در احاديث آمده است ناتوان ترين مردم كسي است كه از يافتن دوست ناتوان باشد. چگونه و با چه روشي ما براي خود دوست با ايمان و شايسته اي پيدا كنيم؟

سؤال مطرح شده، زواياي گوناگوني از موضوع«دوست يابي» را شامل مي شود كه به اختصار در مورد بعضي از آنها،‌ با استفاده از مباحث روايي و روان شناسي، مطالبي تقديم مي گردد.

اهميت دوستي
يكي از دانشمندان به نام آلفرد آدلر در كتاب «به نام حقيقت» چنين نوشته است: كسي كه به نوع خود علاقه پيدا نمي كند، در جريان زندگي بيش از هر كسي ديگر دچار مشكلات مي گردد. چنين شخصي مضرترين افراد جامعه است. بيشتر مردمان بيكار و وامانده در زمرة اين اشخاص هستند.[1]هر يك از ما براي رفع هاي نيازهاي روزمره و حتي روحي خود به دوست شايسته نيازمنديم تا به كمك او بتوانيم پله هاي رشد و ترقي را طي كنيم.تا بحال متوجه شديم كه پيدا كردن دوست براي ما اهميت دارد. سؤالي در اينجا به ذهن خطور مي كند كه چه نوع دوستاني براي ما ضرورت دارد؟ آيا هر كسي را مي توان براي خود به دوستي انتخاب كرد يا خير؟
يكي از مسائلي كه در اهميت دوست يابي به آن اشاره مي شود. دوست شايسته و دين دار است.
در روايات ما چنين آمده: ألْمَرْءُ عَلي دين خَليله، فَلْيَنْظُرْ اَحَدُكُمْ مَنْ يُخالِلُ.[2]«مرد بر دين دوستش است، پس هر يك از شما بايد دقت كنيد كه چه كسي را به دوستي مي گيرد.»
بنابراين بايد در انتخاب دوست، كوشش كرد تا از ميان افراد جامعه بهترين و مناسب ترين آنها گزينش شوند.
در بعضي از روايات به اين نكته اشاره شده كه:«الوحدةُ خَيْرٌ مِنْ قَرين السُّوء»[3]«تنهايي بهتر از همنشين ناشايست است.»
و يا در بعضي تعابير ديگر آمده است كه وحشتناك ترين وحشت ها، همنشين ناشايسته است.[4]بنابراين بايد با دقت و ذكاوت كافي در پي همنشين و دوستي شايسته بود.

آزمودن دوستان
يكي از روش هاي انتخاب دوستي شايسته، آزمودن آنهاست. در آموزه هاي اسلامي به روش هاي گوناگوني در اين رابطه اشاره شده است.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: دوستان خود را به دو صفت بيازماييد، اگر در آنها وجود داشت به دوستي ادامه دهيد و گرنه به كلي از آنها دوري جوييد: مراقبت بر اداي نمازها در اوقات خود، نيكي نسبت به دوستان در حال رفاه و سختي.[5]كسي كه بر واجبات خود پافشاري نمي كند و از كارهاي حرام و آلوده خود را باز نمي دارد، لياقت دوستي را ندارد؛ به اين جهت كه شما را هم به اين كارها دعوت مي كند. و در كنار آن اگر واقعاً به فكر دوست خود نباشد و فقط در حال توانايي و خوشي در فكرش باشد، در مواقع سختي او را در حال خودش گذاشته و رها مي كند. بنابراين بايد اين ويژگي ها در او باشد.
در روايتي ديگر از امام صادق ـ عليه السّلام ـ چنين آمده است: كسي را دوست مگو و او را آشنا بگو كه در او سه صفت را بيازمايي: او را به خشم آوري و بنگري كه خشم، او را از حق بيرون مي برد يا نه؟ و با او سفر كني، و ديگر با دينار و درهم او را بيازمايي.[6]در بعضي روايات اسلامي به اين نكته اشاره شده كه در سختي هاي زندگي دوست واقعي مشخص مي شود.[7] در زندگي عادّي نمي توان دوست را از غير آن تشخيص داد، ولي در گرفتاري ها و ناملايمات است كه مشخص مي شود چه كسي به شما عشق مي ورزد.
برخي از كساني كه به فردي ابراز علاقة مي كنند، شايد به جهت ثروت، مقام، منصب و غير اينها باشد: ولي به محض اينكه فرد به مقام پايين تري دست يابد و يا ورشكست شود،از او دور مي شوند به گونه اي كه اصلاً او را نمي شناسند. بنابراين در سختي ها و ناراحتي ها دوستان واقعي را مي توان شناخت.
همان گونه كه شما دوست گرامي اشاره كرديد، انساني كه نتواند دوستي داشته باشد، ناتوان ترين مردم است و بايد دوستي با تقوا و شايسته را برگزيند. بهترين روش گزينش، آزمايش كردن با روش هاي گوناگون است.
در روايتي چنين آمده است:« لا تَثِقْ بالصَّديقي قَبْلَ الْخُبْرَةِ»[8]«به دوست قبل از آزمايش كردنش اطمينان نكن.»
در دوست يابي مهارت كسب كنيد
پس از آنكه فردي را براي دوستي انتخاب كرديد، بايد با مهارت كافي نظر او را به سوي خود جلب كرده و رابطه دوستانه خود را آغاز كنيد. مهارت برقراري ارتباط با ديگران چه از لحاظ شخصي و چه از لحاظ اجتماعي عامل اصلي دوستي با آنها است.
شش وسيله جلب محبت ديگران:
1. بايد علاقه‌تان صميمانه باشد.
2. همواره سعي کنيد، تبسمي بر لب داشته باشيد.
3. گوش دادن را بياموزيد و طرف مقابل خود را تشويق كنيد كه از خود سخن بگويد.
4. به ياد داشته باشيد كه نام هر كسي براي او شيرين ترين و مهمترين لغت قاموس هاست.
5. با مخاطب از آنچه دوست دارد صحبت كنيد.
6. صميمانه و صادقانه اهميت او را براي خود محسوس سازيد.[9]پس از ايجاد رابطة دوستي، هر يك از دوستان داراي حقوقي بر يكديگر هستند كه بايد به آنها احترام گذاشته و عمل كنند. در اينجا به بعضي از آنها اشاره مي شود(گاهي انسان دوست پيدا مي كند ولي آنها را براي خود نگه نمي دارد كه رعايت موارد ذيل در اينجا مفيد است)
1. سلام، مصافحه و معانقه در هنگام مواجهه.
2. ديد و بازديد و با خبر شدن از يكديگر.
3. دادن هديه در مواقع خاص.
4. فروتني و تواضع با دوستان.
5. خوش گمان بودن.
6. راز داري.
7. چشم پوشي از اشتباهات احتمالي.
8. پذيرش پوزش.
9. شاد كردن دوستان.
10. ياري دوستان در مواقع حساس.
11. همدردي و برآوردن حاجت آنها.
12. دعا براي يكديگر.
13. از خود گذشتگي.
14. ستايش كار نيك آنها.
15. حفظ برادري در هنگام نبودن آنها و ….
انشاء الله بتوانيد دوست و همنشين مناسب و با ايمان براي خود انتخاب كرده و به وظايفتان در قبال يكديگر عمل كنيد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شناخت دوست، عباس خدايي، قم، نشر قدس، چ دوم، 1382.
2. شميم دوستي، زين العابدين دست داده، تهران، نشر اميد، چ اول، 1378.
3. آئين دوست­يابي، ديل كارنگي، ترجمه: رشيد ياسمي، تهران، نشر چكاوك، چ دوم، 1373.
4. رابطه محبت و دوستي، احمد مطهري، چاپ جامعه مدرسين قم.

پي نوشت ها:
[1] . ديل كارنگي، آيين دوست يابي، ترجمه رشيد ياسمي، تهران، نشر چكاوك، چاپ دوم، 1373، ص 75.
[2] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج 5، ص 297.
[3] . همان، ص 299.
[4] . همان.
[5] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 2، ص 672.
[6] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج71، ص180.
[7] . ميزان الحكمه، ج 5،ص 312.
[8] . همان، ص 311.
[9] . آئين دوست يابي، ص 129.