شهر تبريز به حرکت درمي آمد و هرچه ناپاکي و مظهر فساد و ستم شاهي بود ، مي زدود .
نقش بارز ايشان بعد از 19 دي ماه سال 1356 که طي آن مزدوران رژيم عده اي از پاک باختگان مسلمان را در شهر مقدس قم در خاک و خون کشيدند ، بر همگان بيش از پيش آشکار شد . قيام قهرمانانه مردم تبريز در 29 بهمن سال1356 با هدايت هاي اين شخصيت عظيم صورت گرفت. در ادامه اين قيام ، شهيد قاضي در ارشاد و راهنمايي مردم در جهت تعطيل کردن مغازه ها و بازار و سازماندهي اعتصابات و تظاهرات نقش مؤثري را ايفاء کردند . حضور ايشان در پيشاپيش صفوف مرصوص مردم بيدار و متدين آذربايجان در تمام راه پيمايي ها، دلگرمي هر چه بيشتري به راهپيمانان مي داد.ايشان در آن ايام غير از دستگاه جهنمي ساواک از سوي عده اي از روحاني نماياني که بعضاً حتي با بودجه ساواک عليه ايشان تبليغ مي کردند، طرف بودند . آنانکه با عنوان طرفداري از کسي که بنام مرجعيت سعي در انحراف مبارزات مردم مسلمان ايران بخصوص در خطه آذربايجان داشت. در تکاپو بودند که از نفوذ رو به رشد و فزاينده ايشان بکاهند ، و در بعضي موارد عنوان جدايي ايشان از امام امت را سر مي دادند که با حمايت قاطع امام و تأکيد بر اين نکته که ايشان از سوي امام نمايندگي دارند تمام اين توطئه ها به شکست انجاميد. عناوين عمده فعاليت هاي ايشان در جريان مبارزات سياسي تا پيروزي انقلاب را که رژيم بر اهميت آنها واقف بوده و از آن اقدامات بعنوان مؤثرترين عوامل براندازي ياد مي کند ، بدين شرح است:
*تشويق مردم به همبستگي با اعتصابيون شرکت ملي نفت ايران و تعطيل مغازه ها و بازار.
*دستور تکثير و توزيع اعلاميه اول محرم امام خميني (ره) که در آن از سربازان و درجه داران و افسران خواسته شده بود که از دستور فرماندهان خود امتناع و سربازان ، سربازخانه ها را ترک نمايند .
*توصيه به رفتن به پشت بام ها و گفتن تکبير و اذان در مواقع حکومت نظامي.
*قرار دادن منزلشان به عنوان محل شروع تظاهرات و تشييع جنازه ها .
*تدارک و تبليغ برنامه هاي راه پيمائي هاي عظيم روزهاي تاسوعا و عاشورا .
*دستور عدم پرداخت پول آب و برق مصرفي جهت اعلام نامشروع بودن رژيم .
*اعلام تعداد شهدا در اعلاميه هاي متعدد و تشويق مردم در ادامه مسير شهدا .
*پشتيباني و حمايت از اعتصابات و تأمين مخارج اعتصابيون در مدت اعتصاب.
*دعوت از سخنرانان زبده براي سخنراني در مسجد معروف شعبان جهت تحريض مردم به مقابله با رژيم.
*حضور در صحنه راه پيمائي ها خصوصاً حضور فعال در راهپيمائي 1357/10/9 و صدور اعلاميه راه پيمائي مذکور .
*صدور اعلاميه هاي مختلف و مهيج جهت تبيين مشي انقلاب.(12)
عده اي نيز سعي مي کردند با نقل سخن از ائمه (ع) گفتار ايشان را متقن تر نمايند . عشق و علاقه سرشار به امامان معصوم(ع)، خصوصاً حضرت امام حسين (ع) در وجود ايشان نمايان بود ، به گونه اي که تمامي منابر خود را با ذکر مصيبت اهل بيت به اتمام مي رساند . تأليف کتاب «تحقيق درباره اربعين حضرت سيد الشهداء » شاهدي بر اين مدعاست.ميزان ارادت و توسل ايشان به معصومين (ع) را مي توان از واقعه اي که خود ايشان نقل نموده درک کرد :
«در ايام تحصيل علمي خود در حوزه علميه قم و قبل از آنکه به حوزه نجف تشرف حاصل نمايم. ذوق و شوق سرشار و علاقه مخصوصي به تحصيل علم اصول دين داشتم … از آن جمله در مسئله علم پيغمبر (ص)و امام (ع) بسيار کوشش مي کردم که اعتقاد خود را در اين موضوع استوار نمايم و اکتفا به ظن و تخمين ننموده و از مرحله تقليد پا فراتر بگذارم و در راه وصول به اين مطلب ، دست توسل به دامن اهل بيت عصمت (ع) زده و از آل اطهار (ع) مطلب خود را مي جستم.
دير زماني در اين راه قدم برمي داشتم و رفته رفته گامي فراتر مي گذاشتم تا به سر منزل مقصود برسم ، به اين منظور سالي سعادت ياري کرد و توفيق الهي شامل شد و در عين ايام تحصيلي و نه در ايام تعطيلي ، تشرف به آستان قدس رضوي نصيبم شد و مدتي را در جوار حرم مطهر و قبر انور و اطهر امام رضا (ع) گذرانيدم و به درس جمعي از اساتيد حاضر شدم تا از هر خرمني خوشه اي اخذ نموده و از هر شاخه اي گلي بچينم . عمده همت من در پي مقصودم مي گشت چند روزي توسل به حضرت امام رضا (ع) نموده ، در حرم مطهر در پشت سر مبارک مي نشستم و منظورم اين بود که مي خواستم در موضوع علم امام (ع) توجهي از آن حضرت بشود و اعتقاد خودم را محکم نمايم و تفصيلاً بفهمم و از خود قرآن مجيد برايم کشف و روشن گردد .
چند روز بر اين منوال گذشت و به توسل خود به ساحت اقدس امام ادامه دادم تا روزي در حرم مطهر در همان مکان مقدس در مقابل ضريح مبارک قرار گرفتم و در فکر بودم ، گويا به قلب من الهام شد که در موضوع مسئله علم پيغمبر و امام (ع) آيه شريفه تطهير کافي است و به موجب مفاد آن آيه مبارکه ، جهل و ناداني به آن حضرات راه نمي يابد ، زيرا خداوند مي فرمايد:«انما يريد الله ليذهب عنکم الرجس اهل البيت و يطهرکم تطهيرا»
عاشق شهادت: هنوز شش ماه از طليعه انقلاب شکوهمند اسلامي نگذشته بود که ستاره درخشاني از آسمان پرفروغ علم و فقاهت غروب کرد . گروهک منحرف و مزدور فرقان ، ناجوانمردانه استاد بزرگ حوزه و دانشگاه ، آيت الله مرتضي مطهري را به شهادت رساند و با اين جنايت خود دل همگان را داغدار کرد . وقتي خبر شهادت مظلومانه استاد مطهري ، به گوش آيت الله قاضي رسيد ، بسيار متأثر و غمگين شد و همواره به اطرافيان خود مي فرمود : « کاش بنده هم مثل استاد مطهري روزي به فيض شهادت برسم.»(13)
حضرت آيت الله سيد علي قاضي طباطبائي در خاطره اي از شهيد قاضي مي گويد :
«اينجانب در سال 1371 هـ. ق که براي ديدار مادرم به نجف رفته بودم ، به حضور آيت الله العظمي کاشف الغطاء رسيدم و کتاب «جنه ي الماوي » را که حضرت آيت الله قاضي طباطبائي فرستاده بود ، به حضور انور ايشان تقديم کردم.بعد از نگاه به آن فرمود:«در فاميل شما چنين شخصيتي موجود است! اين ميوه از هر حيث به کمال رسيده و قابل استفاده است و گل پر عطري است که بايد از آن بهره ها گرفت . به شما و تمام اهل آذربايجان توصيه مي کنم نگذاريد اين گل به زمين خورده و پرپر گردد.» (14)

وحدت مسلمانان :
 

آيت الله سيد محمد علي قاضي طباطبائي يکي از عالمان روشن بين و ژرف نگري بود که هميشه بر وحدت اسلامي تأکيد داشت و در فرصت هاي مناسب با رفتار مديرانه خويش در جهت تحقق بخشيدن به اين آرمان مي کوشيد.شهيد قاضي در اين باره مي گويد:
«ياد دارم در «رمادي » که از سوريه برگشتم و وارد عراق شدم ، غروب نزديک بود. توقف کرديم که نماز مغرب را ادا و حرکت کنيم . وضو گرفتم و در صحن خانه وسيعي حصير انداختم و خواستم مشغول نماز بشوم . ديدم عده اي از جوانان اهل تسنن آمدند و در چند قدمي ايستادند ، فهميدم که مي خواهند بدانند که چطور سجده خواهم کرد . من هم در موقع سجده پيشاني را به بالاي حصير گذاشتم و ساير رفقا نيز اغلب از من تبعيت کردند . بعد از فراغت از نماز چند نفر از آنها جلو آمدند و از حقيقت سجده بر تربت کربلا که بعضي از همراهان در نماز گذاشته بودند، سئوال کردند . واقع امر را براي آنها بيان کردم . بسيار قانع شدند و امتنان به جاي آوردند و اظهار کردند که به ما جور ديگري تلقين کرده اند .
نظير اين قضيه در زينبيه دمشق نيز اتفاق افتاد و چند نفر از دوستان عراقي ، از عرب هاي شريف اهل نجف اشرف نيز بودند به جمعي از جوانان اهل سنت، از اهل سوريه ، مصر و لبنان، واقع امر را در سجده کردن شيعه بر تربت سيد الشهداء(ع) بيان کرديم و از آنچه خيال مي کردند و از روي تقليد اعتقاد داشتند، عذر خواستند.»(15)

نمادي از تربيت ديني :
 

آيت الله قاضي طباطبائي يکي از تربيت يافتگان مکتب اسلام است که تمامي اعمال و حرکاتش برگرفته از قرآن مجيد و احاديث اهل بيت(ع)بود. رفتار مؤدبانه ، محترمانه و برخورد متواضعانه و ملايم ايشان زبانزد عام و خاص بود .
يک روز به مناسبتي ، يکي از مخالفين سرسخت ايشان که لباس روحانيت به تن داشت ، وارد منزل ايشان شد ، بي درنگ سيد بزرگوار تمام قد به پاي او بلند شد و احترامش کرد. بعد از رفتن ايشان ، فردي از نزديکان آيت الله گفت:«آقا! اين شخصيت دشمني سرسختي با شما دارد … چرا اين قدر احترامش کرديد!» ايشان فرمودند:«به دو دليل اولاً ايشان مهمان ما بود و احترام مهمان واجب است ، ولو با من مخالف باشد ، ثانياً بايد قداست لباس روحانيت حفظ بشود». (16)

1-با فرزندان :
 

شهيد قاضي نه تنها پدر ، بلکه مربي خوب و دلسوز و دوست صميمي فرزندانش بود . وجودش براي اهل خانه موجب آرامش بود و کلام گرم و دلنشينش صفاي منزل را دو چندان مي ساخت. ايشان هرگز با همسر و فرزندان خود به درشتي و خشونت رفتار نکرد، گرچه ناملايمات و مشکلات و ناراحتيهاي اجتماعي زيادي را متحمل مي شد، ولي اثرات روحي آن در بيرون از خانه مي ماند و چهره آرام و دل انگيز او به خانه مي آمد.(17)

2-قدرشناسي :
 

شهيد قاضي هر چند يکبار فرزندان خود را جمع مي کرد و ضمن پند و اندرز، راه و رسم زندگي و چگونگي «بودن » را به آنان مي آموخت ، و در هر مجلسي و نشستي نسبت به احترام و تکريم مادرشان سفارش مي کرد و بارها مي گفت: مادر شما در حق من زحمات طاقت فرسائي را متحمل شده است و کمتر زني پيدا مي شود که اين گونه با سختي ها و دشواري ها مبارزه کند ، قدر او را بدانيد و نسبت به ايشان مهربان باشيد. او نه تنها در حضور فرزندان ، بلکه در فرصتي که دور از خانه و در تبعيد به سر مي برد ، در نامه هايي که مي نوشت به رعايت احترام مادر تأکيد مي کرد.(18)

3-لباس :
 

از جمله کارهاي اخلاقي که حضرت آيت الله قاضي بدان اهميت بيشتري مي داد طرز نشستن و برخاستن و لباس پوشيدن بود . اين معلم بزرگ اخلاق هميشه در مجالس خصوصي و عمومي ، به خصوص هنگام منبر رفتن ، لباس خود را مرتب مي کرد و تا آخر مجلس چهار زانو مي نشست و مواظب بود که مبادا عبا از دوشش بيافتد. براي ايشان کهنه بودن لباس اهميت نداشت ، اما به تميزي و پاکي لباس توجه خاصي داشت .

آثار اجتماعي و عمراني :
 

شهيد محراب آيت الله قاضي طباطبائي شيفته خدمت به اسلام و مسلمانان بود و در اين راه گامهاي بلند و مؤثري برداشت و آثار گرانبهايي از خود به يادگار گذاشت. از جمله ساختن مساجد ذيل در تبريز و حومه از برکات آن وجود شريف است:
1-مسجد طوبائيه
2-مسجد ارزيل واقع در قريه ارزيل
3-مسجد امام حسين (ع) واقع در آخر کوچه باغ
4-مسجد حضرت آيت الله حکيم واقع در خيابان کمربندي
5-تجديد بناي مسجد شعبان واقع در اول خيابان تربيت طوبي له و حسن مآب

پي نوشت ها :
 

11.گزارش مرتب تمامي اين جلسات در اسناد ساواک موجود است .
12.مجلس نشين قدس ، شعر دوست ، ص46-45
13.روزنامه رسالت ، شماره 1294
14.ضميمه روزنامه اطلاعات ، 1377/8/10 ، شماره 21476
15.ر.ک: تحقيق درباره اربعين ، ص 416
16.اين جريان را آقازاده ايشان نقل کرده اند.
17.ر.ک : قاضي طباطبائي قله شجاعت و ايثار ، محمد ابراهيم زاده ، ص 106
18.ر.ک: قاضي طباطبائي قله شجاعت و ايثار ، محمد ابراهيم زاده ، ص 108
 

منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 51
/ج