شيطان تا آخرين لحظات عمر انسان تمام همّت خود را صرف ميكند تا نگذارد مؤمني با اين حال از دنيا برود.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: هر گاه مرگ كسي فرا ميرسد ابليس از ميان شياطين دستيارش، افرادي را برميانگيزد تا او را به كفر فرمان دهند، و در دينش به ترديد اندازند تا زماني كه روحش از بدن جدا ميگردد و اگر كسي مؤمن بود آن شياطين بر او چيره نتوانند شد …[1]در روايت ديگري نيز ميفرمايد: هر گاه مرگ دوستداران ما فرا ميرسد شيطان از چپ و راست بر او حاضر ميگردد تا اينكه او را از آنچه بر آن است باز دارد و خداوند مانع آن شود، اين همان گفتهي خداست كه (يُثَبِّتُ اللهُ الَّذينَ ءامَنُوا بِالْقَولِ الثّابِتِ فِي الْحَيَوةِ الدُّنيا و في الاخِرَةِ) [2]براي در امان ماندن از شرّ وسوسههاي شيطان و حفظ ايمان در هنگام مرگ در متون و آموزههاي ديني دستورات متعدد آمده و تصريح شده كه مواظبت بر آنها براي دفع شرارت شيطان مفيد است:
1. گفتهاند اگر كسي اصول اعتقادي خود را با دلايل قطعي فرا گيرد و ادلهي ايمان را با براهين يقيني فراگيرد و آن را با صفاي باطن به خداوند بسپارد و نيت كند كه در هنگام مرگ خداوند آن حقايق را به ياد او بياورد و هنگام مرگ بگويد: «اللهم يا ارحم الراحمين، اني قد اودعتُك يقيني هذا و ثبات ديني، و انت خير مستودعٍ و قد امرتنا بحفظه الودايع فرّده عليّ وقت حضور موتي.»[3] يعني خداوندا؛ اي مهربانترين مهربانان، به راستي من به تو سپردم اين اعتقاد و باورم را و پايداري دين و آيينم را، و تويي بهترين نگاهدارندهي امانت، و به تحقيق دستور دادي ما را به نگاهداري امانتها، پس بازگردان آن را به من هنگام فرا رسيدن مرگم.»
2. همچنين از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده است كه بعد از هر نماز واجب اين دعا را بخواند، ايمان او كامل ميگردد و هنگام مرگ از او زايل و برطرف نگردد. دعا اين است: «رضيتُ بالله ربّاً و بمحمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ نبيّاً و بالاسلام ديناً، و بالقرآن كتاباً و بالكعبة قبلة و بعليٍّ وليّا و اماماً و بالحسن و الحسين و علي بن الحسين و محمد بن علي و جعفر بن محمد و موسي بن جعفر، و علي بن موسي، و محمد بن عليّ و عليّ بن محمد و الحسن بن علي و الحجة بن الحسن صلوة الله عليهم ائمةً اللهم انك علي كل شيء قدير.»[4] يعني خشنودم به خداوند كه پروردگار است و به محمّد (كه درود فرستد خداوند بر او و خاندانش) پيامبر است و به اسلام كه دين من است و به قرآن كه كتاب زندگي است و به كعبه كه قبله است و به علي كه سرپرست و پيشوا است و به حسن و حسين و علي بن حسين و محمّد بن علي و جعفر بن محمد و موسي بن جعفر و علي بن موسي و محمّد بن علي، و علي بن محمد و حسن بن علي، و حجت بن الحسن كه درودهاي خداوند بر آنان باد پيشوايانند، خداوندا به راستي من خشنودم بدانها كه پيشوايانند. پس خشنودم كن مرا به ايشان به راستي كه تو به هر چيز توانايي.»
3. يكي از دعاهايي كه بزرگان گفتهاند به هنگام مرگ انسان آن را بخواند و يا كسي ديگر آن را بر بالين شخص در حال احتضار (مرگ) بخواند مفيد است دعايي است به نام دعاي (عديله) اين دعا را در منبع ذيل جويا شويد.[5]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سيد محمّد حسين تهراني، معاد شناسي، ج 1 و 2، نشر حكمت، 1362ش .
2. مجلسي، محمّد باقر، بحار الانوار، ج 7، ص 198 ، نشر دارالاحياء بيروت، 1403 ق.
پي نوشت ها:
[1] . كليني، فروع كافي، ج 3، ص 123، حديث 6.
[2] . ر.ك: طباطبايي، محمد حسين، الميزان، ج 12، ص 64 و انسان از آغاز تا انجام، ص 74 ـ 75.
[3] . قمي، عباس، مفاتيح الجنان، قم، نشر بلاغت، 1373 ش، ص 130.
[4] . همان.
[5] . مفاتيح الجنان، نشر پيشين، ص 129،.