آيا حور العين فرشته است و توضيح بفرماييد كه حور العين اختصاص به کساني دارد که از اول بهشتي هستند يا اگر گناهکاري از عذاب جهنم نجات پيدا کرد و بعد از عذاب جهنم، بهشتي شد او هم از اين نعمت بهره مند مي شود؟

سؤال مطرح شده در مورد يكي از نعمت‌هاي بهشتي است كه نصيب بهشتيان مي‌شود.
از آن جايي كه شناخت اوصاف و ويژگي‌هاي نعمت‌هاي بهشتي متوقف بر دقت نظر در آيات و رواياتي است كه در اين موارد سخن به ميان آورده‌اند ما نيز براي جواب به اين پرسش به بررسي آيات و روايات مي‌پردازيم.
امّا در رابطه با قسمت اول سؤال كه آيا حور العين فرشته است يا خير؟
در آياتي از قرآن كه در مورد حور العين اشاره‌اي فرموده‌اند و عمده آنها در سورة الرحمن و سوره واقعه مي‌باشند، سخني از اين كه حور العين فرشته است يا نه؟ مطرح نشده فقط اوصافي از آنها گفته شده كه با توجه به اين آيات و اوصاف پي خواهيم برد كه يك سري ويژگي‌هايي دارند كه مخصوص زنان است، مثلاً در آيه‌اي كه مي‌فرمايد: «و جعلناهن ابكارا»؛ ما آنها را باكره آفريديم.[1]و يا در آيه‌اي ديگر كه مي‌فرمايد: «و لهم فيها ازواج مطهره»؛ كه در بهشت براي متقين زوجهاي پاكيزه‌اي است.[2] و در تفسير آن ذكر فرموده‌اند اينها زوجهايي هستند كه از تمام خبائث ظاهري و باطني بدور هستند، از جمله از خون حيض و عادت زنانگي[3] و از اين ها كه بگذريم در خود معناي حور العين و وجه تسميه اين كلمه فرموده‌اند حور به معني سفيد اندام و عين به معناي گشاده چشم و يا معناي اين كه سفيد چشم كه در نهايت سفيدي است و سياهي آن در غايت سياهي و صفا و طراوت.
همه اين اوصافي كه ذكر شد دلالت دارند بر اينكه اين موجودات بهشتي را خداوند به شكل زنان دنيوي با ويژگي‌هاي خاص خلق فرموده است.
و امّا اگر بخواهيم خلقت اصلي حور العين برايمان مشخص شود باز روايتي در اين رابطه آمده است كه تصريح به خلقت حور العين فرموده‌اند:
  امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌خواهد ابي بصير  را با توصيف بهشت به شوق آورد، حضرت  پس از بيان اوصافي از بهشت و نعمت‌هايش به توصيف حور العين مي‌پردازد. راوي سؤال مي‌كند: فدايت شوم، حور العين از چه چيزي خلق شده است؟ فرمودند: از خاك و سرشت بهشتي.[4]و در روايتي ديگر نيز كه از امام رضا ـ عليه السّلام ـ نقل شده  مي‌فرمايند حور العين جنسش از خاك و زعفران بهشتي است كه هرگز فاسد نمي‌شود.[5](نتيجه) با توجه به آيات و روايات و توضيحات مذكور مي‌توان دريافت كه حوريان موجودات بهشتي از جنس خاك بهشت هستند كه خداوند آنها را به شكل زنان خلق فرموده و با ملائكه فرق دارند و امّا قسمت دوم سؤال كه مي‌فرمايند بر چه اساسي حور العين به بهشتيان تعلق مي‌گيرد و با آنها ازدواج مي‌كنند و آيا مسلماناني كه گنهكار بوده‌اند و توبه كرده‌اند، حور العين نصيب آنها مي‌شود يا نه؟
اولاً بايد گفت، كه مراد از تزويج اهل بهشت با حوريان غير از تزويج اصطلاحي كه بين زنان و مردان دنيا صورت مي‌گيرد و داراي شرائط خاصي است، بلكه تزويج در مورد آنها يعني قرين و همنشين با حوريان هستند و از تمام لذائذ در وجود آنها بهره‌مند مي‌شوند.[6]و ثانياً بايد ثابت شود شخص لياقت و قابليت ورود به بهشت را دارد، آن وقت در مورد تعلق نعمت‌هاي بهشتي به او بحث نمود، پس اگر شخصي از تمام مراحل و گذرگاهها به خوبي گذر و عبور نمايد و وارد بهشت شود، از نعمت‌هاي بهشتي به قدر معرفت و  درجه و مقامش بهره‌مند خواهد شد كه يكي از آن نعمت‌ها حور العين است. البته در بهشت درجات و مقامات مختلفي هستند «درجاتٌ متفاضلات و منازل متفاوتات»[7]؛
اما کساني هستند که ابتداء گرفتار عذاب جهنم مي باشند ولي بعد از گذران عذاب مشمول رحمت الهي شده و از جهنم رهايي پيدا مي کنند و وارد بهشت مي شوند در اين باره روايتي است از  ابي بصير که از امام باقر ـ عليه السّلام ـ نقل مي‌فرمايند كه مردمي از آتش بيرون مي‌آيند در اين هنگام شفاعت اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ به دادشان مي‌رسد چون مشمول شفاعت شدند آنان را به كنار نهري مي‌برند كه از پرورشگاه اهل بهشت بيرون مي‌آيد. در آن نهر غسل مي‌كنند و در نتيجه گوشت و خونشان دوباره روييده مي‌شود و آثار سوختگي جهنم از بدن‌شان زدوده مي‌شود، داخل بهشت مي‌شوند اهل بهشت وقتي ايشان را مي‌بينند مي‌گويند: جهنمي‌ها آمدند، سپس اين طايفه از خدا مي‌خواهند كه اين نام را از آنان بردارند، خداوند هم اين نام را از ايشان بر مي‌دارد. آن گاه فرمود اي ابابصير دشمنان علي در آتش مخلدند و شفاعت به ايشان نمي‌رسد.[8]پس شفاعت اهل بيت عصمت و طهارت ـ عليهم السّلام ـ است كه بايد نصيب مؤمنين گنهكار بشود تا بهشت و نعمات آن را درك نمايند.
امّا اين افراد كه داخل بهشت مي‌شوند به درجات بالاي بهشت راهي ندارند و البته از نعمت‌هاي مادي بهشت كه در شأن و مقام آنهاست بهره‌مند خواهند شد كه در قرآن مي‌فرمايد: «من دونهما جنتان»؛[9] حوريان و زنان بهشتي در بهشت برايشان مهيا است.
و در روايتي هم وارد شده كه رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايند: هيچ بنده‌اي وارد بهشت نمي‌شود مگر اين كه بالاي سر و پايين پاي او دو حور العين مي‌نشينند و با زيباترين صوت براي او نغمه سرايي مي‌كنند و اين نغمه هرگز نغمه شيطاني نيست بلكه محتواي آن تمجيد و تقديس الهي است.[10]البته اين نكته هم قابل توجه است كه در بهشت زنان مؤمنه دنيا هم وجود دارند كه طبق بعضي روايات حتي از حوريان هم زيباترند و اگر شوهر آنها در بهشت باشد مي‌تواند آن جا نيز با هم باشند.[11]پس از اين روايات و آيات مي‌توان نتيجه گرفت بهشت و نعمت‌هاي مخصوص آن فقط از آن پاكان و بهشتيان است و تا انسان پاك نشود راهي به سوي بهشت ندارد و اگر گنهكار باشد بايد عذاب الهي را بچشد و پاك شود، و شفاعت اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ نصيبش بشود يا مشمول عفو و رحمت الهي قرار بگيرد آن وقت شايستگي ورود به بهشت را پيدا خواهد كرد و كسي هم كه جواز عبور از در بهشت را داشته باشد از نعمت‌هاي بهشت بهره‌مند خواهد بود (از جمله حور العين). البته نسبت به قدر معرفت و درجه و مقامي كه دارد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرآن كريم.
2. تفسير الميزان.
3. نهج البلاغه.
4. كتاب معاد آيت الله دستغيب.
5. كتاب قيامت و قرآن، آيت الله دستغيب.
6. بهشت و جهنم، احمد حبيبيان.
 
پي نوشت ها:
[1] . واقعه/ 3.
[2] . آل عمران/ 15.
[3] . دستغيب، كتاب معاد، چاپ يازدهم، 1381، دفتر انتشارات اسلامي، ص 145.
[4] . مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج 8، ‌ص 121.
[5] . همان، ص 122.
[6] . ترجمه تفسير الميزان، دفتر انتشارات اسلامي، ج 18، ص 228.
[7] . نهج البلاغه، خطبه 85.
[8] . طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ج 11، ص 51.
[9] . رحمن/ 62.
[10] . بحار الانوار، ج 8، ص 196.
[11] . همان، ص 214؛ و دستغيب، معاد، ص 145.