آیا امام زمان # بین مردم است؟ آیا ما او را در حالی که می بینیم، نمی شناسیم؟ در این دوره (غیبت کبری) وظایف مسلمانان چیست؟

موفقیت شما را در همه عرصه های معرفت دینی از خداوند مسئلت داریم. شما سه پرسش را در یک پرسش قرار دادید که به ترتیب پاسخ داده شد.
1- آیا امام زمان # در میان مردم است؟
2- آیا ما او را می بینیم و نمی شناسیم؟
3- در زمان غيبت حضرت مهدى × چه وظايفى بر عهده داريم؟
پاسخ سؤال اول و دوم: معنى غيبت امام اين نيست كه در يك محيط دور دستى رفته و خود را از نظر مردم پنهان كرده باشد، بلكه به اين معنى است كه (در میان مردم هست ولی) مردم او را نمى شناسند و كسى وجود او را در محيط چند ملياردى بشر به عنوان امام زمان # تشخيص نمى دهد و بسا با مردم آميزش دارد و رفت و آمد دارد و خريد و فروش مى كند.[1] آن حضرت هر ساله در ایام حج همراه حجاج در عرفات حضور دارد، در شب ها و روزهای ویژه برای زیارت قبور مطهر نبی مکرم | و قبور ائمه طاهرین ^ در بقیع و عراق و مشهد امام رضا ×، نیز زیارت سایر بقاع متبرکه در میان مردم حضور دارند، چنان که ممکن است در برخی مجالس و محافل و مساجد همانند مسجد کوفه، مسجد سهله یا مسجد جمکران حضور یابند. آن حضرت مردم را می بیند و می شناسد ولی مردم او را نمی شناسند. امام صادق × می فرماید: إِنَّ فِي صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ شَبَهاً مِنْ يُوسُفَ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ كَأَنَّكَ تَذْكُرُهُ حَيَاتَهُ أَوْ غَيْبَتَهُ قَالَ فَقَالَ لِي وَ مَا يُنْكَرُ مِنْ ذَلِكَ هَذِهِ الْأُمَّةُ أَشْبَاهُ الْخَنَازِيرِ- إِنَّ إِخْوَةَ يُوسُفَ ع كَانُوا أَسْبَاطاً أَوْلَادَ الْأَنْبِيَاءِ تَاجَرُوا يُوسُفَ وَ بَايَعُوهُ وَ خَاطَبُوهُ وَ هُمْ إِخْوَتُهُ وَ هُوَ أَخُوهُمْ فَلَمْ يَعْرِفُوهُ حَتَّى قَالَ أَنَا يُوسُفُ وَ هذا أَخِي فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ الْأُمَّةُ الْمَلْعُونَةُ أَنْ يَفْعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِحُجَّتِهِ فِي وَقْتٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ كَمَا فَعَلَ بِيُوسُفَ إِنَّ يُوسُفَ ع كَانَ إِلَيْهِ مُلْكُ مِصْرَ وَ كَانَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ وَالِدِهِ مَسِيرَةُ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ يَوْماً فَلَوْ أَرَادَ أَنْ يُعْلِمَهُ لَقَدَرَ عَلَى ذَلِكَ لَقَدْ سَارَ يَعْقُوبُ ع وَ وُلْدُهُ عِنْدَ الْبِشَارَةِ تِسْعَةَ أَيَّامٍ مِنْ بَدْوِهِمْ إِلَى مِصْرَ فَمَا تُنْكِرُ هَذِهِ الْأُمَّةُ أَنْ يَفْعَلَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِحُجَّتِهِ كَمَا فَعَلَ بِيُوسُفَ أَنْ يَمْشِيَ فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأَ بُسُطَهُمْ حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ فِي ذَلِكَ لَهُ كَمَا أَذِنَ لِيُوسُفَ قَالُوا- أَ إِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ قالَ أَنَا يُوسُف.[2] همانا صاحب الامر × شباهت هائى به جناب يوسف × دارد، سدیر صیرفی (راوی حدیث) می گوید به حضرت عرض كردم: گويا امر زندگى يا امر غيبت آن حضرت را ياد مي كنيد، فرمود: بله، خوك وشان اين امت چه چيز را انكار مي كنند؟! همانا برادران يوسف فرزندان پيغمبر و نوادگان انبیا بودند و (در روزگار قحطی، آن هنگام که آذوقه ها در دست یوسف بود) برادران یوسف با او در مصر داد و ستد کردند (پول دادند و گندم گرفتند) و با او سخن گفتند. بعلاوه ايشان برادران او و او برادر ايشان بود، با وجود اين همه نشانه ها او را نشناختند تا آن كه یوسف خودش گفت: «من يوسفم و اين برادر من است» پس چرا لعنت شدگان اين امت انكار مي كنند كه خداى عز و جل در يك زمانى با حجت خود همان كند كه با يوسف كرد. (يعنى او را تا مدتى غايب كند كه چون او را ببينند نشناسند.)
همانا يوسف سلطان (مشهور و مقتدر) مصر بود و فاصله ميان او و پدرش (بر اساس امکانات سفر آن زمان) 18 روز راه بود، اگر خدا مي خواست مي توانست پدرش را از وضعیت پسر با خبر کند، ولى این کار را نکرد ….. پس اين امت چرا انكار مي كنند كه خداى متعال با حجت خود همان كند كه با يوسف كرد، به طورى كه او در بازارهاى ايشان راه رود و پا روى فرش آن ها گذارد (با وجود اين او را نشناسند) تا خدا در باره او اجازه دهد، چنان كه به يوسف اجازه فرمود و آنها گفتند: آیا تو خود يوسف هستى؟!! گفت: بله من يوسفم.
پاسخ سؤال سوم:
دوران غیبت امام زمان # از یک سو دوران «امتحان و آزمایش» سنگین است و از سویی دیگر طولانی شدن آن زمینه را برای انحرافات فکری، عقیدتی و عملی فراهم می سازد به گونه ای که عده ای می گویند: ولی عصر # هنوز دنیا نیامده، عده ای می گویند به دنیا آمد و بعدش مرد، و…، هر کسی چیزی می گوید، برخی ها می گویند: چه نیازی به قائم آل محمد # است،[3] امام صادق × در توصیف مردم زمان غیبت می فرماید: به خدا سوگند امام شما ساليانى از روزگارتان غيبت كند، (آن زمان زمان آزمایش شماست) حتما مورد آزمايش واقع می شويد، غیبت امام آن قدر طولانی شود كه عده ای بگويند: او مرده يا هلاك شده و یا معلوم نیست به كدامین دره افتاده و در کدامین صحرا سلوك كرده است! اما چشمان مؤمنان (وفادار به امام) پیوسته در فراق او بگريند…[4] و پیامبر اکرم | می فرماید: «وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً لَيَغِيبَنَّ الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِي بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ إِلَيْهِ مِنِّي حَتَّى يَقُولَ أَكْثَرُ النَّاسِ مَا لِلَّهِ فِي آلِ مُحَمَّدٍ حَاجَةٌ وَ يَشُكُّ آخَرُونَ فِي وِلَادَتِهِ…»؛[5] سوگند به خدایی که مرا بشارت دهنده مبعوث کرده امام قائم # از فرزندان من طبق پيمانى كه از جانب من بر عهده اوست غايب شود و غیبت او آن قدر طول خواهد کشید كه اكثر مردم بگويند: خدا را در خاندان محمّد حاجتى نيست، و جمعی نیز در اصل ولادتش شک کنند. این گونه اخبار و روایات – که کم نیستند – برای هر انسان خداجوی ولایتمدار این پرسش را می آفریند: در عصر غیبت وظیفه ما چیست؟ چه کار کنیم تا در «صراط مستقیم» دیانت و ولایت استوار باشیم و نمره ما در این آزمون آبرومند و مورد قبول خدا گردد؟
آنچه در ذیل می خوانید برخی از مهم ترین وظایف ولایتمداران در دوران غیبت است.
1- دین شناسی و امام شناسی:
مهم ترین وظیفه هر کسی در زمان حضور و غیبت امام × دین شناسی و شناخت و معرفت پیدا کردن به امام زمان است. پيامبر اكرم | فرمود: «وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً لَيَغِيبَنَّ الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِي بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ إِلَيْهِ مِنِّي حَتَّى يَقُولَ أَكْثَرُ النَّاسِ مَا لِلَّهِ فِي آلِ مُحَمَّدٍ حَاجَةٌ وَ يَشُكُّ آخَرُونَ فِي وِلَادَتِهِ فَمَنْ أَدْرَكَ زَمَانَهُ فَلْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ وَ لَا يَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ إِلَيْهِ سَبِيلًا بِشَكِّهِ فَيُزِيلَهُ عَنْ مِلَّتِي وَ يُخْرِجَهُ مِنْ دِينِي فَقَدْ أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ مِنْ قَبْلُ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الشَّياطِينَ أَوْلِياءَ لِلَّذِينَ لا يُؤْمِنُون»؛[6] سوگند به آن خدایی كه مرا بشارت دهنده مبعوث كرده امام قائم # از فرزندان من است و طبق پيمانى كه از جانب من بر عهده اوست غايب شود و غیبتش آن قدر طولانی می شود كه جمعی در اصل ولادت او شكّ كنند، و عده ای نیز بگويند: خدا را در خاندان محمّد حاجتى نيست. پس هر كس در زمان او واقع شود بايستى به دين او متمسّك شود و به واسطه شكّ خود راه شيطان را باز نسازد تا شيطان او را از آئين من زايل ساخته و از دين من بيرون برد؛ چه آن که شیطان پيش تر پدر و مادر شما (آدم و حوا) را از بهشت بيرون كرد و خداى تعالى شيطان را رئیس و دوست بى ايمانان قرار داده است. لازمه تمسک جستن به دین و مذهب امام زمان # شناخت امام و دین اوست.
امام شناسی و اطاعت از امام شاخص دین داری است. در منابع شیعی و سنی [7]- با بیانات متفاوت ولی مفهوم یکسان – از نبی مکرم | روایت شده است: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»؛[8] هر کس بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناخته باشد (مسلمان از دنیا نرفته بلکه) به آئین جاهلیت مُرده است. یکی از شاگردان امام صادق × به نام فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ می گوید از امام صادق × در مورد آیه شریفه: ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾[9] پرسیدم حضرت فرمود: «يَا فُضَيْلُ اعْرِفْ إِمَامَكَ فَإِنَّكَ إِذَا عَرَفْتَ إِمَامَكَ لَمْ يَضُرَّكَ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ وَ مَنْ عَرَفَ إِمَامَهُ ثُمَّ مَاتَ قَبْلَ أَنْ يَقُومَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ كَانَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ قَاعِداً فِي عَسْكَرِهِ لَا بَلْ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ قَاعِداً تَحْتَ لِوَائِهِ قَالَ وَ رَوَاهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا بِمَنْزِلَةِ مَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص»؛[10] اى فضيل! تو امامت را بشناس، زيرا هر گاه امامت را شناختى تقدم یا تأخر – دیر یا زود شدن – اين امر (ظهور امام زمان #) زيانت ندهد، كسى كه امامش را بشناسد و پيش از قيام صاحب الامر بميرد، مانند كسى است كه در لشكر آن حضرت بوده است، نه، بلكه مانند كسى كه زير پرچم آن حضرت نشسته باشد (یعنی از اصحاب ویژه آن حضرت باشد). در اينجا يكى از اصحابش گفت: مانند كسى است كه در ركاب رسول خدا | شهيد شده باشد.
2- ترک گناه و انجام واجبات:
دوستی و محبت آنگاه حقیقی است که انسان خواسته محبوبش را برآورده کند و فرمانش را ببرد، بنابراین چگونه ممکن است انسان کسی را دوست داشته باشد و به او عشق بورزد اما به جای اطاعت از او و برآورده کردن خواسته هایش از کسی فرمان ببرد که دشمن محبوب اوست و در راهی گام بگذارد و از مرامی پیروی کند که نزد محبوبش منفور است؟ امام زمان # – همانند سایر ائمه و پیامبر اکرم ^ – خلیفه خدا در عالم هستی و آئینه جمال و مظهر صفات خدا و مبیّن و مفسر دین خدا است. انجام واجبات و ترک گناهان سبب خوشحالی حضرت می شود و حضرت در حق او دعا می کند، و اگر عکس آن اتفاق بیفتد سبب حُزن و ناراحتی حضرت می شود و اگر گناه و ترک واجب تعمدی باشد به منزله شمشیر کشیدن به روی حضرت و اعلان جنگ با اوست.[11] 3- تولی و تبری: «دوستى با دوستان و دشمنى با دشمنان امام زمان و اهل البیت ^»:
چگونه ممکن است انسان هم خدا را دوست داشته باشد و هم ابلیس را؟! هم امام زمان و ائمه ^ را دوست داشته باشد و هم دشمنان آنان و دشمنان مکتب و مرام آنان را؟! از این رو در احادیث دوست داشتن دوستان ولایت ائمه ^ و دشمنی با دشمنان آنان معیار ولایتمداری معرفی شده است.
رسول خدا | فرمود: «طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ مُقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ يَتَوَلَّى وَلِيَّهُ وَ يَتَبَرَّأُ مِنْ عَدُوِّهِ وَ يَتَوَلَّى الْأَئِمَّةَ الْهَادِيَةَ مِنْ قَبْلِهِ أُولَئِكَ رُفَقَائِي وَ ذَوُو وُدِّي وَ مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ قَالَ رِفَاعَةُ وَ أَكْرَمُ خَلْقِ اللَّهِ عَلَيَّ»؛[12] خوشا بر احوال كسى كه قائم اهل بيت مرا درك كرده و در زمان غيبت آن حضرت و پيش از قيامش پيرو او باشد، دوستانش را دوست بدارد و با دشمنانش دشمن باشد، چنين كسى در روز قيامت از رفقا و دوستان من و گرامى ترين امت من خواهد بود.
امام صادق × از جدش رسول خدا | روایت کرده که آن حضرت فرمود: «طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ مُقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ يَتَوَلَّى وَلِيَّهُ وَ يَتَبَرَّأُ مِنْ عَدُوِّهِ وَ يَتَوَلَّى الْأَئِمَّةَ الْهَادِيَةَ مِنْ قَبْلِهِ أُولَئِكَ رُفَقَائِي وَ ذَوُو وُدِّي وَ مَوَدَّتِي وَ أَكْرَمُ أُمَّتِي عَلَيَّ»؛[13] خوشا بر احوال كسى كه قائم اهل بيت مرا درك كند و پيش از قيامش به او اقتدا كرده و از او و امامان هدایتگر پيش از او پيروى و اطاعت كند، دوستان او – و ائمه – را دوست داشته باشد و از دشمنان او – و دشمنان ائمه – فاصله بگیرد و تبری جوید، آنان رفقاى من، دوستان و محبان من و گرامى ترين امّت من هستند.
4- صبر و بردباری، امیدواری و امید آفرینی:
دین داری ولائی در جامعه فاضله که همه مسلمان و اهل ولایت هستند امری آسان و بدون رنج و مشقت است؛ از این رو دین داران حقیقی پاک سرشت را باید در میدان عمل و در اجتماعی که پاکان و ناپاکان زیست دارند شناخت. در آن زمان و در آن جامعه ای که دین و ولایت غریب و هواداران آن یا کمند و یا احساس مسؤلیت نمی کنند، مردان مرد از نامردان مرد نما شناخته می شوند، چنان که امیر مؤمنان × می فرماید: «فِي تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ عِلْمُ جَوَاهِرِ الرِّجَال»؛ در دگرگون شدن اوضاع و احوال، حقیقت مردان و گوهر وجودشان شناخته مى شود.
یکی از مصادیق بارز «تقلب الاحوال» عصر غیبت است که پاکان ولایتمدار از مدعیان دروغین ولایت شناخته می شوند – چنان که قرآن کریم می فرماید: ﴿مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ﴾؛[14] خداوند هرگز مؤمنان را بدين حال كنونى كه برآنيد وانگذارد تا آنكه (با آزمايش خود) بدسرشت را از پاك گوهر جدا كند.
یکی از ویژگیهای عصر غیبت این است که از هر سو سختی ها، فشارها، ستم ها، نیش زبان ها و قلم ها متوجه پیروان ولایت می شود. مقاومت و دینداری در برابر این رنج ها نیازمند چند مؤلفه قوی از جمله: «امام شناسی، دوست و دشمن شناسی (تولی و تبری) و صبر و استقامت در برابر فشارها» است. نبی مکرم | و ائمه معصومین ^ به مهدی باوران فرموده است: در برابر فشارها و مصیبت های دوران غیبت صبور باشید تا به ساحل نجات برسید. «قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ تَعَالَى بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها* وَ يُظْهِرُ بِهِ دِيْنَ الْحَقِ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ (توبه،آیه 33)، لَهُ غَيْبَةٌ يَرْتَدُّ فِيهَا قَوْمٌ وَ يَثْبُتُ عَلَى الدِّينِ فِيهَا آخَرُونَ فَيُؤْذَوْنَ فَيُقَالُ لَهُمْ: مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (یونس آیه 48) أَمَا! إِنَّ الصَّابِرَ فِي غَيْبَتِهِ عَلَى الْأَذَى وَ التَّكْذِيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ص.»[15] امام حسين × فرمودند: دوازده امام مهدىّ (هدايت شده الهى و هدایتگر) همه از ما اهل بیت است. اوّل آنها، أمير المؤمنين علىّ بن أبى طالب × است و آخرين نفر آنان، نهمين نفر از نسل من مى باشد و اوست قائم بالحقّ؛ خداوند زمين مرده را توسّط او زنده مى گرداند و دين حقّ را- على رغم ميل مشركين- به دست او بر ساير أديان پيروزى و برترى مى دهد. او غيبتى دارد كه گروهى در طول آن مرتدّ مى شوند و گروهى نيز بر دین و ولایت ما استوار و ثابت قدم باقى مى مانند و (به همین خاطر نیز) مورد اذيّت و آزار واقع مى شوند.
به (تمسخر و ملامت) به آنها گفته مى شود: اگر راست مى گوئيد، اين وعده الهى (ظهور امام زمان#) كى انجام مى شود؟
(همه بدانند) كسى كه در زمان غيبت، اذيّت و تكذيب مردم را تحمّل كند و صبر نمايد مانند كسى است كه در ركاب رسول خدا | جهاد كند.
پيامبر اكرم | فرمود: «لَيَكُونَنَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ قَوْمٌ يَتَوَلَّوْنَكَ يَا عَلِيُّ يَشْنَأُهُمُ النَّاسُ وَ … يُؤْثِرُونَكَ وَ وُلْدَكَ عَلَى الْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَ الْإِخْوَةِ وَ الْأَخَوَاتِ وَ عَلَى عَشَائِرِهِمْ وَ الْقَرَابَاتِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَفْضَلُ الصَّلَوَاتِ أُولَئِكَ يُحْشَرُونَ تَحْتَ لِوَاءِ الْحَمْدِ يُتَجَاوَزُ عَنْ سَيِّئَاتِهِمْ وَ يَرْفَعُ دَرَجَاتِهِمْ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُون»؛[16] اى على! هرآينه در آخر الزّمان گروهى خواهند بود كه به جرم دوست داشتن تو، مورد سرزنش مردمان قرار مى گيرند … در آن میان کسانی هستند که (دستورات و محبت) تو را و فرزندان تو را بر پدران، مادران، برادران، خواهران و عشيره خود ترجيح مى دهند. پس بهترين صلوات هاى خداوند بر آنها باد! آنان فرداى قيامت، زير لواى حمد محشور خواهند شد، خداوند به خاطر استقانت و پایداری آنان در امر ولایت از گناهان آنان می گذرد و درجات آنان را بالا می برد.
5- پرهيزگارى در کنار صبوری:
وظیفه پیشین مقاومت و صبوری در برابر سختی ها بود اما صبر و مقاومت هنگامی مثمر ثمر خواهد بود که قرین تقوا گردد. از این رو دو واژه «صبر و تقوا» در قرآن مکررا در کنار هم ذکر شده است.[17] در آیه 120 سوره آل عمران می فرماید: اگر شما (مسلمانان در برابر نقشه های خائنانه دشمنان تان) راه صبر و پرهیزگاری را در پیش بگیرید (بدانید که) دشمنی ها و مکرها و نقشه های آنان هیچ زیان (مهمی) به شما نمی رساند. و در آیه 186 همان سوره پس از آنکه می فرماید: «یقینا شما (از یک سو) درباره انفاق مال و جان خود در راه خدا مورد آزمايش قرار خواهید گرفت، و از (سویی دیگر) هم توسط آنهایی كه پيش از شما كتاب آسمانى به آنها داده شد و هم از جانب مشركان زخم زبان بسيار خواهيد شنيد» توصیه می کند که «اگر صبر پيشه كرده و پرهيزكار شويد (قطعا پیروز خواهید شد) چه آن كه ثبات و پایداری در کنار تقوا سبب قوت اراده در كارها می شود.»
جابر بن عبدالله انصاری می گوید: رسول خدا | فرمود: در دوران غیبت امام مهدی # افراد زیادی در حیرت و سرگردانی و ضلالت می افتند[18] و در حدیث دیگری که امام صادق × از آن حضرت روایت کرده آمده است: «تَكُونُ لَهُ غَيْبَةٌ وَ حَيْرَةٌ حَتَّى تَضِلَّ الْخَلْقُ عَنْ أَدْيَانِهِم»؛[19] براى آن حضرت غيبت است و (در آن زمان آن قدر) حيرت و سرگردانی است كه (جمعی از) مردم از دین های خود منحرف و گمراه شوند. راه برون رفت از آن سرگردانی و گمراهی تقوا و پرهیزگاری است. امام صادق × می فرماید: «إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً فَلْيَتَّقِ اللَّهَ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِه»؛[20] همانا براى صاحب الامر غيبتى هست، پس بنده بايد تقواى الهى پيشه نمايد و به دين او چنگ زند تا بتواند از سرگردانی و گمراهی نجات یابد.
يمان تمار گويد: خدمت امام صادق × نشسته بوديم، به ما فرمود: همانا صاحب الامر را غيبتى است، هر كه در آن زمان دينش را نگه دارد مانند كسى است كه تیغ های درخت قتاد[21] را با دست بتراشد؛ سپس فرمود:- اين چنين و با اشاره دست مجسم فرمود- كداميك از شما ميتواند خار آن درخت را با دستش نگهدارد، سپس لختى سر بزير انداخت و باز فرمود: همانا صاحب الامر را غيبتى است، هر بنده ئى بايد تقوای الهی پیشه سازد، و به دين خود تمسک جوید.[22] 6- کمک به پیروان ولایت به ویژه ضعفا و نیازمندان:
اگرچه كمك به ضعفا و محرومان در همه عصرها و زمان ها كارى بس ارزشمند و نيكو است اما در دوران غيبت ارزش بيشترى دارد. امام باقر × فرمود: «هرآينه قدرتمندان شما باید به کمک افراد ضعيف بشتابند، و ثروتمندتان بر نیازمندان رحم و عطوفت داشته باشند، و هر یک از شما خيرخواه برادر دينى خود باشد… پس اگر شخصى در اين حال از دنيا رفت پيش از آنكه قائم ظهور نمايد، شهيد از دنيا رفته است.»[23] 7- انتظار شبانه روزى:
از مهم ترين وظايف در دوران غيبت انتظار راستين است. انتظاری که از راه خودسازی (تهذیب نفس و تزکیه روح) محقق شده و شخص منتظر آماده شهادت و جانبازی در راه اهداف امام × باشد.
ای دل اگر عاشقی، در پی دلدار باش
بر در دل روز و شب، منتظر یار باش
دلبر تو جاودان، بر در دل حاضر است
روزن دل برگشا! حاضر و هوشیار باش
8- دعا براى فرج حضرت مهدى #:
كسى كه در انتظار آمدن مولاى خود به سر مى برد، پیوسته از خداوند تعجيل امر فرج او را درخواست می كند، چه آن که بدون حضور و رهبری آن حضرت مشکلات و فقر و ظلم پایان نمی پذیرد، تنها با ظهور آن حضرت است که زمينه هدايت، رشد و كمال جامعه بشرى فراهم مى شود، و نابسامانی ها سامان می یابد. امام زمان در نامه ای به اسحاق بن یعقوب می نویسد: «أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ»؛ براى تعجيل فرج بسيار دعا كنيد زیرا گشایش مشکلات شما نیز با فرج امام تان گره خورده است.[24] 9- تعمیق پيوند و تجدید پیمان با مقام ولايت:
حفظ و تقويّت پيوند قلبى با امام عصر # و تجديد عهد و پيمان در هر صبح و شام يكى از وظايف منتظران است. برای تحقق این امر خواندن دعای عهد و زیارت آل یاسین در هر پگاه و دعای «اَللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي» بعد از هر نماز و یا در قنوت نمازها، و دعای ندبه در صبح جمعه مؤثر است، و لازم است هر روز ساعتی یا دقایقی با حضرت خلوت کند و آنگونه با حضرت سخن بگوید و سفره دلش را پهن کند که نوکر در محضر مولایش انجام می دهد.
10- یکی دیگر از وظایف منتظران این است که ثواب صدقات و انفاقات و تلاوت قرآن روزانه خود را به آن حضرت هدیه کند و به قصد سلامتی آن انجام دهد.