خانه » همه » مذهبی » ديدگاه‎هاي افراد نسبت به دنيا چگونه است؟

ديدگاه‎هاي افراد نسبت به دنيا چگونه است؟

آنچه در قرآن و روايات، درباره‌ محبت به دنيا و آخرت و مدح و ستايش اهل آخرت و نكوهش اهل دنيا، وارد شده، ناظر به مرحله زندگي دنياست؛ نه زندگي پس از مرگ؛ يعني در نگرش قرآن و روايات، اهل دنيا بر كساني كه در اين دنيا زندگي مي‎كنند و اهل آخرت بر كساني كه به زندگي اخروي راه يافته‎اند، اطلاق نمي‎گردد؛ همچنين ستايش محبت به آخرت و نكوهش علاقه به دنيا، بدين معنا نيست كه نبايد به آنچه در دنيا وجود دارد، از قبيل آب و خاك، زمين و آسمان و… محبت داشت؛ چرا كه اينها آيات و مظاهر خداوند هستند و علاوه، در دنيا مكان هاي مقدسي، از قبيل مساجد و معابد و بارگاه و زيارتگاه­هاي اولياي دين وجود دارد و محبت و علاقة به آنها ستودني است. بايد گفت كه، نكوهش اهل دنيا و دوستداران دنيا. نكوهش كساني است كه محور افكار، انديشه‎ها، گفتار و نگرش هايشان، را امور دنيا تشكيل مي‎دهد. توجه و تعلق خاطرشان به لذت­ها و نعمت­هاي دنياست و به آخرت نمي‎انديشند و جهان آخرت براي آنها جاذبه‎اي ندارد.

معناي لغوي و اصطلاحي «دنيا»
«دنيا» از ماده «دني» به معناي «پست و ناچيز»[1] است. دنيا عبارت است از دو حالت از حالت­هاي قلب، حالتي كه نزديكتر است دنيا ناميده مي‎شود يعني ميل به تمام چيزهايي كه قبل از مرگ است و حالتي كه بعد از آن و متأخر از آن است، آخرت ناميده مي‎شود. يعني همان چيزهايي كه بعد از مرگ است.[2]

ديدگاه هاي كلي درباره دنيا[3]
1. دنياگرايي و بهره‎مندي هر چه بيشتر از مواهب دنيا
در اين ديدگاه، مطلوبيت دنيا، مطلوبيت ذاتي است و دنيا در كنار آخرت لحاظ نمي‎شود از نظر اين ديدگاه اصلاً آخرتي وجود ندارد که دنيا را در کنار آن بنگرند مانند مكاتب مادي، اگر هم اعتقادي به آخرت وجود دارد، هيچ ارتباطي ميان آن و افعال دنيوي نيست. بي‎شك اين ديدگاه مورد تأييد اسلام نمي‎باشد.
2. ترك دنيا براي آخرت
در اين ديدگاه، دنيا در ارتباط با آخرت لحاظ شده و داراي ارزش منفي است؛ چرا كه هر نوع گرايش به دنيا، مانع از رسيدن به سعادت اخروي است؛ بنابراين انديشه، دنيا و آخرت دو كفة ترازو هستند كه سنگيني يك طرف به پايين آمدن طرف ديگر مي‎انجامد. طبق اين ديدگاه براي آبادي آخرت، بايد دنيا را رها كرد و دست از آبادي آن برداشت. رهبانيت (گوشه‎نشيني) كه هم ميان مسلمانان و هم پيروان ديگر اديان طرفدار داشته و دارد، داراي همين ديدگاه است.
3. دنيا براي آخرت
در اين ديدگاه، دنيا در ارتباط با آخرت لحاظ شده است و ارزش منفي ندارد بلكه وسيله‎اي است براي رسيدن به سعادت اخروي. بهره‎مندي از مواهب دنيا از اين منظر، مانند ديدگاه نخست، خوب و نيكوست، «با اين تفاوت» كه مطلوبيت دنيا از ديدگاه اول، براي خود دنياست. ولي در اين چشم‎انداز مطلوبيت آن براي آخرت است.

شناخت دنيا و آخرت[4]
يكي از امور مشكل، پيچيده و دقيق، شناخت دنيا و آخرت است. در اين وادي علماي بزرگ، حيران و عقلا سرگردان شده‎اند. گروهي گمان كرده‎اند كه دنيا عبارت از مال است در حالي كه در كتاب و سنت، آيات و رواياتي در مدح مال وارد شده است.
گروهي ديگر، پنداشته‎اند كه دنيا عبارت از زندگي دنيوي است، در حالي كه به وسيله همين زندگي است كه انسان به سعادت ابدي نايل مي‎شود و از شقاوت هميشگي مي‎رهد.
گروهي ديگر تصور کرده­اند كه دنيا عبارت است از خوراكي‎هاي لذيذ و خوب و لباس‎هاي فاخر و خانه‎هاي آباد و دوستان و ياران فراوان؛ در حالي كه بعضي از انبياء چون حضرت سليمان و حضرت يوسف ـ عليهما‎السلام ـ كه مسلماً اهل دنيا نبوده‎اند، تمام اين مزايا را داشته اند؛ اما سخن اين است كه امکان دارد همان كسي كه به علم و عبادت و حج و جهاد اشتغال دارد و بر انجام نوافل و ساير عبادات مواظبت مي‎كند، در بحبوحه امر دنيا باشد و بتوان او را طالب دنيا ناميد و ادعا كرد كه او با تمام اعمالش ملعون است چون قصدش از اين اعمال، جلب رضايت خداوند نبوده است. و چه بسا مرداني ثروتمند، خوش خوراك و نوپوش، با خانه‎هاي بزرگ و زنان زيبا و مراكب نيكو باشند، و در عين حال اهل آخرت بوده و اعمالشان مقبول و سعيشان مشكور باشد؛ زيرا با تمام آنچه دارد، قصدش جلب رضايت خداست؛ بنابراين هر چه انسان را از خداي متعال دور كند، دنياست، اگر چه نماز و روزه و حج و جهاد، و انفاق و قناعت باشد و هر چه موجب نزديكي به او (خدا) شود، آخرت است. اگر چه مال و زن و مركب نيكو باشد.
مهم اين است كه ما حقيقت دنيا را آن ‎گونه كه هست بشناسيم. دنيا وسيله كسب آخرت است. دنيا محلي است كه ما بايد با تجارت در آن، زاد و توشه براي آخرت فراهم كنيم. اشتباه ما اين است كه گاهي مي‎پنداريم، ما براي همين دنيا خلق شده‎ايم و قرار است كه براي هميشه در آن باقي بمانيم اشتباه ما در اين است كه تصور مي‎كنيم دنيا آخرين مقصد و اقامتگاه ابدي ما است.
نگاه «ابزاري» و «استقلالي» به دنيا[5]دنيا وسيله‎اي است كه خداي متعال در اختيار ما قرار داده، تا با استفاده از آن، شايستگي دريافت هر چه بيشتر رحمت‎ها و نعمت‎هاي الهي را پيدا كنيم و به مقصد برسيم اين همان «دنياي ابزاري» است؛ اما اگر تمام توجهمان، معطوف به خود دنيا و لذت‎هاي آن شود و اصلاً فراموش كنيم كه آخرتي هم دركار است، اينزجا است كه دنيا، مايه فريب و «متاع الغرور» است. چنين دنيايي كه به جاي تسريع در رساندن ما به هدف، مانع رسيدنمان به هدف مي‎گردد، دنياي مذموم است دنيا مشابه عينكي است كه انسان بر چشم مي‎زند عينك براي آن است كه انسان بهتر ببيند راه بهتر ديدن با عينك هم، آن است كه از پشت شيشه‎هاي آن، به اشيا و دنياي اطرافمان نگاه كنيم. اگر كسي به جاي نگاه از پشت عينك، به توي عينك و شيشه‎هاي آن خيره شود، آيا چيزي و كسي و جايي را خواهد ديد؟
آنچه كه مذمت مي‎شود در واقع نوع نگاه و نگرش ما به دنيا است، نه خود دنيا وگرنه دنيا مخلوق خداست و آنچه در آن است، به نيكوترين صورت خلق شده است. «الّذي أحسن كلَّ شيءٍ خلَقَهُ»؛[6] همان كسي كه هر چيزي را آفريده، نيكو آفريده است. دنيا به خودي خود بد نيست آنچه دنيا را بد مي‎كند، استفاده ناصحيح ما از آن است. نگاه استقلالي به دنيا اين است كه مثلاً انسان ماشينش را مرتب بشويد و تميز كند و هميشه دستمال به دست، ايستاده باشد تا اگر كوچك‎ترين لكه‎اي روي شيشه يا بدنه آن پيدا شد، آن را پاك كند. چنين كسي فراموش كرده كه ماشين را براي چه خريده است. ماشين وسيله و ابزاري است كه ما را به مقصد برساند. اگر كسي 24 ساعت مدام ماشينش را تميز مي‎كند و دستمال مي‎كشد، در اين صورت به جاي اينكه ماشين در خدمت او باشد، او در خدمت ماشين در آمده است.
نتيجه: دنيا براي همه اهميت دارد ولي آنچه مهم است جهت و ديدگاه در مورد دنيا است؛ به عبارت ديگر اهميت و عدم اهميت زندگي نياز، مبتني بر نگرش و ديدگاه ما به دنيا است. كساني كه به دنيا، از «نگاه ابزاري» مي‎نگرند و دنيا را وسيله‎اي براي رسيدن به هدف قلمداد مي‎كنند، در نظر اينها، زندگي دنيا اهميتي ندارد؛ چون مي‎دانند كه زندگي دنيا، محدود و متناهي است و معتقدند كه دنيا، تجارتخانه و وسيله كسب آخرت است. و همچنين معتقدند كه تا دنيايي نباشد، آخرتي در كار نيست. اين افراد از نعمتهاي دنيوي، براي رسيدن به هدف و جلب رضايت خداوند استفاده مي‎كنند. زندگي موقت دنيا براي چنين كساني اهميت ندارد. (دنيا نردباني است براي رسيدن به آخرت پس دنيا مهم است از جهت اينكه از كانال آن و آزمايش‎هايش مي‎توان به آخرت رسد.)
در مقابل، كساني كه به دنيا، به لحاظ «استقلالي» مي‎نگرند، و تمام همّ و غم‎شان، دنيا است براي آنها زندگي دنيوي، اهميت زيادي دارد؛ چون فكر مي‎كنند كه هيچ ارتباطي بين افعال آنها و آخرت، وجود ندارد. آنها به جاي نگاه از پشت عينك، به خود عينك و شيشه‎هاي آن خيره مي‎شوند چنين كساني شناخت كافي از دنيا ندارند؛ بنابراين تمام توجهشان را به زندگي دنيا معطوف مي‎كنند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ماهيت دنيا، عبدالحسين جلالي، انتشارات اميركبير، چاپخانه: سپهر.
2. موازنه اسلامي بين دنيا و آخرت، گروهي از فضلاء و اساتيد، مؤسسه در راه حق.
 
پي نوشت ها:
[1] . سياح؛ احمد، فرهنگ جامع نوين؛ انتشارات اسلام.
[2] . شبّر، سيد عبدالله؛ اخلاق شبّر، قم: هجرت، چاپ دوم، 1377، ص 295.
[3] . علي اكبريان، حسنعلي؛ ارزش دنيا، كانون انديشه جوانان، ص 13.
[4] . اخلاق بشر، ص 294.
[5] . مصباح يزدي، محمد تقي؛ به سوي او، انتشارات موسسه آموزشي پژوهشي حضرت امام(ره)، چاپ دوم، 1382، ص 180.
[6] . سجده/7.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد