طريقه نامگذاري اولاد را بيان فرماييد.

در شرايط  كنوني كه نامهاي بيگانه در جامعه ما رواج يافته و هر نام بار فرهنگي خاصي را به همراه دارد، ‌توجه به فرهنگ نامگذاري با رويكرد اسلامي يكي از موضوعات بسيارمهم و قابل توجه در حوزة ‌مسايل تربيتي است. چه خوب است كه در اين زمينه اهميت نامگذاري، آثار رواني و تربيتي نام و شيوة نامگذاري در فرهنگ اسلامي را به اختصار يادآور شويم.

اهميت نامگذاري؛
نام و نامگذاري در فرهنگ عمومي جايگاه ويژه‌اي دارد. وجه تمايز انسانها از يكديگر اين است كه با اسم از يكديگر شناخته مي‌شوند. در فرهنگ اسلام نيز نامگذاري و انتخاب اسم از يك ويژگي خاص برخوردار است. آيين و مراسم نامگذاري و انتخاب نوع اسم در اسلام، يك روش ارزشمند به شمار مي‌رود.[1]از نظر تربيتي و روان شناختي نيز نام، بر رفتار و شخصيت فرد اثر گذاشته و در سلامت رواني و عزت نفس وي مؤثر است.

شيوة نامگذاري در فرهنگ اسلامي؛
در اسلام توصيه شده است از اولين روزي كه كودك به دنيا مي‌آيد تا سه روز بايد برايش نام گذاشته شود. و حتي در برخي موارد مي بينيم که سيره و روش بزرگان دين ما نامگذاري فرزندان از قبل از تولد بوده است. سيرة عملي ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ راهنماي بسيار خوبي است كه مي‌توان با توجه به آن فرهنگ نامگذاري صحيح را در جامعه ترويج نمود.
رسول گرامي اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ هنگام نامگذاري كودك، ابتدا اذان به گوش راست او و سپس اقامه به گوش چپ كودك مي‌خواند و آن گاه نام كودك را انتخاب مي‌نمود. در روايات خطاب به والدين آمده است كه بهترين و زيباترين نام را براي فرزندان خود برگزينيد و از انتخاب نامهاي زشت و مسخره آميز و ناپسند پرهيز كنيد.[2] به همين خاطر اسلام يكي از وظايف پدرو مادر را نسبت به فرزند، انتخاب نام شايسته قرار داده است. امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «اوّلُ ما يبرّ الرّجلُ ولدهُ ان يسميه باسمٍ حسنٍ فليحسنَ احدُكُم اسمَ ولدِهِ»؛[3] اولين قدم خوبي كه انسان بر مي‌دارد اين است كه نام نيك به فرزند خود بگذارد. پس در اين كار نيك كوتاهي نكنيد.
بزرگان دين ما در مورد نامگذاري فرزندانشان كه يكي از شئون تربيت است، سعي داشتند كه فرهنگ شيعه زنده بماند، در اين مسير از هر فرصتي استفاده مي‌كردند. از جمله نامهاي قهرمانان و بزرگان شيعه را براي فرزندان خود انتخاب مي‌كردند، و علاقمندان به خاندان رسالت نيز از آنها پيروي مي‌نمودند، بر همين اساس، در ميان فرزندان امامان، نامهاي محمد، علي، احمد، فاطمه، حسن، حسين، خديجه، زينب و زيد به طور مكرّر ديده مي‌شود. دشمنان اسلام و اهلبيت در صدد نابودي فرهنگ و ارزشهاي شيعه بودند. امّا امامان، نامهاي قهرمانان شيعه را بر فرزندان خود مي‌گذاشتند تا فرهنگ شيعه و سيرة بزرگان زنده بماند.
گاهي در ميان فرزندان يك امام، مثلاً امام كاظم و امام حسين ـ عليهم السّلام ـ يك نام براي دو فرزند، تعيين مي‌شد. منتهي براي اينكه اشتباه نشود با كلمة صغري وكبري مشخص مي‌گرديد. مانند فاطمه كبري و فاطمه صغري. و يا در مورد فرزندان امام حسين ـ عليه السّلام ـ سه نفر از آنها به نام «علي» بود كه عبارتند از: علي اكبر، علي اوسط، علي اصغر.
روزي مروان بن حكم به امام سجاد ـ عليه السّلام ـ گفت: نام تو چيست؟ امام سجاد فرمود: نام من علي است، نام برادرت چيست؟ امام فرمود: نام او نيز علي است. مروان گفت: اوه! علي، علي چه خبر است؟ مثل اينكه پدرت تصميم گرفته نام همه پسرانش را علي بگذارد.
امام سجاد ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: به حضور پدرم آمدم و سخن مروان را به اوگزارش دادم. پدرم فرمود: اگر خدا برايم صد پسر عطا كند، دوست دارم نام همة آنها را بدون استثناء علي بگذارم.
سيرة رسول گرامي اسلام اين بود كه: اگر نام كسي و يا شهري زشت بود، اقدام به تغيير آن مي‌كرد و نام بهترين براي آن انتخاب مي‌فرمود.

تأثير اسم در شخصيت فرزند
شخصي به امام صادق ـ عليه السّلام ـ عرض نمود: جانم به فدايت، ما اسامي شما و پدران شما را بر فرزندانمان مي‌گذاريم، آيا اين كار براي ما سودمند هست؟ امام در جواب فرمود: بلي، به خدا سوگند! و آيا دين غير از حب و دوست داشتن ما اهل بيت است؟ ….
يكي از اين فوايد مي تواند تأثير در شخصيت و منش فرد باشد. به اين صورت که نامگذاري و انتخاب نام شايسته، اظهار محبت به كودك و بزرگداشت او به حساب مي‌آيد كه در ايجاد عزت نفس آنها مؤثر است،
انتخاب اسم براي فرزندان نشاندهندة فرهنگ و تمدن جامعه است. بنابراين در شرايط كنوني بايد در جامعه تبليغ شود تا والدين، اسامي اسلامي براي فرزندانشان انتخاب كنند.
تأثير اسم در روابط اجتماعي و دوست يابي كودك؛
افرادي كه اسم زيبا و شايسته دارند، زودتر در جمع دوستان پذيرفته مي‌شوند و در روابط اجتماعي خود موفق‌ترند. امّا افرادي كه نامهاي زشت و ناپسند دارند، مورد نفرت ديگران واقع شده و باعث مي‌شود كه در خانواده، مدرسه و حتي در دروان بزرگسالي كمتر مورد پذيرش ديگران واقع شوند.
اميد است شما برادر گرامي به عنوان مبلغ و كسي كه با پدران و مادران ارتباط داريد، بتوانيد در فرهنگ‌سازي اسامي و تبيين آثار تربيتي و روان شناختي آن، نقش مؤثري ايفا نماييد.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ از پدران خود نقل فرموده‌اند: رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ پيوسته اسامي زشت افراد و نام ناپسند شهرها را تغيير مي‌دادند.[4]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شهيد مطهري، تعليم و تربيت در اسلام، انتشارات صدرا، 1374.
2. سيد مهدي صانعي، پژوهشي در تعليم و تربيت اسلامي، انتشارات سناباد، چاپ اول، 1378.

پي نوشت ها:
[1] .عباس اسماعيلي عزيزي، فرهنگ تربيت، انتشارات دليل ما، چ اول، 1381، ص 283 – 285.
[2] . شيخ حر عاملي، وسايل الشيعه، ج 21، ص 394.
[3] . همان، ص 389.
[4] . شيخ حر عاملي، وسايل الشيعه، ج 21، ص 39.