روش شيعيان در گفتن تکبير نماز ميّت چگونه است؟

در نماز ميّت، روش ما شيعيان به تبعيت از رسول خدا | گفتن پنج تکبير براي مؤمنين مي باشد. ولي گهگاه و در صحنه هائي ديده شده که پيامبر | و علي × بر بعضي از اصحاب و ياران خود، بيش از پنج تکبير گفته اند. به عنوان نمونه، رسول خدا | بر حمزه سيد الشهدا هفتاد تکبير گفته و علي × نيز بر سهل بن حنيف _ که از اصحاب بدر و از دوستان حضرتش مي باشد، و در نهج البلاغه نيز نسبت به ايشان و برادر ايشان مطالبي ديده مي شود _ بيست و پنج تکبير فرموده اند.
مطالب فوق، ترجمه آزادي از احاديثي است که شيخ صدوق در کتاب من لا يحضره الفقيه نقل کرده است که متن آن را ذيلاً مي آوريم:
«وَ کَبَّرَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه و آله عَلى حَمزَة سَبعينَ تکبيرة وَ کَبَّرَ عَلِيٌّ صلوات الله عليه عَلى سَهلِ بنِ حُنَيفٍ خَمساً وَ عِشرينَ تَکبيرَة وَ قالَ أبو جَعفرٍ صلوات الله عليه کانَ أميرُ المُؤمنينَ يُکَبِّرُ خَمساً خَمساً کانَ إذا أدرَکَهُ النَّاس قالوا: يا أميرَ المؤمنينَ لَم نُدرِکِ الصَّلاةَ عَلى سَهلِ بنِ حُنَيفٍ، فَيَضَعُهُ فَيُکَبِّر عَلَيهِ خَمساً حَتَّى انتَهى إلى قَبرِهِ خَمسَ مَرّاتٍ». (من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 164 و 165، ح 468_ 470)
«رسول خدا | بر حمزه سيدالشهدا هفتاد تکبير فرمود و علي × بر سهل بن حنيف بيست و پنج تکبير، و امام باقر × فرمود: اميرالمؤمنين × پنج بار – پنج بار تکبير مي فرمود [بدين صورت که] وقتي مردم خدمت آن حضرت مي رسيدند و عرض مي کردند: يا اميرالمؤمنين، ما به نماز بر سهل بن حنيف نرسيديم، علي × جنازه را بر زمين مي گذاشت و بر او پنج بار ديگر تکبير مي فرمود تا اينکه به سر قبرش رسيدند و پنج بار اين کار را انجام داد.»
لازم به تذکر است که اين سؤال در موقعيت و مقامي از امام باقر × پرسيده شده است که ظاهراً باعث شده ايشان اين گونه پاسخ بفرمايند.
با اين وجود، کسي در زمان رسول خدا | و همچنين در زمان ائمه معصومين ^ سؤال ننموده است که به چه علت بر حضرت حمزه هفتاد تکبير گفته شده است. ولي ما مي توانيم توجيه نمائيم که علت گفتن هفتاد تکبير، اجمالاً عظمت حضرت حمزه سيدالشهدا را مي رساند. و در مورد سهل بن حنيف نيز شايد دلايل مشابهي وجود داشته باشد. (1)
اگر خوانندگان عزيز در قضاوت عجله نکنند، مي توان از خطبه تطنجيه حضرت علي × عباراتي را نقل نمود که ما را در اين امر کمک نمايد. ايشان در خطبه تطنجيه مي فرمايد: «وَ الَّذى بَعَثَ مُحَمَّدا وَ اِبْراهيمَ، لَاَقْتُلَنَّ اَهْلَ الشّامِ بِکُمْ قَتَلاتٍ وَ اىُّ قَتَلاتٍ، وَ حَقّى وَ عَظَمَتى، لَاَقْتُلَنَّ بِکُمْ اَهْلَ الصِّفّين سَبْعينَ قَتْلَةً، وَ لاَءَرُدَّنَّ اِلى کُلِّ مُسْلِمٍ حَياةً جَديدَةً، وَ لَاُسَلِّمَنَّ اِلَيْهِ صاحِبهُ وَ قاتِلهُ اِلى اَنْ يَشْفِىَ غَليلَ صَدْرِهِ مِنْهُ، وَ لَاَقْتُلَنَّ بِعَمّارِ بْنِ ياسِرٍ وَ اُوَيْسٍ الْقَرَنِىِّ اَلْفَ قَتيلٍ، فَسُحْقا لِلْقَوْمِ الظّالِمينَ».
«سوگند به آن خدائي که محمد | و ابراهيم × را برانگيخت، اهل شام را توسط شما به دفعات خواهم کُشت. به حق خودم و به عظمتم سوگند، اهل صفين را به کمک شما هفتاد مرتبه خواهم کشت و به هر مسلماني، زندگي دوباره اي مي بخشم و قاتلش را به او مي دهم تا از او انتقام گيرد و سوز و گداز سينه اش را فرو نشاند. نيز در عوض عمّار ياسر و اويس قرني، هزار نفر را خواهم کشت. خداوندا ظالمين را از رحمتت دور بدار.»
از عبارات فوق چنين استفاده مي شود که هر مرد از اصحاب صفّين، ارزش لااقل هفتاد مرد و عمّار ياسر و اويس قرني ارزش لااقل هزار مرد جنگي را داشته اند که در مقابل خون آنها بايد کشته شده و تلافي شوند. با اين مقدمات و مطالبي که در خبر «مفضل بن عمر» در مورد رجعت از امام صادق × منقول است و با توجه به اينکه در آنجا ذکري از خليفه اول و دوم مي شود، چنين نتيجه مي گيريم که گفتن هفتاد تکبير بر بدن حمزه سيد الشهدا از طرف رسول خدا | خالي از اسرار و دلايل بسياري نباشد.
بنابراين، وقتي امام هادي × در مورد زيارت جامعه با آداب خاصي مي فرمايند که بايد ابتداءً صد تکبير گفته شود و اينکه به چه نحو و با چه وقار و طمأنينه گفته شود، همه و همه دالّ بر عظمت اين بزرگواران معصومين ^ مي باشد.
البته ما اينجا اضافه مي کنيم که اگر حضرت هادي (امام دهم ×) به صد تکبير اکتفا فرموده اند، ظاهراً قدرت و نيرو و فهم سائل و راوي خبر و همچنين ميانگين استعداد بدني و فهمي همه شيعيان را در طول تاريخ تا قيام قائم در نظر گرفته اند؛ و گرنه براي زيارت اين بزرگواران که مظهر اتَمّ «اللهُ اکبَرُ اَن يوصَفَ» مي باشند؛ زائرين بايد الي الابد، الله اکبر بگويند که ظاهراً حضرت به عدد صد اکتفا نموده و سخن را کوتاه فرموده اند.
ما نيز به نوبه خود در اين استنتاج ها، از امير المؤمنين علي × و ساير ائمه هدي ^ پوزش مي طلبيم و عاجزانه مي خواهيم که ما را مورد مغفرت و مرحمت خود قرار دهند.