شب قدر شبي است که همه مقدرات تقدير مي گردد و قالب معين و اندازه خاص هر پديده روشن و اندازه گيري مي شود .
به عبارت روشن تر ، شب قدر يکي از شب هاي دهه آخر ماه رمضان است . طبق روايات ما ، يکي از شب هاي نوزدهم يا بيست و يکم و به احتمال زيادتر ، بيست و سوم ماه مبارک رمضان است (1). در اين شب که شب نزول قرآن به شمار مي آيد امور خير و شر مردم و ولادت، مرگ ، روزي ، حج ، طاعت ، گناه و خلاصه هر حادثه اي که در طول سال واقع مي شود ، تقدير مي گردد . (2) شب قدر هميشه و هر سال تکرار مي شود . عبادت در آن شب ، فضيلت فراوان دارد و در نيکويي سرنوشت يک ساله بسيار مؤثر است (3) .در اين شب تمام حوادث سال آينده به امام هر زمان ارائه مي شود و وي از سرنوشت خود و ديگران با خبر مي گردد . امام باقر (ع) مي فرمايد : «انه ينزل في ليله القدر الي ولي الامر تفسير الامور سنه سنه يومر في امر نفسه بکذا و کذا و في امر الناس بکذا و کذا ؛ در شب قدر به ولي امر ( امام هر زمان )تفسير کارها و حوادث نازل مي شود و وي درباره ي خويش و ديگر مردمان مامور به دستورهايي مي شود » (4)
بنابراين ، مي توان گفت شب قدر ، شب تقدير و اندازه گيري و شب تعيين حوادث جهان ماده است .
خداوند در آيه 185 سوره مبارکه بقره مي فرمايد :شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن ؛ ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده است . طبق اين آيه ، نزول قرآن (نزول دفعي ) در ماه رمضان بوده است . و در آيات 3 تا 5 سوره ي مبارکه دخان مي فرمايد : انا انزلناه في ليله مبارکه انا کنا منذرين فيها يفرق کل امر حکيم امراً من عندنا انا کنا مرسلين ؛ اين آيه نيز تصريح دارد که نزول [دفعي ] قرآن در يک شب بوده است که از آن به شب مبارک تعبير شده است . همچنين در سوره ي مبارکه قدر تصريح شده است که قرآن در شب قدر نازل شده است .
سوره ي مبارکه قدر که به منزله ي شرح و تفسير آيات سوره ي مبارکه دخان است ، شش ويژگي براي شب قدر مي شمارد :
الف )شب نزول قرآن است . انا انزلناه في ليله القدر .
ب )شبي ناشناخته است و اين ناشناختگي به دليل عظمت آن شب است . و ما ادراک ما ليله القدر .
ج )از هزار ماه بهتر است . ليله القدر خير من الف شهر
د )در اين شب مبارک ، ملائکه و روح با اجازه ي پروردگار عالميان نازل مي شوند . تنزل الملائکه و الروح فيها باذن ربهم و روايات تصريح دارند که آنها بر قلب امام هر زمان نازل مي شوند .
هـ )اين نزول براي تحقق هر امري است که درسوره دخان بدان اشاره رفت .من کل امر ؛ و اين نزول که مساوي با رحمت خاصه الهي بر مؤمنان شب زنده دار است تا طلوع فجر ادامه دارد . سلام هي حتي مطلع الفجر و شب قدر ، شب تقدير و اندازه گيري است . زيرا در اين سوره که تنها پنج آيه دارد سه بار ليله القدر تکرار شده است و اين نشانه اهتمام ويژه قرآن به مسأله اندازه گيري در آن شب خاص است .
مرحوم کليني در کافي از امام باقر (ع) نقل مي کند که آن حضرت در جواب معناي آيه انا انزلناه في ليله مبارکه فرمودند : آري ، شب قدر ، شبي است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن ، تجديد مي شود . شبي که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبي است که خداي تعالي درباره اش فرموده است :فيها يفرق کل امر حکيم ؛ در آن شب هر امري با حکمت متعين و ممتاز مي گردد . آن گاه فرمود :درشب قدر ،هر حادثه اي که بايد درطول آن سال واقع گردد ، تقدير مي شود ، خير و شر ، طاعت و معصيت و فرزندي که قرار است متولد شود يا اجلي که قرار است فرا رسد يا رزقي که قرار است برسد و … (5)

پي نوشت :

پ ـ اقبال الاعمال ، ج1 ، ص 312 ـ 313 ـ 374 ـ 375 .
2 ـ الکافي ، ج 4 ، ص 157 .
3 ـ المراقبات ، ص 337 ـ 252.
4 ـ الکافي ، ج 1 ، ص 248 .
5 ـ الميزان ، ج 20 ، ص 382 ، بحث روايي ذيل سوره مبارکه ي قدر .

منبع:ماهنامه قرآني ،آموزشي نسيم وحي،شماره 8 /س