گفته شده بهترين اعمال نزد خداوند مشكل ترين آنهاست. پس دزدي كه خيلي مشكل است احب الاعمال نزد خداست؟ لطفا جواب صحيح بدهيد.

قبل از ورود به بحث بايد بگوييم كه اين جمله (بهترين اعمال مشكل ترين آنهاست) روايتي است كه از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده است. قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : افضل الاعمال احمزها.[1] قبل از پاسخ به پرسش بايد به طور خلاصه به توضيح روايت پرداخت:
علامه مجلسي مي گويد: مراد از حديث اين است كه افضل هر نوع عمل مشكل ترين آن نوع است مثلا وضو در سرما و حج پياده و روزه در تابستان[2] و …
در رواياتي كه از ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ به ما رسيده است صريحاً يا تلويحاً اين مسئله را مطرح كرده اند كه هر چه عملِ صالح مشكلتر باشد ثواب آن بيشتر است حال مشكل بودن آن چه از لحاظ جسمي باشد يا از لحاظ روحي. به عنوان مثال به چند نمونه از اعمال بيان شده در روايات در اين زمينه اشاره مي شود:
1. خواندن همه نمازهاي مستحبي نيكو است و ثواب دارد اما وقتي به روايات مراجعه مي كنيم مي بينيم تاكيد زيادي بر خواندن نماز شب دارند و ثواب زياد و بركات فراواني براي آن نقل كرده اند كه براي نمازهاي مستحبي ديگر ذكر نشده است، مثلا غم را از بين مي برد و اخلاق را نيكو و روزي را زياد مي كند و قرض را ادا نموده و چشم را جلا مي دهد و… كه غالب اين بركات براي نمازهاي مستحبي ديگر ذكر نشده است.[3]2. امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: هر كس كه يك روز در گرما روزه بگيرد و بسيار تشنه شود خداي عزّوجل هزار فرشته را وكيل مي كند كه دست به صورت او بكشند… و زماني كه افطار كند خداوند مي فرمايد: چقدر خوشبو هستي. فرشتگانم! گواه باشيد كه قطعاً او را آمرزيدم. [4] در حالي كه اين ثواب به روزه اي كه در زمستان گرفته شود تعلق نمي گيرد و اين به خاطر مشكلتر بودن روزه تابستان است.
3. امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: كسي كه پياده به مسجد رود پايش را روي هيچ خشك و تري نمي گذارد، ‌مگر اين كه آن زمين تا زمين هفتم براي او، خداوند را تسبيح مي كنند. [5]با توجه به اين روايات معلوم مي شود كه اعمال صالحي كه انجام آن مشكل تر است اثر بيشتري بر انسان مي گذارد و توجه انسان را بيشتر به خدا و معنويات متمركز مي كند بنابراين فضيلت بيشتري براي آنها ذكر شده است.
براي پاسخ به سؤال مطرح شده بايد ديد منظور رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ از كلمه اعمال در اين روايت چيست؟ آيا منظور هر عملي است حتي اگر مانند دزدي يا آدم كشي يا هر عمل ديگر ناپسند باشد يا منظور پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ از اعمال، اعمال عبادي و كارهاي شايسته است؟
با كمي تفكر و دقت در مي يابيم كه منظور پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ از اعمال، كارهاي نيكو و شايسته است به اين دليل كه وقتي به برنامة زندگي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و دستورات آن حضرت كه براي ما آورده است مراجعه كنيم خواهيم ديد كه از بسياري كارها شديداً نهي كرده و آنها را گناه و سرپيچي از دستور خداوند مي داند. به عنوان مثال پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ فرموده اند: دزدي نكنيد و يكديگر را به ناحق نكشيد و مال حرام نخوريد، به يكديگر ناسزا نگوييد ، غيبت نكنيد ، دروغ نگوييد ، بيهوده جنگ و نزاع به راه نيندازيد ، كارهاي لغو و بيهوده انجام ندهيد و… [6] و صدها عمل ديگر كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ از آن نهي كرده اند. در مقابل اينها پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ به دستور خدا، به اعمالي زيادي امر كرده اند كه يا واجب است يا مستحب است و ثواب در پي دارد. مثلا نماز بخوانيد ، روزه بگيريد ، خمس و زكات بپردازيد،‌ امر به معروف و نهي از منكر كنيد ، به حج برويد و اعمال مستحبي انجام دهيد مثلا نماز شب بخوانيد ، روزة مستحبي بگيريد هميشه با وضو باشيد ، نمازهاي نافله را انجام دهيد و دعا بخوانيد و…
اينها گوشه اي از برنامة زندگي و دستورات پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ است كه براي ما آورده شده است. حال همين پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ با اين همه امر و نهي اين جمله را فرمودند كه: بهترين و با فضيلت ترين اعمال سخت ترين و مشكل ترين آنها است.
هيچ ترديدي وجود ندارد كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ اين حديث را با توجه به ديگر سخنان خود گفته است و منظور وي از بهترين اعمال، اعمال عبادي و كارهاي مثبت است نه انجام گناه و كارهاي منفي. چون برنامه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ براي انسانها تشويق و امر به اعمال صالحه است و نهي از گناه و اعمال بد. لذا پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در اين حديث ما را تشويق اعمال صالح و عبادات سخت و مشكل مي كند نه به اعمال گناه.
ثانيا اگر پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در اين حديث ما را به هر عملي حتي اگر گناه باشد (مثل دزدي) تشويق و ترغيب كند در گفتار وي خلف و تناقض پيش مي آيد و به مقام عصمت ايشان كه امري مسلم و ضروري است خدشه وارد مي شود و تمام زحمتهاي چندين سالة خود را به باد مي دهد.
ثالثا اين با عقل نيز سازگار نيست زيرا كارهاي ناشايست اصلا به عنوان عمل خوب به شمار نمي روند تا اگر احيانا سخت ترين بودند بهترين عمل باشند.
در نتيجه اين روايت كه از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده است را بايد در كنار صدها آيه و روايت ديگر پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ قرار داد و با توجه به هدف و غرض پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ معنا كرد. لذا شايسته است اين گونه بگوييم كه: بهترين اعمال صالح نزد خدا، مشكل ترين آنها است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ارزش ها و ضد ارزش ها در قرآن ـ ابوطالب تجليل، دفتر تبليغات اسلامي قم.
2ـ ثواب الاعمال، صدوق.

پي نوشت ها:
[1] . مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، بيروت، ج67، ص191، باب 53.
[2] . همان، ج79، ص228.
[3] . ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص91.
[4] . همان، ص113.
[5] . همان، ص59.
[6] . صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه ابراهيم محدث، ‌انتشارات اخلاق، چاپ دوم، ص523؛ و همچنين منبع پيشين، ص593، 595، 519 و…