فکر کردن در مورد مسائل و مشكلات جامعه و حساسيّت نشان دادن، از ويژگيهاي مثبت شما محسوب ميشود، نبايد در قبال مشكلات جامعه بيتفاوت بود، اما نكتهاي كه وجود دارد اين است كه برخي افراد غيرواقع بينانه در مورد مسائل و مشكلات جامعه قضاوت ميكنند و با انتقادات بيمورد خود تمامي تلاشها و خدمات ارزشمند مسئولين را زير سئوال ميبرند. اما برخي نيز با تفسير و تحليل واقعبينانه سعي ميكنند مشكلات جامعه را تشخيص داده در حلّ آن بكوشند، تحليل درست و انتقاد سازنده يكي از نشانههاي خود شكوفايي افراد به حساب ميآيد. شما نيز سعي نماييد، دغدغه ذهني خود را بيشتر به سوي گرايش دوم سوق دهيد، يعني تفسير و تحليل واقع بينانه از حوادث و رخدادهاي اجتماعي و مسايل و مشكلات جامعه داشته باشيد و براي اينكه بتوانيد مطالب را واقعبينانه تحليل كنيد، سئوالات خود را با كارشناسان آگاه و واقع بين مطرح نموده و در حدّ توان خود درجهت اصلاح و بهبود اوضاع تلاش نمود.
در اين خصوص عدم تمرکز حواس در مطالعه بايد عرض نمود كه تمركز حواس و پيشرفت در مطالعه و درس خواندن به عوامل زيادي بستگي دارد، که مهمترين آنها عبارتند از: داشتن انگيزه و علاقه نسبت به موضوع خاص مورد مطالعه يا رشته تحصيلي، سلامت جسمي، فراهم بودن محيط امن و زمينة تحصيل و… اگر فردي در زندگي خود مشكلي داشته باشد و موضوعي هميشه ذهن او را به خود مشغول كرده باشد قطعاً از جهت تحصيلي و فعاليتهاي پژوهشي دچار ضعف و ناتواني خواهد شد.[1]بنابراين سعي نمائيد در ابتدا علت ها و زمينههاي اصلي مشکلات اجتماعي و … را شناسايي نماييد و حل نماييد (درحدي که مربوط به شما مي شود) و سپس ازراهکارهايي که براي تقويت حافظه بيان مي شود کمک بگيريد.
اصول كلي تقويت حافظه
1. سعي كنيد قبل از فراگيري هر موضوعي به نتايج و پيامدهاي مثبت آن بينديشيد؛
روان شناسان معتقدند كه داشتن انگيزه و علاقه يكي از عوامل اصلي موفقيت در زندگي و از جمله پيشرفت تحصيلي و يادگيري ميباشد، انگيزه و علاقه بستگي به شناخت و اطلاعات فرد از نتايج و آثار يك موضوع دارد، بنابراين در هر موضوعي كه ميخواهيد مطالعه كنيد يا چيزي بنويسيد، ابتدا دربارة اهميت آن اطلاعاتي كسب نماييد، ببينيد چه اندازه براي شما مهم است و در آيندة زندگي شما كاربرد دارد، به اندازه آشنايي شما با يك موضوع و فوايد آن بيشتر باشد، به همان اندازه انگيزه و علاقه در شما ايجاد خواهد شد.[2]2. از ميان موضوعات مختلف و متعدد يكي را انتخاب كنيد
در فراگرفتن هر گونه مطلبي، توجه كردن و تمركز نمودن روي نكات اصلي و برجسته ضروري است، زيرا يادگيري و حفظ تمام جزئيات يك موضوع وقتگير و حتي غيرممكن ميباشد، نكات مهم را ياد بگيريد: يكي از روانشناسان معتقد است يك حافظه خوب و قوي بايد مانند يك تور ماهيگيري باشد كه تمام ماهيهاي درشت را در خود نگه داشته و ماهيهاي ريز را رها سازد.[3]3. براي مطالعه خود وقت كافي اختصاص دهيد.
4. براي مطالعه وقت مناسبي را در نظر بگيريد مثلاً اينكه هميشه اول مطالعه كنيد و بعد بخوابيد نه برعكس.
5. مطالب و موضوعات مورد مطالعه خود را به زبان و كيفيتي در آوريد كه براي خودتان معنيدار باشد، مطلب را به زبان خودتان برگردانيد، نه اينكه صرفاً واژهها و اصطلاحات را به همان شكلي كه هست ياد بگيريد.
6. ميان هر مطلبي كه تازه ياد ميگيريد و مطالب قبلي رابطه معنادار برقرار سازيد.[4]7. در مطالعه هر كتاب، مقاله يا موضوع، سه مرحله را در نظر بگيريد:[5]الف. مطالعه اجمالي: در اين مرحله با نگاه اجمالي كتاب مورد نظر را مرور كنيد، نگاه به عناوين، سرفصلها و… دور نماي كلي از كتاب را در ذهن شما به وجود ميآورد و متوجه ميشويد كدام عنوان يا فصل جذابتر است.
ب. مطالعه بخشهاي مهم كتاب؛ پس از مطالعه اجمالي ، بخشهايي را كه به نظر شما مهم و جذّاب است، به دقت مطالعه كنيد.
ج. دربارة محتواي آنچه مطالعه كردهايد، سوالاتي از خود نموده و به زبان خودتان به آن پاسخ دهيد و نيز نتيجه مطالعه خود از هر كتاب يا مقاله را با آنچه قبلا در اين زمينه ياد گرفتهايد، ربط دهيد.
راه هاي ايجاد تمرکز حواس در مطالعه:
همانطور که در سؤال هم خاطر نشان شده است، توجه به مسايل اجتماعي و فعاليتهاي سياسي باعث مشغوليت ذهني ميشود. گاهي اين مسايل در زمان مطالعه و درس خواندن نيز فکر انسان را به خود مشغول ميکند، تمرکز حواس را ضعيف ميکند و عملکرد فرد در مسايل تحصيلي و درسي پايين ميآيد. البته اين حرف بدان معنا نيست که براي درس خواندن بهتر، بايد از فعاليتهاي اجتماعي کناره گرفت، بلکه بايد برنامهريزي کرد. يعني ساعات خاصي از روز يا روزهاي خاصي از هفته را به مسايل اجتماعي و سياسي اختصاص داد و ساعات يا روزهاي ديگري را به مطالعه و درس و بحث رسيد. البته لازم است که فرد پس از برنامهريزي و اختصاص دادن زمانهاي خاص به يکي از کارها، در عمل با تمام وجود به آن کار بپردازد. يعني زماني را که سرکلاس درس يا مشغول مطالعه است با تمام نيرو مشغول همان کار باشد. و زماني که به فعاليتهاي اجتماعي مشغول است، با تمام وجود و توان خود آن کارها را انجام دهد. بدين ترتيب فرد هم ميتواند وظيفه اجتماعي و سياسي خود را انجام دهد و هم به درس و مطالعه خود برسد.
علاوه بر آنچه گفته شد، اقدامات زير براي تمرکز مفيد خواهد بود:
1. طرح سوالات و يافتن جواب ها هنگام مطالعه، موجب از بين رفتن بي حوصلگي و باعث تمرکز مي شود.
2. يادداشت برداري، خلاصه نويسي، علامت گزاري، حاشيه نويسي، مرور مطالب، همگي سهم به سزايي در تمرکز دارند.
3. عبارت خواني بجاي کلمه خواني، هم سرعت مطالعه را بالا مي برد و هم از حواس پرتي جلوگيري مي کند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلاق، چاپ سوم، 1380.
2. علي اكبر سيف، روشهاي يادگيري و مطالعه، نشر دوران، چاپ اول 1376.
3. 52 درس براي تقويت حافظه، عبدالکريم قريب، تهران: نشر توسعه، 1383.
پي نوشت ها:
[1] . رك: تلور، هكتور؛ دانشجوي موفق، ترجمه سعيدي مهر،بضعته الرسول، چ اول، 1381؛ رندال آر راس، استرس شغلي، ترجمه غلامرضا خواجه پور، سازمان مديريت صنعتي، چ اول، 1377؛ كابوك، آيين درس خواندن، ترجمه: سعيد نفيسي، چ دوم، 1363.
[2] . رك: بالدريچ، كي پي؛ روشهاي مطالعه، ترجمه علي اكبر سيف، نشر دانا، چاپ هفتم،1373، صفحه 189 به بعد.
[3] . جيمز وينكند، چگونه حافظه خود را تقويت كنيم، ترجمه: شمس الدين زرّين كلك، مرواريد، چ هفتم، 1373، ص 103.
[4] . علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلّاق، چاپ سوم، 1380.
[5] . رك: ليندا فريل اينس، فنّ مطالعه، ترجمه علي صلجو، نشر دانشگاهي، چ اول، 1373.
رجينا هلير و همكاران، معجزةتقويت مهارتهاي يادگيري، ترجمه فاطمه فاضلي و همكاران، نشر بصير، چ اول، 1378، قسمتهاي 2، 3، 8 و 10.