نکته ها:
 

در شأن نزول آيه فوق آمده است:سائلي وارد مسجد شد و ازمردم درخواست کمک کرد.کسي چيزي به او نداد .حضرت علي (ع)درحالي که به نماز مشغول بود،در حال رکوع ،انگشترخود را به سائل بخشيد .در تکريم اين بخشش ،اين آيه نازل شد.
عمار ياسر مي گويد:پس از انفاق انگشتر در نماز و نزول آيه بود که رسول خدا (ص)فرمود:
«من کنت مولاه فعلي مولاه.(1)
پيامبراکرم (ص) در غديرخم ،براي بيان مقام حضرت علي (ع)اين آيه را تلاوت فرمود.(2)و خود علي (ع)نيز براي حقانيت خويش ،بارها اين آيه را مي خواند .(3)ابوذر که خود شاهد ماجرا بوده است ،در مسجد الحرام براي مردم داستان فوق را نقل مي کرد.(4)
کلمه ي «ولي»در اين آيه،به معناي دوست و ياورنيست،چون دوستي و ياري مربوط به همه مسلمانان است،نه آنان که درحال رکوع انفاق مي کنند.
امام صادق(ع) فرمودند :منظوراز«الذين امنوا…»،علي (ع) و اولاد او،ائمه (ع)تا روزقيامت هستند .پس هرکس ازاولاد او به جايگاه امامت رسيد با اين ويژگي مثل اوست،آنان صدقه مي دهند درحال رکوع.(5)
مرحوم فيض کاشاني در کتاب نوادر،حديثي را نقل مي کند که بر اساس آن سايرامامان معصوم نيزدرحال نماز و رکوع به فقرا صدقه داده اند که اين عمل با جمع بودن کلمات «يقيمون »«يوتون»«راکعون»سازگارتراست.
امام باقر(ع) فرمود:خداوند به پيامبرش دستورداد که ولايت علي (ع) را مطرح کند و اين آيه را نازل کرد.(6)
بهترين معرفي آن است که اوصاف و خصوصيات کسي گفته شود و مخاطبان ،خودشان مصداق آن را پيدا کنند.(آيه بدون نام بردن ازعلي(ع) -اوصاف و افعال او را برشمرده است)امام صادق (ع) ،علي (ع) هزاران شاهد درغديرخم داشت،ولي نتوانست حق خود رابگيرد ،درحالي که اگر يک مسلمان دو شاهد داشته باشد،حق خود را مي گيرد!(7)
ولايت فقيه در راستاي ولايت امام معصوم است.امام صادق (ع)مي فرمايد :بنگريد به آن کس که حديث ما را روايت کند و در حلال و حرام ما نظر نمايد و احکام ما را بشناسد .پس به حکومت او راضي باشيد که من او را برشما حاکم قراردادم .«فاني قد جعلته عليکم حاکما…»(8)

پيام ها:
 

1-اسلام،هم دين ولايت است و هم دين برائت .هم جاذبه دارد و هم دافعه.
آيات قبل،ازپذيرش ولايت يهود و نصاري نهي کرد،اين آيه مي فرمايد :خدا ورسول و کسي را که در رکوع انگشتر داد،ولي خود قراردهيد .«يا ايها الذين امنوا لا تتخذوا »(…)«انما وليکم الله…»
2-ازاينکه به جاي «اوليائکم »،«وليکم »آمده ممکن است استفاده شود که روح ولايت پيامبرو علي (ع) درامتداد ولايت الهي است.«وليکم»
3-معمولاً درقرآن،نماز و زکات درکنارهم مطرح شده است،ولي درآيه ،هردو به هم آميخته اند.”(دادن زکات درحال نماز)«الذين يقيمون الصلاة و يوتون الزکاة و هم راکعون»
4-کساني که اهل نماز و زکات نيستند،حق ولايت برمردم را ندارند.«انما وليکم الله»…انما،نشانه ي انحصار ولايت درافراد خاص است.
5-براي توجه به محرومان ،نمازهم مانع نيست.«يوتون الزکاة و هم راکعون»آري،فقيرنبايد ازجمع مسلمانان دست خالي برگردد.
6-ولايت ازآن کساني است که نسبت به اقامه ي نماز و پرداخت زکات پايدار باشد.«يقيمون الصلاة و يوتون»…يقيمون و يوتون نشانه دوام است)
7-هرگونه ولايت،حکومت و سرپرستي که ازطريق خدا و رسول و امام نباشد ،باطل است «انما وليکم الله»…(کلمه «انما »علامت حصراست)
8-توجه به خلق براي خدا درحال نماز،با اقامه نمازمنافات ندارد.«يوتون الزکاة و هم راکعون »
9-کسي که نسبت به فقرا بي تفاوت باشد،نبايد رهبرو ولي شما باشد.«انما وليکم الله»…«و يوتون الزکاة»
10-کارهاي جزئي (مثل انفاق انگشتر )نمازرا باطل نمي کند .«يقيمون الصلاة ويوتون الزکاة و هم راکعون»
11-درفرهنگ قرآن ؛به صدقه مستحبي هم «زکات »گفته مي شود.«يوتون الزکاة»
12-ولايت ها درطول يکديگرند ،نه در برابريکديگر ،ولايت برمسلمين ،ابتدا از آن خداست ،سپس پيامبر،آن گاه امام ؛«انما وليکم الله و رسوله والذين امنوا…»
13-حضرت علي (ع)در زمان خود پيامبر (ص)نيز ولايت داشته است .«انما وليکم الله و رسوله»(ظاهر ولايت،ولايت بالفعل است،نه ولايت بالقوه ،زيرا ولايت در آيه يک بار بکار برده شده که يا همه بالفعل يا همه بالقوه است.

پی نوشت ها :
 

1-تفسيرالميزان.
2-تفسيرصافي.
3-تفسيرالميزان.
4-تفسيرمجمع البيان.
5-کافي،ج1،ص288.
6-تفسيرنورالثقلين و کافي ،ج1،ص281.
7-تفسيرنورالثقلين.
8-کافي ج1،ص67.
 

منبع:نشريه قدر،شماره 20.