من مي دانم که اکثر ما ايرانيها نمازهاي ظهر و عصر را در يک زمان مي خوانيم، آيا حديثي در اين موضوع هست؟

بر هر مسلماني لازم است در شبانه روز پنج بار نماز بگذارد که اوقات شرعي آنها در قرآن و سنت بيان شده است: از ظهر تا غروب، وقت نماز ظهر و عصر است؛ از مغرب تا نيمه شب، وقت نماز مغرب و عشاء؛ و از طلوع فجر تا طلوع آفتاب نيز وقت نماز صبح است.
شيعه معتقد است از ظهر به مقدار خواندن چهار رکعت از اول وقت، مخصوص نماز ظهر و به مقدار خواندن چهار رکعت از آخر وقت، مخصوص نماز عصر مي‌باشد و بين اين دو وقت، وقت مشترک دو نماز است. و انسان مي‌تواند هر دو نماز را در طول وقت مشترک و با هم انجام دهد و از وقت فضيلت آن صرف نظر کند؛ هر چند مستحب آن است که آن دو را از هم جدا کند و هر يک را در وقت فضيلت خود انجام دهد. اين مسئله در مورد نماز مغرب و عشا نيز صادق است. لازم به توضيح است که نمازها علاوه بر وقت مخصوص و مشترک، وقت فضيلت نيز دارند؛ مثلاً وقت فضيلت ظهر از اول زوال شمس تا وقتي است که سايه شاخص به اندازه خود شاخص باشد.[1] امام باقر × مي‌فرمايد: «إذا زالت الشمس دخل الوقتان الظهر و العصر و إذا غابت الشمس دخل الوقتان المغرب والعشاء الآخره.»[2] آنگاه که خورشيد از وسط آسمان رد شد وقت انجام دادن نماز ظهر و عصر فرا مي‌رسد و آنگاه که خورشيد غروب کرد هنگام انجام نماز مغرب و عشاء خواهد بود.
امام صادق × مي‌فرمايد: «إذا زالت الشمس فقد دخل وقت الظهر و العصر جميعا إلا ان هذه قبل هذه، ثم أنت في وقت منهما جميعا حتي تغيب الشمس.»[3] هنگامي که خورشيد به حد زوال رسيد، وقت نماز ظهر و عصر فرا مي‌رسد؛ جز آنکه نماز ظهر قبل از نماز عصر انجام مي‌گيرد. آنگاه تو آزادي که آن دو را در هر وقتي خواستي بخواني تا زماني که خورشيد غروب کند.
امام باقر × از پيامبر اکرم | حکايت مي کند که آن حضرت نماز ظهر و عصر را بدون هيچ عذر و علتي با هم به جاي آورد.[4] اصولاً جواز جمع ميان دو نماز در برخي از موارد، مورد اتفاق همه فقهاي اسلام قرار دارد. در عرفه و مزدلفه همه فقها (شيعه و سني) جمع ميان نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشاء را جايز مي‌دانند، همچنانکه گروه زيادي از فقهاي اهل سنت جمع بين دو نماز را در سفر، مجاز مي‌شمرند. تمايز شيعه از ديگران در اين است که شيعه با استناد به ادله فوق (در عين قبول افضليت انجام نمازها در وقت فضيلت خويش) جمع ميان دو نماز را مطلقاً جايز مي‌داند. حکمت اين امر (همان‌گونه که در احاديث بيان شده است)، تسهيل امر، بر مسلمانان است. و خود پيامبر گرامي | طبق روايات در موارد زيادي بدون عذر (مانند سفر، بيماري و غيره) بين دو نماز جمع مي نمود تا کار را براي امت آسان سازد، که هرکس بخواهد بين نمازها جمع کند و هرکس بخواهد آنها را از يکديگر جدا انجام دهد.
مسلم در صحيح خود نقل مي‌کند که: «صلي رسول الله الظهر و العصر جميعا والمغرب ‌و العشاء جميعا في غير خوف ‌و لا سفر.»[5] رسول خدا نماز ظهر و عصر و نيز نماز مغرب و عشاء را با هم به جاي آوردند، بدون اينکه خوفي از دشمن داشته و يا در سفر باشند.
در برخي از روايات به حکمت اين عمل اشاره شده است، چنانکه در يک روايت مي‌خوانيم «جمع النبي‌صلي الله عليه و آله و سلم بين الظهر و العصر وبين المغرب و العشاء فقيل له في ذلک فقال صنعت هذا لئلا تحرج أمتي.»[6] پيامبر | نماز ظهر و عصر و نيز مغرب و عشاء را با هم به جاي آورد. علت اين امر از ايشان سؤال شد، فرمود: چنين کردم تا امتم به رنج و سختي نيفتند. رواياتي که در باره اقدام رسول خدا | به جمع بين دو نماز، در صحاح و مسانيد وارد شده، متجاوز از بيست و يک روايت است که بخشي از آنها مربوط به سفر، و بخش ديگر در غير سفر و مرض و وقت باراني است. در برخي از آنها به حکمت جمع ميان نمازها، که همان آسان شدن امر بر مسلمانان مي‌باشد، اشاره شده است و فقهاي شيعه از همين تسهيل استفاده کرده جمع بين دو نماز را مطلقاً جايز شمرده‌اند. کيفيت جمع نيز به همان نحوي است که همه مسلمانان در عرفه و مزدلفه و يا در سفر جمع مي کنند.
گاهي تصور مي‌شود مقصود از جمع اين است که نماز اول را در آخرين وقت (فضيلت) آن (مثلا هنگام رسيدن سايه شاخص به اندازه خود)، و نماز دوم را در اولين وقت عصر بخواند. با اين کار، فرد نمازگزار در حقيقت هر دو نماز را در وقت خود خوانده است، گرچه يکي در پايان وقت و ديگري در آغاز آن انجام گرفته است.
اين پندار با ظاهر روايات مخالف است. زيرا همان طور که گفته شد، کيفيت جمع ميان دو نماز همان است که همه مسلمانان در عرفه و مزدلفه انجام مي‌دهند، بدين گونه که در عرفه هر دو نماز را در وقت ظهر، و در مزدلفه هر دو را در وقت عشاء مي‌خوانند. بنابراين، جمعي که در لسان رسول خدا | آمده است بايد ناظر به چنين جمعي باشد، نه جمعي که يکي از نمازها در آخر وقت و ديگري در اول وقت صورت پذيرد.
گذشته از اين، در برخي از روايات حکمت جمع بين دو نماز، توسعه و تسهيل بر امت معرفي شده است، و در برخي ديگر رفع حرج؛ و اين امر در صورتي تحقق مي پذيرد که دست نمازگزار در جمع صلاتين در کل وقت مشترک باز باشد، يعني بتواند نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشاء را (در دايره وقت واسع آنها) در هر زمان که خواست بخواند تا رفع حرج و سختي گردد؛ علاوه اينکه بر اساس اين نوع تفسير بايد گفت: اين مطلب چيز جديدي نبود تا پيامبر | آن را مستقلاً به عنوان رفع حرج بيان نمايد و يک چنين جمعي، قبل از عمل پيامبر | نيز جايز بود و هر مسلماني مي توانست ظهر را در آخر وقت و عصر را نيز در نخستين وقت آن به جا آورد.
فقهاي شيعه درباره جمع ميان دو نماز و ادله آن، رساله هاي گسترده‌اي دارند که علاقمندان مي توانند به آن رجوع نمايند.[7]