چه كسي را بايد به عنوان دوست انتخاب كرد؟ لطفا شرايط آنرا بيان نماييد.

به طور كلي مي توان گفت كه يك دوست خوب بايد دارايي شرايط و ويژگي هاي زير باشد:
1ـ عقل و رشد عقلاني: يك دوست خوب بايد عاقل بوده و از رشد عقلاني كافي برخوردار باشد. انسان عاقل است كه مي تواند با درايت خود گره از كار دوست بگشايد و او را به راه صواب رهنمون گردد. علي-عليه السلام- مي فرمايند: يعني بيشترين مصلحت و خير هم صحبتي با صاحبان عقول است.[1] همچنين آن حضرت مي فرمايند: يعني همنشيني با دوست عاقل، باعث زنده شدن و حيات يافتن روح آدمي است.[2] همچنين داشتن هوش و ذكاوت باعث مي شود تا انسان بتواند از او در مسائل و مشكلات، سود بطلبد، امام علي-عليه السلام- مي فرمايند: بهترين چيزي كه انسان ذخيره مي كند دوست باوفا و دلسوز و با ذكاوت است.[3]دوستي با انسان احمق، نتيجه اي جز پشيماني ندارد. امام علي-عليه السلام- در وصاياي خود به امام حسن-عليه السلام- مي فرمايند: فرزندم از دوستي با احمق بپرهيز كه او اگر بخواهد به تو سودي برساند ضرر خواهد رساند[4] و نيز امام صادق-عليه السلام- فرموده اند: كسي كه با احمق دوستي كند نزديك است كه اخلاق او را بپذيرد. دوستي با يك فرد، خواه خوب يا بد، موجب مي شود كه انسان از او تأثير بپذيرد. اگر انسان با يك فرد احمق دوستي كند، حماقت او و اعمال حماقت آميز او، به وي نيز سرايت خواهد كرد. [5]2ـ علم و حكمت: دليل اين كه انسان با ديگري دوستي مي كند آن است كه مي خواهد از او در مسائل و مشكلات خود ياري بطلبد دوستي با شخص دانا و عالم باعث مي شود كه انسان بسياري از مسائل و معضلات خود را به راحتي حل كند. لذا امام علي-عليه السلام- مي فرمايند: «صاحب الحكماء و جالس العلماء»[6] با افراد حكيم مصاحبت كن و با علماء نشست و برخاست داشته باش، دوستي با فرد نادان نه تنها باري از دوش انسان بر نمي دارد بلكه او را به رنج و زحمت مي افكند و براي او دردسر درست مي كند. امام رضا(عليه السلام) فرموده اند: «صديق الجاهل في تعب»[7] دوستِ فرد نادان، در رنج و زحمت است.
3ـ تقوا و پرهيز از گناه: تقواي فرد پرهيزكار در دوست او اثر مي گذارد همانطور كه همنشيني با گناهكاران و بي تقوايان باعث تأثرپذيري از آنان مي شود و لذا بايد با افراد پرهيزكار همنيشين شد و از دوستي با اصل گناه پرهيز كرد. امام علي-عليه السلام- فرمودند: بايد دوستي و برادري با نيكان، غنيمت شمرده شود و از مصاحبت و همنشيني با بدكاران و گناهكاران، اجتناب گردد. [8]4ـ راستگويي: دوست خوب كسي است كه در گفتار خود صادق باشد تا بتوان با اطمينان از راهنمايي هاي او سود جست. علي-عليه السلام- فرمودند: «دوست راستگو يكي از نعمتهاست. همچنين امام باقر-عليه السلام- فرمودند: با دروغگو همنشيني و دوستي نكن، چون او گاهي راست و گاهي دروغ مي گويد، و معلوم نيست كه بايد به كدام سخن او اعتماد كرد.
5ـ نصيحت، امر به معروف و نهي از منكر: از صفات بسيار مهم يك دوست خوب آن است كه خيرخواه انسان باشد، او را نصيحت كند، از او انتقاد نمايد، او را به انجام كارهاي خير وا دارد و از انجام كارهاي زشت برحذر دارد. امام علي -عليه السلام- مي فرمايند: دوست را از آن جهت، صديق گفته اند كه با تو رو راست است و معايب تو را باز گويد.
6ـ مساعدت و ياري در حل مشكلات: دوست واقعي كسي است كه در مصائب و سختي ها به ياري انسان بشتابد و او را تا حد ممكن كمك كند. امام علي-عليه السلام- مي فرمايند: به دوستي پناه ببر كه در هنگام سختي تو را ياري كند.[9]7ـ وفاداري: وفاداري يكي از ويژگي هاي دوست خوب است. دوست خوب كسي است كه به دوستي خود پايبند باشد و درصدد ادامه اين دوستي باشد.
8ـ خوش اخلاقي: اخلاق خوب يكي از ويژگي هاي مهم يك دوست خوب است. خوش اخلاقي باعث ازدياد محبت بين دوستان مي شود و از اين طريق دوستي را پايدار مي كند. امام علي-عليه السلام- فرمودند: «خوش اخلاقي، روزي را سرازير و دوستي را با محبت مي كند».[10] همچنين پيامبر اكرم – صلي الله عليه و آله- فرمودند: اخلاق نيكو دوستي را استحكام مي بخشد. [11]9ـ امانت داري: هر انساني از دوست خود انتظار دارد كه امانت دار باشد. به انسان خائن نمي توان اعتماد كرد. امام صادق-عليه السلام- مي فرمايند: از فرد خائن دوري كن زيرا كسي كه به نفع تو به ديگران خيانت مي كند روزي هم به تو خيانت خواهد كرد. [12]10ـ رازداري: رازداري يكي از ويژگي هاي مهم دوست خوب است. انسان، يا بايد با كسي كه رازدار نيست دوستي نكند و يا اينكه بايد رازهاي خود را به او نگويد. امام علي-عليه السلام- مي فرمايند: نهايت محبت را براي دوست نثار كن اما نهايت اطمينان را به او نداشته باش. منظور آن دوستي است كه اين ويژگي را ندارد. [13]11ـ پرهيز از سخن چيني: دوست خوب از سخن چيني پرهيز مي كند. امام صادق-عليه السلام- فرمودند: از دوستي با فرد سخن چين بپرهيز زيرا كسي كه به نفع تو سخن چيني مي كند روزي به زيان تو سخن چيني خواهد كرد. [14]به علاوه دوست خوب آن كسي است كه به سخنِ سخن چينان اعتنا نكند زيرا اين كار باعث بريده شدن رشته هاي دوستي مي شود. امام علي-عليه السلام- مي فرمايند: كسي كه گفته ي سخن چين را بپذيرد دوست خود را ضايع ساخته است. [15]12ـ پرهيز از عيب جويي: انسان عيب جو كه مدام به دنبال معايب و نقاط ضعف ديگران است نمي تواند به عنوان يك دوست خوب، پذيرفته شود. امام علي-عليه السلام- فرمودند: از دوستي با كساني كه به دنبال عيوب مردم هستند بپرهيز زيرا همنشين اين افراد از آنان در امان نيست (و ممكن است به دنبال عيب جويي از او باشند.) [16]13ـ پرهيز از حسد:دوست واقعي كسي است كه اگر نعمتي به انسان رسيد خوشحال شود نه اين كه نسبت به انسان حسد بورزد. امام علي-عليه السلام- فرمودند: حسد ورزي دوست به دليل وجود اشكال در خود دوستي است[17] به تعبير ديگر، انسان حسود كه اظهار دوستي مي كند در واقع، دوست انسان نيست.
در پايان، نكته مهم اين كه دوستي كه همه اين صفات را در حد اعلي دارا باشد ممكن است مقدر ما نباشد لذا بايد با كسي دوستي كرد كه بيشتر از ديگران اين صفات را دارا باشد. سعي انسان بايد بر اين باشد كه كسي را به عنوان دوست برگزيند كه از خودش بهتر باشد تا از اين طريق به كسب كمالات بالاتر نائل آيد. امام صادق-عليه السلام- مي فرمايند: با كسي مصاحبت كن كه تو را زينت كند نه اين كه تو زينت او باشي. [18]

پي نوشت ها:
[1]- محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمة، ج5، ص 301.
[2]- همان.
[3]- تصنيف غرر الحكم، ص 417، شماره 9519.
[4]- ميزان الحكمه، ج 5، ص 306.
[5]- ميزان الحكمه، ج2، ص 529.
[6]- ميزان الحكمه، ج5، ص 301.
[7]- ميزان الحكمة، ج5، ص 304.
[8]- تصنيف غرر الحكم، ص 216، شماره 9545.
[9]- تصنيف غرر الحكم، ص 417، شماره 9528.
[10]- ميزان الحكمه، ج3، ص 151.
[11]- ميزان الحكمه، ج3، ص151.
[12]- ميزان الحكمه، ج5، ص 304.
[13]- ميزان الحكمة، ج4، ص 427.
[14]- ميزان الحكمة، ج5، ص 304.
[15]- نهج البلاغه، كلمه قصار 239، ص 171.
[16]- ميزان الحكمة، ج5، ص 304.
[17]- نهج البلاغه، كلمه قصار 2180، ص 170.
[18]- الحكم الظاهر، ج2، ص415.