چگونه مي توان با خانواده اعم از پدر، مادر، خواهر و برادر رابطه صميمي برقرار كرد و چه رفتاري شايسته است؟

بشر موجودي است كه ذاتاً اجتماعي است و انزوا و گوشه گيري و تنها زيستن را هرگز نمي پسندد و در سايه همين اجتماعات بشري است كه نيازها برطرف شده و داد و ستدها صورت گرفته و به پيشرفت بشر كمك شاياني مي كند لذا بشر راه چاره اي براي زيستن ندارد جزاينكه در ارتباط با همنوعان خويش باشد. لذا براي عده اي ايجاد ارتباط با ديگران مشكل، ولي عده اي در ايجاد ارتباط با همنوعان خود به آساني به هدف خويش مي رسند كه هر كدام از اينها به خاطر دلايلي است كه در اين مقاله سعي شده راههاي ايجاد ارتباط با ديگران به صورت فشرده بيان شود. البته فقط وجود ارتباط كافي نيست بلكه بايد شخص از مقبوليت نيز در نزد دوستان و والدين برخوردار باشد. و همين مقبوليت است كه فرد از لحاظ روحي و رواني در شرايط مناسب قرار مي گيرد و در نتيجه باعث موفقيت او مي باشد.

راههاي مقبوليت
الف) هر كس در زندگي اجتماعي خويش خواهان مقبوليت عمومي است و اين مقبوليت باعث حمايت هاي اجتماعي مردم از فرد را به دنبال خواهد داشت كه نهايتاً او را فردي موفق خواهد كرد، ولي براي مقبوليت، و اگر مي خواهيد مردمان را با خود دوست كنيد، نخستين دستوري كه بايد پيروي كنيد اين است: «صميمانه به آنها علاقه مند شويد.»[1]ب) خوشرويي، تبسم و مهربان بودن: در راستاي ايجاد ارتباط سالم و ايجاد دوستي، خوشرويي و تبسم بر لب داشتن يكي از راههاي مهم است كه نمي توان به سادگي از كنار آن گذشت.
چيني ها در اين زمينه مثلي دارند، از اين قرار:
«مردي كه تبسم كردن نمي داند نبايد وارد هيچ دكاني شود.»
«تبسم كردن خرجي ندارد، ولي سود بسيار مي دهد. لحظه اي بيش پايدار نيست، ولي ياد آن در سراسر عمر باقي مي ماند.»
«تبسم را نه مي توان خريد، نه به گدايي گرفت، نه به وام ستاد، نه دزديد.»‌
«تبسم به هيچ كار نمي آيد، مگر وقتي كه عطا شود و سود آن در دادن است.»
«بنابراين، هرگاه در مدت عمر كسي را ديديد كه از فرط خستگي نمي تواند بر روي شما لبخند بزند، شما تبسم خود را نثار او كنيد.»
«زيرا كه هيچ كس به تبسم محتاج تر از كسي نيست كه از دادن آن محروم و عاجز شده است.»
بنابراين اگر مي خواهيد كه محبوب باشيد قائدة زير را به كار ببريد:
«بر لب تبسم داشته باشيد.»[2]ج) طرف مقابل را با اسم صحيح و كامل خود مورد خطاب قرار دهيد، از شيوه هايي كه در رابطه با يكديگر مؤثر است، اينكه اسم صحيح او را بگوئيد و از دادن لقب هاي زشت جداً بپرهيزيد و اسم او را ناصحيح تلفظ نكنيد به طوري كه موجب آزار و رنجش خاطر او شود.
درست است كه اين عمل محتاج صرف وقت است، لكن به قول امرسون حكيم «حسن معاشرت مركب از فداكاريها و گذشت هاي كوچك است». بنابراين، اگر مي خواهيد كه محبت خلق را به سوي خود جلب كنيد اين قاعده را (تلفظ صحيح اسم شخص) را به خاطر بسپاريد.
«به ياد بياوريد كه نام هر كس براي او مطبوع ترين و مهمترين كلمات قاموس بشري است.»[3]د) توجه به نقطه نظر طرف مقابل: يكي از نكات مهم در ارتباطات ميان فردي توجه به نقطه نظرات طرف مقابل است و آن عبارت است از در نظر گرفتن نقطه نظر، عقايد، افكار و احساسات طرف مقابل. وقتي ديدگاه طرف مقابل را در نظر مي گيريم مي توانيم طرز فكر و احساس طرف مقابل را هم درك كنيم. براي اين كه بتوانيم گفتگوي خالصانه اي با ديگري داشته باشيم بايد نگرش او را در مورد خودش، وضعيت و افكار و احساسش درك كنيم. شايد ما در مورد برخي مسايل نقطه نظري بسيار متفاوت داشته باشيم و بخواهيم تصورات خود را بيان كنيم. اما بايد نقطه نظر طرف مقابل را هم در نظر بگيريم و به آن احترام بگذاريم.
براي در نظر گرفتن نقطه نظر ديگران بايد سه نكته را رعايت كنيد:
1-   قبول كنيد كه گرايش داريد مسايل را از ديد خودتان نگاه كنيد و در برابر اين گرايش مقاومت ورزيد،
2- به نحوه بيان افكار و احساسات ديگران به دقت گوش بدهيد و سعي كنيد بفهميد مسايل مطرح شده از نظر آنها چه معنايي و در مورد آن مسايل چه احساسي دارند،
3- از ديگران بخواهيد، برداشت و نقطه نظر خود را براي شما شرح دهند پرس و جو و بررسي جزييات به طرف مقابل نشان مي دهد كه به رابطه با او علاقمنديد و مي خواهيد او را درك كنيد.[4]ه) با مخاطب از آنچه دوست دارد، صحبت كنيد. اين شيوه نيز در ارتباط كلامي بسيار مؤثر است و همدل و همرنگ شدن با ديگري از راههاي خوب در جهت برقراري ارتباط است. اگر با كسي كه از چيزي يا مطلبي تنفر دارد حرف بزنيد،هرگز حاضر به شنيدن سخنان شما نخواهد بود.
«براي راه يافتن در دل هر كسي بايد از چيزي صحبت كرد كه نزد او عزيزتر است.»[5]پس اگر مي خواهيد محبت مردمان را جلب كنيد: «از چيزي كه به آن علاقه دارند سخن برانيد و آنچه را در قلب آنان جاي گزين است نام ببريد.»[6]و) چشم پوشي از عيوب ديگران (عدم عيب جويي): يكي از شيوه هايي كه فرد را در برقراري ارتباط و ايجاد صميميت با ديگر افراد موفق مي نمايد، چشم پوشي از عيب ها و نقص هاي ديگران است، هرگز دنبال عيب و ضعف ديگران نباشيد و اگر عيبي در كسي ديديد با راه حل مناسب در صدد رفع آن عيب برآييد. اگر عيب جوي ديگران باشيد شما در ايجاد ارتباط با ديگران با مشكل روبرو خواهيد شد.
ز) به جاي عيب جويي و انتقاد، نيكي فرد را اظهار كنيم: چنانكه ذكر شد عيب جويي کردن به جدايي دوستان و منزوي شدن فرد منجر مي شود و به پيكره ارتباط سالم با ديگران ضربه مي زند. بنابراين لازم است به جاي عيب جويي، كمالات و نقاط مثبت فرد را بزرگ جلوه بدهيم و فرد را در مسير همين نقطه مثبت تشويق كنيم، در نتيجه باعث جذب فرد به سمت شما خواهد شد.

ارتباط با والدين
پدر و مادر از نعمت هاي ارزشمند خداوند است كه به ما عنايت شده، لذا احترام به آنها واجب است و اذيت و آزار آنها شرعاً حرام و موجب عقوبت الهي مي باشد.
براي ارتباط و هماهنگي با والدين، نوجوانان و جوانان آنچه راكه بايد بدانند اين است كه والدين شما چند سال از شما بزرگتر هستند و فرهنگ آنها با شما شايد مقداري تفاوت داشته باشد، براي اينكه، آموزش و امكانات زمان آنها با زمان فعلي فرق دارد و حتي محيطي كه آنها در آن زيسته اند با محيط فعلي بسيار متفاوت است، لذا اگر كسي بخواهد به آساني با والدين خويش ارتباط برقرار كند بايد نكات مزبور را در نظر بگيرد و با زبان حال خود با آنها سخن نگويد چون والدين شما با فكر و انديشه اي جداي از انديشه شما پرورش يافته اند و عقيده و فكر آنها با تفكرات امروزي متفاوت است، بنابراين لازم است با آنها با زبان خودشان سخن برانيد و مطابق رسوم و فرهنگ و عادات متناسب با آنها برخورد نماييد.

نكته
بشر براي زندگي خويش نيازمند ارتباط با ديگران و ايجاد دوستي با افراد ديگر است ولي بايد توجه داشت هر دوستي، نمي تواند دوست مناسب و خوب باشد.

افراد شايسته دوستي
امام علي ـ عليه السلام ـ : من دعاك الي الدار الباقية و أعانك علي العمل لها، فهو الصّديق الشّفيق.
امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: هر كه ترا به سراي جاويدان فراخواند و در راه كار كردن براي رسيدن به آن سراتورا ياري رساند، همو دوست دلسوز است.[7]همنشينان ناشايسته: بعضي از دوستان دوست خوبي نيستند و مايه ننگ هستند و لازم است آدم از آن ها دوري گزيند. در اين زمينه حديثي مي آوريم:
قال علي ـ عليه السلام ـ : احذر مصاحبة الفساق و الفجار و المهاجرين بمعاصي الله.
علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: از همنشيني با افراد فاسق و فاجر و متظاهر به معاصي (آشكارا گناه مي كند) خدا دوري كن.[8]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تكنيكهاي ارتباط با فرد و خانواده، اقليمي، مصطفي، چاپ دوم تابستان 1379، نشر انتشارات سازمان بهزيستي كشور در دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي.
2. معجزه ارتباط وان، ال، پي، جري ريچاردسون، ترجمه، مهدي قراچه داغي، چاپ هفتم 1381، نشر پيكان.
3. الگوهاي ارتباطي، كودك، بزرگسالان، همسالان، مايا ايوانوناليزنيما، ترجمه محمدجعفر مدبرنيا، چاپ اول، زمستان 75، نشر دنياي نو.
4. روانشناسي و ارتباط، هيئت مؤلفان، ترجمه محمدرضا طالبي نژاد، چاپ اول، 1368، مركز نشر دانشگاهي.

پي نوشت ها:
[1] . ويل كارنگي، آيين دوست يابي، ترجمه رشيد ياسمي، چاپ دوم، 1371، ص92.
[2] . همان، ص 99.
[3] . همان، ص 109-108.
[4] . جولياتي وود، ارتباطات ميان فردي، ترجمه، مهرداد فيروزبخت، نشر مهتاب، چاپ اول، 1379، ص 87-88.
[5] . ويل كارنگي، آيين دوست يابي، ترجمه استاد رشيد ياسمي، نشر اساطير، چاپ دوم، 1371، ص 123.
[6] . همان، ص 127.
[7] . محمدي ري شهري، محمد، منتخب ميزان الحكمه، ترجمه حميدرضا شيخي، تلخيص سيدحميد حسيني، دارالحديث، چاپ اول، 1381، ج دوم، ص 571.
[8] . همان.