مقدمه
1ـ بهترين روش براي يادگيري يک زبان چند رسانهاي شدن آن است. روانشناسان يادگيري اين مطلب را خاطر نشان ساختهاند که هر مطلبي در ذهن انسان چند رسانهاي شود، بهتر ياد گرفته ميشود و به خاطر ميماند. بنابراين در يادگيري زبان استفاده از خواندن، گفتن، نوشتن و گوش دادن ضروري است. يعني يک متن مربوط به زبان از روي کتاب خوانده شود، همان مطلب با صداي يک عرب زبان از روي نوار گوش داده شود، آن مطلب توسط خود فرد گفته شود و در نهايت به قلم خود فرد نوشته شود.
2ـ نکته ديگر اينکه در ادبيات عرب ابتدا قواعد کلي حفظ شوند سپس موارد متعدد مربوط به آن قاعده از کتابهاي عربي پيدا شود. بنابراين دو مشکل برطرف ميشود مشکل اول اينکه گاهي فراگيران زبان قواعد کلي را حفظ ميکنند و ياد ميگيرند اما نميتوانند اين قواعد را بر مصاديق آن در متون عربي تطبيق کنند. مشکل دوم اين است که برخي قواعد کلي را خوب ياد نگرفته و حفظ نکردهاند. بنابراين اگر هر قاعده خوب فهميده شود سپس مصاديق متعدد در مورد آن جستجو شود هم قاعده مورد نظر خوب جا ميافتد و هم آن قاعده کاربردي ميشود زيرا مصاديق آن توسط فرد پيدا ميشوند.
3ـ براي حفظ واژههاي يک زبان جديد روشهاي متعدد وجود دارد. يکي از روشهاي پيوند زدن آن واژهها با کلمات مشابه در زبان مادري است. به گونهاي که هر گاه فرد با آن واژه عربي مواجه شود. فوري کلمات مشابه آن در زبان مادري در ذهن او خطور کند و معناي واژه عربي را بيابد. روش دوم براي حفظ واژههاي نوشتن آنها بر تکههاي کاغذهاي کوچک هم اندازه و نوشتن معاني کلمات در پشت برگهها و تکرار مداوم اين برگهها. براي تکرار مداوم آنها ضرورت دارد که فرد همواره آن برگههاي کوچک را با خود داشته باشد و کلمات را هنگام راه رفتن و در ماشين و هنگام انتظار در صف تکرار کند. روش سوم براي حفظ واژهها آن است که تصوير سازي نمايد و هر واژه را در يک تاقچه اتاق فرض کند و سپس آن واژه را آنقدر در ذهن خود در آن تاقچه يا گوشه اتاق قرار دهد که هر گاه بخواهد آن واژه را به خاطر بيارد آن مکان را به خاطر بيارد معناي آن واژه نيز به خاطرش ميآيد.
ابعاد يادگيري
طبق نظر يكي از روانشناسان برجسته، براي موفقيت در هر كاري توجه به سه قلمرو شناختي، عاطفي و حركتي ـ رواني ضروري است.[1] طبق اين نظر حدود 50% از موفقيت در كار، مربوط به امر شناختي و 25% مربوط به قلمرو عاطفي و 25% باقيمانده نيز به قلمرو رواني ـ حركتي بستگي دارد.
قلمرو شناخت:
1 . براي موفقيت در درك زبان و ادبيات عرب بهترين شيوه در اين امر كاري است كه طلاب حوزوي انجام ميدهند و آن مباحثه درس ها مي باشد. البته اين كار در مدارس علميه شايع است اما اختصاص به حوزه ندارد چه بسيار دانشجويان موفقي كه با اين شيوة مباحثه، درس ميخوانند.مباحثه فوايد بسيار زيادي دارد از جمله اينكه تمركز بر مطالب مورد بحث بسيار زياد است براي کسي که مطالب درس را ارائه مي دهد دوم اينكه چون از قبل معلوم نيست چه كسي بايد درس را بگويد بنابراين دو طرف شركتكننده در بحث با مطالعه در بحث شركت ميكنند سوم اينكه اين شيوه روح اعتماد به نفس را در انسان پرورش ميدهد. فرد در اين شيوه به تواناييهاي خود اعتماد ميكند و …. چهارم هنگام بحث و گفتگو حول يك موضوع نكات مبهم مشخص ميشود.
2 . اين روزها با توسعه سي ديها و نوارهاي درسي و كمك درسي و جزوههاي آموزشي امر تعليم و تعلم آسان شده است. ميتوانيد جزوهها و نوارهاي آموزش صرف و نحو را تهيه نماييد البته لازم است از قبل با كساني كه در اين زمينه آگاهي لازم دارند، مشورت كنيد تا منابع و اساتيد خوبي را معرفي كنند.
3. مي توان به شكل غير حضوري در آزمون حوزه علميه شركت نمود و طبق برنامه به يادگيري اين زبان اقدام کرد و از مشاوره اساتيد حوزه در مورد ادبيات عرب بهرهمند شد.
قلمرو عاطفه:
دومين قلمرو براي موفقيت در هر كاري قلمرو عاطفي است. اگر دانش پژوه به درس، استاد و هم درسيها علاقه داشته باشد. قطعاً اين فضاي عاطفياش در چگونگي يادگيري او اثري مثبت خواهد گذاشت. دانشجو اگر به محتوايي علاقه داشته باشد، با دل و جان بر آن تمركز ميكند و دوست ندارد هيچ قسمتي از آن، جا بماند. چه بسيار انسانهايي كه سختي درس خود را به خاطر اين علاقه تحمل كردهاند و به مدارج بالايي رسيدهاند و چه زباني به شيريني زبان عربي، زباني كه به فرموده امام صادق ـ عليه السلام ـ زبان وحي است و زباني كه خدا با آن با خلقش سخن گفته. به همين خاطر امام ـ عليه السلام ـ به شيعيان خود سفارش ميكند كه اين زبان را فراگيريد.[2] يكي از بهترين رابطههاي عاطفي كه انسان ميتواند با متن عربي برقرار كند تصور اين موضوع است كه او ميتواند كلام الله را بفهمد، ميتواند زبان روايات را متوجه شود و سخنان اهل بيت را براي عمل كردن بخواند.
قلمرو رواني ـ حركتي:
آخرين قلمرو براي موفقيت، قلمرو رفتاري است. انسان هر قدر كه نسبت به امري شناخت و علاقه به امري داشته باشد اما از خود تلاشي نشان ندهد به نتيجهاي نميرسد.
نكته: بايد توجه داشت كه اين سه قلمرو سه ضلع يك مثلث هستند كه هر سه با هم مثلث موفقيت را تشكيل ميدهند در ضمن اين سه عامل با هم در تعامل و همکاري و داد و ستد هستند يعني پيشرفت شناخت به شدت علاقه كمك ميكند و شدت علاقه، فعاليت و تلاش را قدرت ميبخشد و …
زبان مكالمهاي:
زبان مكالمهاي نسبت به فهم ادبيات عرب فضاي ديگري را به خود اختصاص ميدهد اما به طور کلي بايد دانست كه كسي كه ادبيات عرب (صرف و نحو) ميداند راحتتر زبان مكالمهاي را ياد ميگيرد، پس سفارش ميشود اگر قصد داريد مكالمه ياد بگيريد اول با زبان صرف و نحو و ادبيات عرب آشنا شويد بعد به و يادگيري مكالمه بپردازيد.[3]
كاربرد:
يكي از عوامل پيشرفت در هر علمي كاربرد عملي از آن دانش است. سعي شود به شكل كاربردي مفاهيم آموخته شده را به كاربرد پيوند زده شود. به عبارت ديگر بايد به دنبال هر موضوع يك چرائي داشته باشيد. چرا اين بحث را ميخوانيم، نخوانيم چه ميشود؟ كجا استفاده دارد و … .
اصول مشترك در زبانها:
يكي از تئوريهايي كه در امر زبان مطرح شده است اين است كه اصول كلي زبانها از لحاظ بيان و ساختار مشترك اند. طبق نظر يكي از روانشناسان برجسته، اگر اطلاعات جديد خود را به اطلاعات قديم گذشته پيوند بزنيد در امر «حل مسئله و يادگيري» گام بلندي برداشتهايد به عنوان مثال همانگونه كه در زبان فارسي فاعل، مفعول، فعل، كلمه، كلام، شرط و جزا، سه زمان حال، گذشته و آينده داريم در بقيه زبانها نيز اين امر جاري است اما با بيان خودش.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 . كتاب صرف ساده،كتاب درسي حوزه علميه.
2 .مبادي العربية، دوره 4 جلدي علم نحو.
3 . المدخل الي تعلم المكالمة العربية، محمد الحيدري، شامل دو جلد است براي مكالمه.
4 . آموزش زبان عربي،آذرتاش آذرنوش، مركز نشر دانشگاهي.
5 . راهنماي آموزش زبان عربي به شيوه نوين، انطوان الدخداح،مترجم مهدي ستاريا، ناشر بصائر.
پي نوشت ها:
[1] . گلاور، جان . اي. ترجمه علينقي خرازي، روانشناسي تربيتي، اصول و كاربرد آن، مركز نشر دانشگاهي تهران، 1378، ص 393، اقتباس.
[2] . العربية للناشئين، 12 جلد همراه با نوار آموزشي، يك دوره مكالمه عربي مفيد هستند كه ميتوانيد از آن استفاده كنيد.
[3] . روانشناسي تربيتي، ص 131، (اقتباس).