در ابتدا توجّه به اين نكته لازم است كه:
آخرت هر انساني، بازتاب دنياي اوست و آن چه در مواقف آخرت مشاهده ميكند و هر پاداش و كيفري كه به او ميرسد عكس العمل عقايد، افكار، اخلاق، گفتار و رفتار دنياي اوست و گذشتن از صراط آخرت نيز براي هر انسان، وابسته به اين است كه در دنيا، راه زندگي را چگونه پيموده و در ايّام عمر، چه صراطي را طي كرده است. كسي كه در اين جهان مسيرش صراط مستقيم انسانيّت بوده او صراط قيامت را به آساني ميپيمايد و به سعادت ابدي نائل ميگردد و امّا كسي كه در اين عالم راه زندگي را ترك گفته، به انحراف و كج روي گرائيده و به خلق و خوي درندگان متخلّق شده است نميتواند از صراط قيامت بگذرد و ناچار سقوط خواهد كرد.[1]با توجه به نكته فوق، صراط آخرت براي افراد با ايمان و با تقوا پهنتر نميشود بلكه چون درجات ايمان اين افراد در اين دنيا و قدرت تصميم گيري ايشان در انجام واجبات و دوري از محرّمات متفاوت بوده است در قيامت نيز عبورشان از صراط متفاوت خواهد بود بعضي آن را با تندي و در كمال سرعت طي ميكنند و بعضي با تأنّي و كندي.
در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميخوانيم:
« مردم در عبور از صراط گروههاي مختلفي هستند صراطي كه رقيقتر از مو و تيزتر از شمشير است. بعضي مانند
برق گذر ميكنند، بعضي مثل اسب دونده ميگذرند، بعضي با دستها و زانوها ميروند، بعضي راه را با دو پا طي
ميكنند و بعضي به صراط آويختهاند گاهي گوشههايي از بدنشان را آتش ميگيرد.[2]»
انسان متقي و مؤمني که کاملا به وظايف ديني خود عمل مي کند هرگاه در ميدان گناه قرار مي گيرد به سرعت خود را نجات داده و از مسير گناه گريزان است بخلاف انساني که از ايمان محکم و استواري برخوردار نيست اين چنين انساني با وسوسه بسيار گاه تا نزديکي گناه هم پيش مي رود ولي به سبب وجود ايمان در قلبش با سختي بسيار و بر خلاف تمايل دروني گناه را ترک مي کند بين اين دو مؤمن خيلي فرق است. اولي به سرعت از گناه گذشت بدون اين که تمايلي هم داشته باشد تجسم همين رفتار او در قيامت با سرعت گذشتن از پل صراط است و دومي که با سختي از گناه دست کشيده است از صراط مي گذرد ولي با تأني و افتان و خيزان.
پس کيفيت گذر از صراط در قيامت ارتباط مستقيم با عملکرد ما در دنيا دارد که چگونه به وظايف دين عمل کرده ايم.
در واقع صراط آخرت بازتاب و نتيجة كيفيت رفتار انسان در مواجه شدن با واجبات و محرّمات الهي در اين دنياست به هر مقدار انسان در اثر تقوا قويتر، راحتتر و سريعتر از گناه صرف نظر كند و خود را به معصيت آلوده نسازد در آخرت نيز، بازتاب اين عمل، گذشتن سريع و برق آسا از پل صراط ميشود. ولي اگر در اثر ضعف ايمان و تقوا، نتواند در مقابل گناهان مقاومت كند و در ورطة گناه بيفتد در آخرت نيز از پل صراط نميتواند بگذرد و در آتش جهنّم سقوط خواهد كرد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. معاد، گفتار فلسفي، ج3، بخش صراط.
2. تفسير نمونه، آية الله ناصر مكارم شيرازي و همكاران، جلدهاي، 13، ص 119 و 26 ص458 و 13 ص 117.
3. معاد در قرآن، ج5، آيت الله جوادي آملي.
4. معاد، آيت الله دستغيب.
پي نوشت ها:
[1] . معاد، گفتار فلسفي، ج3، صص 189 و 188.
[2] . امالي صدوق، كتاب فروشي اسلاميّه، مجلس 33، ح 4، ص177.