سئوالي که در اينجا مطرح شده است ميتواند مربوط به «اضطراب اجتماعي» يا «هراس اجتماعي» باشد. اما از آنجا که در سئوال فقط يک نشانه از نشانههاي هراس اجتماعي ذکر شده است، نميتوان با اطمينان اظهار نظر کرد که اين مشکل به اضطراب اجتماعي مربوط ميشود. خصوصا که شما در موقعيتهاي ديگر مشکل نداريد. لذا احتمال دارد که شما نسبت به مسأله «کنفرانس» بيش از حد حساس شدهايد يا بيش از اندازه برايتان سخت و دشوار جلوه کرده است. يا باورهاي خاصي در مورد آن پيدا کردهايد. مثل اينکه «نبايد نزد همکلاسيها ضايع شوم»، «بايد بهترين کنفرانس را ارائه دهم» و باورهاي شبيه اين. اين باورها شما را در هنگام ارائه کنفرانس دچار اضطراب ميسازد.
به هر حال چه اضطراب شما از نوع اضطراب اجتماعي باشد، يا به دلايل ديگر هنگام ارائه کنفرانس دچار اضطراب ميشويد، راهحلهايي برايتان ارائه ميگردد که شما را در رهايي از اضطراب هنگام کنفرانس کمک ميکند.
در مورد «اضطراب اجتماعي» در هر جامعه درصد قابل توجهي از كودكان، نوجوانان و بزرگسالان با اين عامل بازدارنده رشد شخصيت اجتماعي، مواجه هستند. چه بسا دانشآموزان و دانشجويان هوشمند و خلّاقي كه در مدارس و دانشگاهها فقط به دليل كمرويي و اضطراب اجتماعي همواره از نظر پيشرفت تحصيلي و قدرت خلّاقيت و نوآوري نمرة كمتري عايدشان ميشود و شخصيت واقعي و قابليتهاي ارزشمند ايشان در پس تودهاي از ابرها ناشناخته ميماند.
اضطراب يك پديدة گسترده و متنوعي است كه تقريباًُ همة ما به گونهاي آن را در موقعيتهاي مختلف تجربه كردهايم.[1] بنابراين ميتوان گفت كه اكثر قريب به اتفاق مردم در مواردي از زندگي اجتماعي خود به گونهاي دچار اضطراب شدهاند. بعضي از كودكان و نوجوانان تقريباًُ در همة موقعيتهاي اجتماعي دچار اضطراب ميشوند. برخي ديگر صرفاً در موقعيتهاي خاص دچار اضطراب ميشوند. بايد توجه داشت كه اضطراب اجتماعي ميتواند به تدريج به صورت نوعي اختلال رفتاري درآيد. بنابراين، بايد هر چه زودتر علل آن را شناخته و به اصلاح آن بپردازيد.[2]
علل اضطراب اجتماعي
عوامل بسياري چون تجربههاي گذشته، الگوهاي تربيتي دوران كودكي، دوري از جامعه و منزوي بودن ميتوانند در ايجاد اضطراب اجتماعي نقش داشته باشند. اما آنچه در مورد شما بيشتر احتمال دارد اين است كه:
1 . در محيطي جديدي قرار گرفتهايد، دانشگاه براي شما محيط تازهاي است. با دانشجويان و اساتيد آشنايي كافي نداريد، اين ناآشنايي باعث ميشود كه در هنگام كنفرانس دادن دچار اضطراب شويد.
2 . كنفرانس دادن با سؤال كردن و صحبت با دوستان فرق ميكند. در صحبت با دوستان، رابطه بسيار صميمي است. شما از اينكه كسي حرفتان را نپذيرد و نقد كند، نگران نيستيد، اما كنفرانس دادن يك موقعيت رسمي است كه شما هر لحظه احتمال ميدهيد مورد نقد ديگران قرار گيريد، پس اضطراب در واقع ناشي از ترس و نقد و ارزيابي ديگران است. سؤال كردن نيز چندان اضطراب برانگيز نيست. زيرا يا در جمع خصوصي و دو نفره است، و يا در كلاسي كه در كنار ديگران قرار گرفتهايد و در واقع اين شما هستيد كه ديگري را نقد ميكنيد و مورد ارزيابي قرار ميدهيد. اما كسي شما را نقد نميكند. برخلاف كنفرانسي كه در معرض ارزيابي و قضاوت ديگران قرار ميگيريد.
به هر حال، اينكه در كنفرانس دادن دچار اضطراب ميشويد تا حدودي طبيعي است، شما بايد سعي كنيد با تمرين و اجراي يكسري برنامهها، اين اضطراب را از بين ببريد.
روشهاي درمان اضطراب در هنگام كنفرانس
1 . از مهمترين روشهاي درمان اضطراب اجتماعي تقويت اعتماد به نفس، خودباوري و خودپندارة مثبت است. شما بايد تصور و برداشت مثبتي از خود داشته باشيد. جنبههاي مثبت و منفي خود را تؤام در نظر بگيريد. اگر نقاط ضعفي داريد، مطمئناً در قبال آن نقاط قوّتي نيز داريد.
2 . علت اصلي اضطراب شما آن است كه بيش از حدّ حساسيت نشان ميدهيد و فكر ميكنيد كه اگر كسي نتوانست خوب كنفرانس بدهد، آبرويش خواهد رفت. نه، اينطوري نيست. كنفرانس يكي از برنامهها است و بخشي از نمره مربوط به آن است. شما در زمينههاي ديگر بسيار قوي هستيد.[3]3 . اين حقيقت را بپذيريد كه ديگران رفتار شما را ارزيابي ميكنند و نه شخصيت شما را.
اگر هم در موقع كنفرانس دادن دچار اشتباه شويد، مربوط به رفتار شما است و آن قابل جبران است.
4 . قبل از آن كه شروع به صحبت ميكنيد، سعي كنيد نفس آرام و عميق بكشيد تا اكسيژن بيشتري به مغزتان برسد. اين كار آرامش عضلاني و در نتيجه آرامش رواني را به دنبال ميآورد و از اضطراب پيشگيري ميكند.
5 . هميشه رضايت خاطر داشته باشيد. زيرا اولين نماد دروني اعتماد به نفس، رضايت خاطر است. خصوصاً هنگام صحبت و اراية كنفرانس رضايت خاطر سبب ميشود تا از اضطراب شما كاسته شود.
6 . روي كاغذ اين جملات را يادداشت نموده و در هنگام كنفرانس دادن جلو رويتان بگذاريد بگونهاي كه ديگران متوجه نشوند: «نبايد تحت تأثير ديگران قرار بگيرم»، «خيلي مهم نيست»، «نقد و ارزيابي موجب رشد انسان است» و…
7 . قبل از اراية كنفرانس حتماّ خلاصه آن چه را ميخواهيد بگوئيد، تهيه كنيد و با استفاده از آن به كار خود ادامه دهيد.
8 . ابتداي كنفرانس بسيار آرام و با لحن ملايم به صحبت شروع كنيد.[4]9 . در هنگام صحبت كردن سعي كنيد به برگة خلاصهبرداري، يا نقطهاي كه كسي نيست نگاه كنيد، البته ميتوانيد همزمان با صحبت كردن خود را به نوشتن مشغول نماييد.
10 . حتماً سعي كنيد در حال صحبت كردن در صورت امكان قدم بزنيد و تحرك داشته باشيد.
11 . چيزي مثل يك خودكار را در دست بگيريد.
12 . كلاس اگر مختلط است، خانم ها سعي كنند در هنگام صحبت كردن، به آن سمت كه بيشتر دختران هستند، نگاه كنند و بيشتر آنها را مخاطب خود قرار دهند.
13 . قبل از كنفرانس، صداي خود را ضبط كنيد و به آن گوش دهيد. احتمالاً در هنگام صحبت كردن صدا و لهجة شما تغيير كرده است. گوش دادن به نوار باعث ميشود كه اشكالات احتمالي خود را كشف كرده و در نوبتهاي بعد بيشتر دقت كنيد.[5]14 . قبل از اراية كنفرانس در كلاس، مطالبي را كه آماده كردهايد خلاصة آن را به دوستان و در جمع خودي مطرح كنيد.
15 . مهمترين عامل براي كاهش اضطراب به هنگام كنفرانس تسلط بر بحث است. با تسلط كامل بر بحث اعتماد به نفس و قدرت ارائه شما افزايش خواهد يافت.
16. سخن را با نام خداوند شروع کنيد و با ياد او خود را آرام و مطمئن گردانيد.
اميد است با توجه به اين نكات و تمرين راهكارهاي ياد شده كه مبتني بر نظريههاي روانشناختي است، بتوانيد بر اضطراب خويش پيروز شد و در زمينههاي مختلف تحصيل و روابط اجتماعي به موفقيتهاي چشمگيري نايل شويد.
در پايان خوب است به اين نكته نيز اشاره كنم كه بعضي اوقات شكستها و ناكاميها خود بركت هستند و انسان در ساية مشورت و نظرخواهي از ديگران اهداف و برنامههاي زندگي خود را مورد بازنگري قرار ميدهد و با انتخاب روش نويني، توفيقات بيشتري را كسب ميكند.
پي نوشت ها:
[1] . آقايي، اصغر؛ استري و بهداشت رواني، نشر پردژ، چاپ اول، 1380، فصل دوم.
[2] . كراز، ژ. بيماريهاي رواني، ترجمه: محمود منصور و پريرخ دادستان، رشد، 1381، فصل دوم.
[3] . كيهاننيا، راز موفقيت در بازار كار، انتشارات ياسمن، 1375،ص 43-41.
[4] . پاليفر، ويرا؛ روشهاي كاهش فشار رواني، ترجمه:جمالفر، ارسباران، چاپ اول، 1382، بخش سوم.
[5] . خياباني، ناصر؛ مهارتهايي بهتر زيستن، نشر سپند هنر، چاپ اول، 1370، فصل اول.