قبل از اينكه جواب شما برادر گرامي را بدهم بايد عرض كنم كه جاي بسي خوشحالي است كه چنين پدر و مادراني وجود دارند كه دغدغة زندگي و تربيت فرزند داشته و 30 سال اين وضعيت اسفناك را تحمل نمودهايد. و خودتان و فرزندانتان آلوده ـ به آنچه كه در نامه عرض داشتيد ـ نشديد. معلوم است در اين مدت برنامهريزي شما صحيح بوده زيرا اگر چنين نبود آنچه كه بر سر سايرين و خانوادة آنها آمده بر سر شما هم ميآمد و البته معلوم است همسر شما هم با شما همفكر و همراه بوده زيرا در اين موارد اگر همراهي همسر نباشد تحمّل چنين مشكلاتي براي يك نفر، بسيار مشكل خواهد بود.
حقوق والدين همسرتان:
اينكه در باب صلة ارحام و حقوق والدين و احسان به آنها آيات و احاديث فراواني وارد شده امري مسلّم است ، كه عمل به آن آيات و احاديث واجب است و بر هر فرزندي (چه دختر و چه پسر) احترام والدين واجب است به طوري كه حضرت رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: خشنودي خدا با خشنودي پدر و مادر، و خشم خدا با خشم پدر و مادر است.[1]و امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد: سه چيز است كه احدي نسبت به آنها معذور نيست. 1ـ اداء امانت به صاحب آن، چه صالح باشد و چه فاسق. 2ـ وفا به عهد نسبت به صالح و فاسق. 3ـ احسان و نيكي به پدر و مادر، صالح باشند يا فاسق.[2]مشاهده ميفرماييد كه نيكي به پدر و مادر حتي در حال فسق هم واجب است. اما در خصوص دختر وضعيت فرق ميكند؛ زيرا وقتي دختر ازدواج ميكند يك سري مسئوليتهايي در قبال همسر به طور شرعي بر گردن او است. از جملة اين مسئوليتها اطاعت از همسر ميباشد. و ارتباط با ديگران بستگي به اجازه يا عدم اجازة شوهر دارد.
«اَنَسْ» ميگويد: مردي از انصار در زمان پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ به سفر رفت و به زنش گفت: كه به هيچ وجه حق نداري از خانه بيرون روي تا من برگردم. در اين اثناء پدرِ زن مريض شد. زن كسي را فرستاد خدمت حضرت و براي عيادت پدرش اجازه خواست حضرت اذن نداد و فرمود: در خانهات بنشين و شوهرت را اطاعت كن.
پدر مُرد، باز زن براي ديدار پدر كسب اجازه كرد باز هم حضرت اجازه نفرمود، پس از آنكه از دفن پدرش فارغ شدند حضرت پيامي براي زن فرستاد كه خداي تعالي تو و پدرت هر دو را به خاطر اطاعت شوهر بخشيد.[3]
حدود اطاعت از پدر و مادر:
اطاعت از پدر و مادر در صورتي واجب است كه واجبي ترك نشود و حقوق كسي ضايع نگردد.[4] با مطالبي كه شما مكتوب نمودهايد و احوالات آن خانواده را كه بيان نموديد جناب عالي هيچ مسئوليتي غير از امر به معروف و نهي از منكر آنان نداريد. در رابطه با ارتباط خويشاوندي شما بايد بگويم چون قطع رحم در اسلام مذموم است، شما ميتوانيد به «حداقل ارتباط» اكتفا نماييد به طوري كه مردم نگويند شما قهر هستيد. مسئله بسيار مهم ديگري كه شما فرمودهايد بحث سلامتي جسمي و روحي فرزندانتان است. حضرت رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: فرزند صالح گلي از گلهاي بهشت است. پس بايد در نگهداري و مراقبت فرزندان نهايت كوشش را كرد. مهمترين مسئلهاي كه الآن جوانان و نوجوانان را تهديد ميكند «تهاجم فرهنگي در ابعاد گستردة آن» و «اعتياد» اين بلاي خانمانسوز است.
يكي از مهمترين علل اعتياد وجود اختلافهاي خانوادگي است. زماني كه روابط والدين با فرزندان بر اثر مشغلههاي مادي و فردي يا به دليل اختلافهاي خانوادگي به حداقل ميرسد به ناچار فرزندان جهت فرار از اين معضلها به كوچه و خيابان پناه ميبرند و به انواع دامهايي گرفتار ميشوندكه افراد خلافكار در برابر نوجوانانِ طرد شده و درمانده گستردهاند.[5]مسئلة ديگري كه شما مطرح فرموديد مسئلة شكمپرستي است. در اين مسئله هم بايد خدمت شما عرض كنم وقتي كسي از مسائل ديني و معنوي اسلامي دور افتاد يكي از مسائلي كه ممكن است در فرد بروز كند مسئلة شكمپرستي است زيرا اين افراد همه چيز را فقط در ماديات خلاصه كرده و چيزي غير از اين ندارند كه نيازهاي روحي خود را ارضاء كنند. اگر چنين افرادي با احكام اسلام آشنايي داشتند و با تربيتهاي اسلامي انس ميگرفتند، مطمئناً با اين مشكل روبرو نميشدند.
نتيجه اينكه شما در اين مورد مسئول نبوده بلكه بايد به فكر تربيت فرزندانتان باشيد و حتيالامكان قطع رحم ننماييد و در صورت توان آنها را امر به معروف و نهي از منكر بكنيد.
راهكارهاي عملي:
1ـ رابطة خود را محدود كرده و به حداقل برسانيد و سعي كنيد در صورتي كه به خانة آنها ميرويد مدت كوتاهي در حضور آنها باشيد. و در صورت امكان ارتباط با تماسهاي تلفني باشد و ارتباط حضوري كمتر گردد.
2ـ در عين حال كه ارتباط محدود است به آنها هديه ـ ولو كم قيمت ـ بدهيد و به آنها احسان و نيكي كنيد تا با كمك به آنها اثر مثبت بگذاريد.
3ـ همسر و فرزندانتان را تشويق به خواندن كتابهاي ديني بكنيد و در صورت امكان آنها را به مراسم ديني ـ مسافرتهاي مفيد و مهماني با افراد مؤمن ببريد.
4ـ اصلاح روابط خانوادگي: روابط در خانواده, بايد بر اساس محبّت و صميميت باشد زيرا مهمترين پناهگاه نوجوانان و جوانان خانواده ميباشد. رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايند: رَحِمَ اللهُ وَ الّذينَ اَعانا وَلَدَهُما علي بِرٌ هُما. رحمت خداوند از آنِ پدر و مادري است كه، براي فرزند خود سرمشق نيكويي هستند.
5ـ گزينش دوستان مناسب و متدين براي فرزندان: دوستان و هم سالان در دورة نوجواني و جواني نقش مهمي در شكلگيري رفتار اجتماعي آنها دارند، زيرا آنها به شدّت به گروه دوستان متمايل ميشوند و تحت تأثير رفتار و افكارشان قرار ميگيرند اگر آنها در انتخاب دوستان نسنجيده عمل كنند ممكن است با دوستان نابابي آشنا شده و منحرف گردند.
حضرت رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايند: افراد تابع عقيدة دوستان خود هستند، پس مواظب باشيد با چه كسي دوست ميشويد.
6ـ بينش دهي به جوان و تشويق به اينكه جواني نعمتي است كه همه بايد آن را قدر نهند و از آن در جهت ساختن زندگي بهتر براي آينده استفاده كنند: به آنها اطلاعاتي دربارة ضررهاي دنيايي و اخروي اعتياد و شرابخوري و … دهيد. دانستن ضررهاي اجتماعي، فردي, اقتصادي به آنها كمك ميكند گرد اين مسائل نروند.
7ـ با فرزندانتان دوست باشيد. زيرا دوستي پدر و مادر باعث ميشود كه فرزندان در خانه احساس آرامش كنند و نيازهاي عاطفي و رواني آنها تأمين گردد و در دام افراد ناباب نيفتند.
8ـ تفريح سالم: اصولاً تفريح باعث آرامش اعصاب ميشود البته تفريحي كه سالم باشد. اگر فرزندانتان احساس كنند در خانة شما به او خوش ميگذرد و زندگي ديني سراسر شور و نشاط است كمتر گرد خانوادة همسرتان ميگردند و خطري آنها را تهديد نميكند.
9ـ سفرهاي زيارتي همراه با خانواده: سفرهاي زيارتي علاوه بر اينكه يك نوع تفريح است باعث آرامش روح و روان ميشود و ثواب زيادي دارد. و باعث پيوند عاطفي فرزندانتان با ائمه ـ عليهم السّلام ـ ميگردد.
10ـ تشويق ـ كلامي و غير كلامي ـ فرزندان براي شركت در نماز جماعت كه همراه با شركت پدر و مادر در جماعت باشد.
11ـ سعي كنيد شبانه در خانه گرد هم جمع شويد و ساعتي فراغ از مباحث كوچه و خيابان، ديگران و تلويزيون دربارة خودتان، وضع زندگي، هدف خلقت، چگونگي بهتر زيستن صحبت كنيد اين گفتگوهاي شبانه روابط شما را به هم نزديكتر ميكند در ضمن از همسرتان به خاطر همكاري و همراهي با شما تشكر كنيد و او را توجيه كنيد كه محدود كردن روابط شما با والدين او به نفع آيندة دنيوي و اخروي شما و فرزندانتان است البته اجازه دهيد روابط او در حد محدود و محترمانه برقرار باشد تا اين رابطهها اثر گذارد و آنها نيز به سوي خير هدايت شوند.
پي نوشت ها:
[1] . صابري يزدي، عليرضا، الحكم الزاهره، ترجمة: محمّدرضا انصاري محلاتي، انتشارات سازمان تبليغات، چاپ دوم، ص447.
[2] . فقيه, محسن، حقوق متقابل در اسلام، انتشارات امامت, چاپ اول, ص53.
[3] . همان, ص112.
[4] . بابازاده، علي اكبر، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، دفتر تحقيقات و انتشارات پدر، چاپ چهاردهم، ص21.
[5] . بيگيئيلانلو، سجاد، تربيت از ديدگاه اسلام و روانشناسي، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، جلد اول، ص 146.