وظايف حوزه و روحانيت چيست؟

مقام معظم رهبري در مورد جايگاه حوزه مي فرمايند: حوزه و روحانيت مثل خوني است که در سرتاسر پيکره جامعه در جريان است؛ درحرکت است، با همه جا مرتبط است.[1]وظيفه‎اي كه بر دوش روحانيون به عنوان علماي اسلام و به تعبير ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ «ورثة الانبياء»، و نهاد حوزه نهاده شده است بسيار عظيم است كه در اينجا به چند نمونه اشاره مي‎شود.
1ـ تربيت علماي متعهد و متدين
اولين هدف حوزه اين است که طلاب را تربيت کند و آنان را تبديل به افراد وارسته، متعهد و مؤمن نمايد. به نظر مي‌رسد اين هدف از همه مقدم‌تر و مهم‌تر است. زيرا اگر حوزه نتواند افراد وارسته و شايسته تربيت نمايد، در رسيدن به اهداف ديگر نيز ناتوان خواهد بود. زيرا اهداف ديگر مانند درک درست از معارف اسلامي و اصلاح جامعه زماني امکان پذير خواهند بود که علما و طلاب از ايمان، تقوا و کمالات اخلاقي و انساني برخوردار باشند. وظيفه علما نيز در قدم اول ساختن خود و برخورداري از فضايل اخلاقي است.
2ـ شناخت احکام و معارف اسلام
دين اسلام يک آيين نجات بخش است. اين دين خود را عهده‌دار سعادت، ترقي و امنيت جامعه بشري مي‌داند. لذا شناخت معارف آن و پياده کردن آن در جامعه خدمت بزرگ براي جامعه است. اين وظيفه بزرگ بر دوش حوزه و علماي دين است.
شهيد مطهري وظايف اصلي حوزه را در 26 مورد بيان نموده‌اند که در بعد علمي و پژوهش به مواردي  اشاره مي شود: احياي همه علوم و معارف اسلامي مانند، فقه، اصول، فلسفه، تفسير، کلام، ـ حفظ مواريث فرهنگي اسلامي ـ آشنايي با علوم انساني جديد مثل روانشناسي و … ـ تقويت و ترويج زبان عربي و شناخت زبان فارسي[2].
3ـ  شناخت نيازهاي جامعه
 يك فرد روحاني بايد نيازهاي فكري و فرهنگي جامعه را شناسايي كنند و با توجه به نيازها و مشكلات فرهنگي و شبهات مطرح شده خود را آماده كند و مشغول كارهاي سطحي و غير ضروري نگردد و به وظيفه اساسي خود بپردازد.
4ـ تبيين اسلام و پاسداري از آن
مباحث اسلامي مباحث کلي است که در هر عصر و زمان نياز به پياده شدن مطابق مقتضيات زمان است. اين امر زماني ممکن است که افراد در قدم نخست اسلام را بشناسد و در قدم بعدي آن را مطابق نيازهاي فعلي جامعه بيان نمايد.  حوزه روحانيون هم كه وارث انبياء هستند بايد هدف اصلي و اساسي خود را همان مقصد انبياء قرار دهند و در اين هدف بايد اسلام اصيل را تبيين كنند و مردم را به سوي آن دعوت نمايند و از انحراف جامعه و شكستن ارزش‌ها جلوگيري نمايند. امام معصوم ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: «ارشاد جاهل برتر از نجات اسير از دست كافر است».[3]حوزه اين امر خطير را از رهگذر چند امر، انجام مي دهد.
الف) آموزش و تربيت طلاب و روحانيون آشنايي به علوم ديني، چه علومي که مقدمه فهم دين اند و چه دانش هايي که به متن دين مي پردازند مانند فقه، اصول، فلسفه، کلام، ادبيات، معاني، تاريخ، تفسير، منطق و … .
ب) پژوهش، تحقيق و تأليف کتب در زمينه تعميق و ترويج معارف اسلامي و پاسداري از ميراث علماي سلف و اقدام به نوآوري و گشودن فضاهاي نو و عرصه هاي جديد. همچنين پاسخ گويي به شبهات عليه دين و دفاع از معارف اسلامي و توجه به مقتضيات زمان.
5ـ تبليغ دين و رساندن آن در سراسر جهان
امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «قَرَأتُ في كتاب علي ـ عليه السّلام ـ : اِنَّ اللهَ لَمْ يَأخُذْ عَلي الجُهّالِ عَهداً بِطَلَبِ العِلم حَتّي اَخَذَ عَلَي العُلَماء عَهْداً بِبَذلِ العِلم لِلْجُهّالِ لِاَنَّ العِلم قبل الجهل»[4].
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: در كتاب جدّم اميرالمؤمنين خواندم كه خداوند، پيش از آنكه براي تحصيل علم از جاهلان پيمان بگيرد، از علماء عهد گرفته كه نسبت به جهّال بذل علم نمايند.
بدون شكّ علماء موظفند كه مردم گمراه و منحرف را هدايت كنند و وظيفه دارند به دورترين نقاط سفر كرده و اگر زمينه‎ فراهم است به هدايت انساني بپردازند و وظيفه ديني و عقلي خود را انجام دهند.[5]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. محمد تقي مصباح يزدي، مباحثي دربارة حوزه، انتشارات اسلامي وابسته به جامعة مدرسين حوزه علميه قم، بهار 1376.
2. معاونت پژوهشي مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام خميني، روحانيت و حوزه‎هاي علميه از ديدگاه امام خميني، 1374.
3. دفتر مقام معظم رهبري، حوزه و روحانيت در آيينة رهنمودهاي مقام رهبري، سازمان تبليغات اسلامي، 1375.
4. سيدمحمد تقي مدرسي، حوزه‎هاي علميه طرحي نو بر پايه ارزشها، مترجم حميدرضا آژير، انتشارات دارالقلم، 1374.
 
پي نوشت ها:
 [1]. فيض حضور (متن سخنراني در 14 و 15 مهرماه 79) دفتر تبليغات، چاپ اول، 1379، ص6.
 [2]. مطهري، مرتضي؛ پيرامون جمهوري اسلامي، صدرا، اول، 1364، صص 31 – 35.
[3] . مجلسي،‌ محمد باقر، بحار الانوار، جلد 2، ص 9، باب 8، روايت 18،
[4] . مجلسي،‌ محمد باقر؛ بحار الانوار، جلد 2، ص 67، باب 13، روايت 14.
[5] . مصباح يزدي، محمدتقي؛ مباحثي دربارة حوزه، انتشارات اسلامي وابسته به جامعة مدرسين حوزه علميه قم، بهار 1376، ص 65 تا 75.