چرا ماهواره آزاد نيست؟ منظور اينست كه گيرنده اي تنظيم گردد كه در تمام نقاط كشور بتوانيم برنامه هاي شبكه هاي ايران را از ماهواره بگيريم مثل تركيه كه دستگاهي نصب كرده كه فقط برنامه هاي كشور تركيه را مي توان از ماهواره گرفت و چرا نمي توانيم از آن به اين صورت استفاده كنيم؟

پاسخ به اين پرسش را مي توان در يك جمله كوتاه بيان نمود و آن اينكه ماهواره عليرغم كاربردهاي مثبت، داراي كاربردهاي منفي نيز هست. و از آنجايي كه كاربرد منفي آن تأثير نامطلوب د شخصيت وروان عمومي بويژه جوانان مي گذارد، لذا استفاده از ماهواره در ايران غير از ممنوعيت شرعي، ممنوعيت قانوني هم دارد. اما برخلاف آنچه شما گفته ايد اين ممنوعيت غير از مطلب مورد نظرشما است يعني ممنوعيت ماهواره فقط مشمول برنامه هاي خلاف اخلاق مي باشد والّا استفاده هايي نظير زير پوشش قرار دادن برنامه هاي تلويزيوني داخلي ربطي به مسئله ممنوعيت ماهواره ندارد. بر اين اساس لازم است براي روشن شدن بحث به نكات زير اختصاراً اشاره اي گردد:
الف) ماهواره چيست؟[1]ماهواره ها سفينه هايي هستند كه از سال 1975م به بعد به مدار زمين پرتاب شده اند و از آنجا كه مانند ماه به دور زمين مي گردند اسمشان را ماهواره گذاشتند. برخي از ماهواره ها جاسوسي، هواشناسي، زمين شناسي، فضا شناسي و مكالماتي هستند و يا آنكه وظايف ديگري را دنبال مي كنند. تعدادي از آنها اطلاعات مبسوطي درباره جوّ فوقاني و يون كره به زمين مخابره كرده اند كه موجب گسترش دانش بشر دربارة تشعشعات كيهاني، چگالي ماده، ميدان مغناطيسي زمين و ماهيت تابش هاي مختلف شده است. برخي ديگر كه ماهوراه هاي ارتباطي هستند براي انتقال دادن علائم راديويي و برنامه هاي تلويزيوني از نقطه اي به نقطه ديگر در روي زمين مورد استفاده قرار مي گيرند.
پس همانطوريكه در تعريف آمده است، ماهواره كاركردهاي مختلفي دارد كه يكي از آنها پخش برنامه هاي تلويزيوني است. در مورد كاركردهاي اين دستگاه توضيح خواهيم داد.
ب) نقش ماهواره در زندگي انسان:[2]پس از تعريف ماهواره، سؤالي كه پيش مي آيد اين است كه اين دستگاه چه نقشي در زندگي انسانها دارد؟ در اين مورد بايد گفت كه ماهواره ها در زمينه پيشرفت علوم مختلف كمكهاي شاياني به بشر كرده اند و استفاده از آنها تأثير بسزايي در زندگي انسانهادارد.دستگاه هاي ماهواره اي بسياري از مسايل و مشكلات مربوط به هزينه، زمان و ثبات اطلاعات ارسالي را حلّ كرده و كارآيي شبكه هاي تلويزيوني را به شكل چشمگيري افزايش داده است. گسترش خارق العاده ارتباطات ماهواره اي بيانگر تلاش بي وقفه انسان در بكارگيري فناوري جديد در جهت رفع نيازهاي جوامع بشري است. كه به اختصار برخي از آنها را بيان مي كنيم:
1 . مخابرات: الف) زير پوشش قرار گرفتن نقاط دورافتاده و صعب العبور كشور كه از طريق فرستنده ها، تقويت كننده‌‌ها و شبكه هاي زميني نمي توانند زير پوشش تلفن، تلكس، ديتا و امكانات ديگر ارتباطي قرار گيرند.  ب) پوشش تمامي نقاط قاره ها و كشورهاي پهناور از نظر برنامه هاي ارتباطي.
2 . كشاورزي: الف) اندازه گيري سطح زيركشت محصولات كشاورزي،  ب) تعيين امراض محصول و حشرات موذي.   ج) كشف آتش سوزي.
3 . معادن و زمين شناسي: الف) شناسايي مقدماتي معادن، ب) اكتشافات شامل نفت و گاز و … ج) تهيه نقشه با دقت بسيار زياد و خيلي سريع از نقاط مختلف كره زمين.  د) مطالعه در زمينه تراكم جمعيت و توزيع مناطق مسكوني و …
4 . رديابي حيوانات وحشي: بدين ترتيب كه سنجش گرهاي بسيار ظريف را روي نمونه اي جوان و سالم از حيوان مورد نظر نصب مي كنند دستگاه مزبور با ارسال دايمي امواج، مسير حركت و در نتيجه محل گله را به ماهواره اطلاع مي دهد و بدين ترتيب به بسياري از سؤالات مربوط به مهاجرت حيوانات پاسخ مي دهد.
5 . نظامي: ماهواره هاي نظامي اطلاعات بسيار دقيقي راجع به زاغه هاي مهمات در زير زمين، مقرّ تانكها و خودروهاي نظامي، محل استقرار نيروها، مراكز تجمّع و آرايش و جابجايي نيروها و تعداد آنها را به طور تقريبي جمع آوري و به مراكز مشخصي مي فرستند. در جريان جنگ خليج فارس، ماهواره هاي جاسوسي، عكاسي آمريكا نقش بسزايي در پيروزي ارتش آمريكا بر ضدّ عراق داشت.
6 . آموزش: الف) ايجاد ارتباط بين مراكز پزشكي و مراكز درماني در دورترين نقاط كشور و جهان در رابطه با آموزش پزشكي. ب) آموزش از راه دور  ج) زيرپوشش قرار دادن تمامي نقاط كشور در رابطه با پخش برنامه هاي آموزشي در زمينه هاي سوادآموزي، كشاورزي، بهداشت و …
7 . راديو و تلويزيون: الف) فراهم ساختن امكان فرستادن گزارشهاي صوتي و تصويري به تمام جهان از وقايع اجتماعي، فرهنگي و علمي به طور همزمان  ب) پوشش تمامي نقاط كشورها از نظر پخش برنامه هاي راديو تلويزيوني. ج) پخش مستقيم مسابقات ورزشي  د) پخش فيلمهاي سينمايي از ماهواره و … البته لازم به تذكر است كه كاركردهاي اين دستگاه بسيار وسيعتر از اين مسائلي است كه ذكر نموديم ولي در هر حال با توجه به موارد ذكر شده مي توان دريافت كه ماهواره چه نقش عظيمي در زندگي انسانها دارد.
ج ) ارتباطات ماهواره اي در ايران:[3] بهره برداري از ارتباطات ماهواره اي در ايران با گشايش اولين ايستگاه زميني در فاصله 55 كيلومتري همدان از مهر ماه سال 1348 ش به منظور برقراري ارتباط تلفني، تلكس و تلويزيوني با كشورهاي اروپايي و آمريكا آغاز شد. اين ايستگاه زميني كه بعدها به «شهيد قندي» تغيير نام پيدا كرد، ابتداء مجهّز به يك آنتن با قطر 30 متر و وزني حدود 380 تن بود.اين ايستگاه در شروع فعاليت توانايي برقراري ارتباط هشت مسير تلفني و ارسال و دريافت يك برنامه تلويزيوني از طريق ماهواره اينتلست برفراز اقيانوس اطلس را داشت به علت نياز ارتباط با كشورهاي آسيايي در سال 1353 ش اين ايستگاه به آنتن ديگري به قطر 30 متر و وزني حدود 290 تن مجهّز شد كه ارتباط ماهواره اي ايران با كشورهاي آسيايي و ديگر كشورهاي اروپايي را از طريق ماهواره اينتلست كه بر فراز اقيانوس هند قرار داشت، بر قرار مي كرد. با گسترش ارتباطات ماهواره اي و در جهت بكارگيري فناوري جديد در رفع نيازها، توسعة ارتباطات و كاربردهاي مختلف آن، مركز ارتباطات ماهواره اي بومهن و ايستگاه زميني اصفهان توسط شركت مخابرات در سال 1365 ش نصب و راه اندازي شد.در حال حاضر مركز ارتباطات ماهواري بومهن، ايستگاه زميني شهيد قندي و ايستگاه زميني اصفهان با داشتن آنتن هاي گيرنده و فرستنده مناسب، ارتباطات ماهواره اي ايران را برقرار مي كنند.
د) انواع پوشش هاي ماهواره اي:[4] ماهواره ها را در سطح جهان مي توان از نظر نواحي و كشورهاي زير پوشش به سه گروه تقسيم كرد:
گروه اول: ماهواره هاي بين المللي هستند كه با استفاده از يك سري ماهواره هاي تعبيه شده در فواصل مشخصي از يكديگر، كليه نقاط كرة زمين را زير پوشش قرار مي دهند و به هم متّصل مي سازند.
گروه دوم: ماهواره هاي منطقه اي هستند كه براي پوشش دادن يك منطقه خاص طراحي شده و آنتنهاي آنها به طريقي ساخته شده اند كه حداكثر قدرت تشعشعي رادر پرتو اصلي خود، روي منطقة مورد نظر متمركز كنند.
گروه سوم: ماهواره هاي محلّي هستند كه براي پوشش يك كشور ساخته شده اند.

نتيجه گيري:
با اين توضيحات بايد بگوئيم كه:
اوّلاً: جمهوري اسلامي ايران از ماهواره هاي پيشرفته استفاده مي كند چرا كه براي عقب نماندن از قافله علم و تكنيك و صنعت ناچار به اين كار مي باشد.
ثانياً: از كاركرد ويژة ماهواره، پيرامون برنامه هاي تلويزيوني استفادة مشروط مي نمايد. به اين معنا كه برنامه هاي مفيد و سرگرم كنندة آن را ضبط و پخش مي نمايد به شرط آنكه صحنه هاي خلاف اخلاق نداشته باشد.
ثالثاً: همانطوريكه بيان كرديم استفاده از ماهواره از سال 1348 تا به امروز در كشور ما وجود داشته است، پس مشخص است كه به هيچ عنوان استفاده از آن براي دولت جمهوري اسلامي ممنوع نيست.
رابعاً: پخش برنامه هاي تلويزيوني در ايران به طريقه هاي مختلف صورت مي پذيرد كه يكي از آنها، توسط ماهواره است. هر چند ممكن است ماهوارة موجود در كشورمان جزء ضعيف ترين مواردي باشد كه نام برديم ولي خوشبختانه در چند سال اخير تلاش هاي فراواني صورت پذيرفته است تا در زمينة ماهواره و پخش برنامه هاي ماهواره‌اي پيشرفت نمائيم. پس در يك كلام بايد گفت به علّت پخش برخي برنامه هاي منحرف كننده و مبتذل از طريق ماهواره، استفاده از اين دستگاه براي عموم ممنوع است ولي با اين حال استفادة درست از ماهواره اعم از برنامه هاي كشاورزي و صنعتي و تلويزيوني در دستوركار دولت جمهوري اسلامي قرار دارد.
خلاصه اينكه كشور جمهوري اسلامي ايران، هم اينك از ماهواره به عنوان يك وسيلة مفيد استفاده مي نمايد. اما از آنجا كه كشورهاي غربي از اين وسيله براي ترويج فرهنگ غربي و اشاعة فحشاء استفاده مي نمايد، لذا جمهوري اسلامي ايران استفاده از گيرنده هاي ماهواره اي را براي عموم مردم ممنوع كرده است. بلكه گرچه برنامه هاي مفيدي نيز از طريق ماهواره ها پخش مي گردد ولي اثرات منفي برنامه ها بسيار بيشتر از اثرات مثبت آن مي باشد.

معرفي منبع جهت مطالعه بيشتر:
ماهنامة دانشمند، شماره هاي 483 ـ 482 ـ 481، آبان، آذر،دي ماه 1382 و همين طور به ماهنامة اطلاعات علمي.

پي نوشت ها:
[1] . طباطبائي، غلامرضا، دائرة المعارف مصوّر زرين، ‌انتشارات زرين، 1372، ص 1156.
[2] . ماهنامة دانشمند، ش 481، صص 35ـ 34 ـ 33.
[3]  . مجلة دانشمند، ش 481، ص 35.
[4] . پيشين ، ش 483، ص 48.