علت ورود حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ به ايران چه بوده است؟

علت ورود حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ، به مسئله مهاجرت برادر بزرگوارش حضرت امام رضا  ـ عليه السّلام ـ به ايران مربوط است. يعني در راستاي سفر آنحضرت انجام گرفته.
مأمون در سال 200 هـ .ق امام رضا  ـ عليه السّلام ـ را به مرو فرا خواند و بنا به نقلي بعد از استقرار آن حضرت در ايران نامه‌اي خطاب به خواهر گرامي‌اش حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ مرقوم فرمودند و آن را توسط يكي از غلامانش به مدينه منوره ارسال فرموده است. امام  ـ عليه السّلام ـ به غلامش دستور داد كه در هيچ منزلي توقف نكند تا در اندك زمان ممكن آن نوشته را به مدينه برساند. غلام خود را به مدينه منوره رسانيد و نامه امام هشتم را به خدمت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ تسليم نمود. و آن حضرت به مجرد رسيدن نامه برادرش خود را آماده سفر نمود. اين روايت در كتابهاي دست اول و قديمي ذكر نشده است.[1]بنا به نقل ديگر حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ بعد از يك سال از ورود حضرت رضا  ـ عليه السّلام ـ به سرزمين خراسان به قصد زيارت و ديدار با برادر خود از مدينه به قصد خراسان حركت كرد. اين روايت معتبر تر است.[2]طبق اين دو نقل حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ به شوق ديدار برادر و امام زمان خود در سال 201 هـ با گروهي از اطرافيان خود از مدينه حركت كرد و وقتي به ساوه رسيد مريض شد. سؤال فرمود: تا قم چقدر راه است» گفتند: ده فرسخ، فرمود مرا به قم برسانيد. او را به قم رسانيدند.[3] بنا به نقل ديگر وقتي آن حضرت به ساوه رسيدند عده‌اي از دشمنان اهل بيت  ـ عليهم السلام ـ با اشاره مأمون عباسي راه را بر آنان بستند و در يك درگيري نابرابر، همه برادران و اكثر همراهان مرد آن حضرت را به شهادت رساندند و حضرت معصومه از شدت تأثر و تألمات به سختي بيمار گشتند به نحوي كه ادامه سفر برايشان ناممكن گرديد.[4]اگرچه برخي نقل‌هاي ضعيف اين جريان را نقل مي‌كنند ولي اين مطالب در منابع معتبري به چشم نمي‌خورد و هيچ يك از منابع معتبر تاريخي چنين درگيري را گزارش نكردند و همچنين اين مطالب با توجه به موقعيت امام رضا  ـ عليه السّلام ـ در آن موقع بعيد به نظر مي‌رسد.
حال اين سؤال مطرح مي‌شود كه آيا مردم قم از آمدن حضرت معصومه به ساوه اطلاع يافته و به استقبال آن حضرت رفته‌اند و با تجليل و احترام به قم آوردند، يا خود او به طرف قم حركت كرده است؟ طبق نقل كتاب معتبر تاريخ قم، روايت صحيح اين است كه چون خبر به آل سعد رسيد با هم اتفاق كردند كه از آن حضرت درخواست كنند به قم بيايد و موسي بن خزرج بن سعد اشعري بيرون آمد و چون به شرف ملازمت حضرت فاطمه رسيد زمام ناقه او بگرفت و به جانب شهر بكشيد و به در سراي خود فرود آورد. محل و سراي موسي بن خزرج  و حجره‌اي كه حضرت معصومه در آن به عبادت پرداخته، اكنون مشخص و زيارتگاه است.[5]بنابراين آنچه از منابع معتبر بر مي آيد اينست كه حضرت معصومه براي ديدن برادر خود به طرف ايران حركت كرده است. شايد وضع نامطلوب مدينه براي زندگي (از جهت آزار و اذيت علويان توسط حكومت) و محدوديتهاي آن در مصمم شدن حضرت معصومه تاثير داشته باشد. همچنين در طول مسير ايشان به تبليغ امامت و تشيع نيز پر داخته باشد. ولي عمده دليل مسافرت حضرت معصومه، زيارت برادر بوده است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. حضرت معصومه فاطمه دوم،نويسنده: محمد محمدي اشتهاري.
2. تاريخ قم، ،نويسنده حسن بن محمد قمي.
3. فروغي از كوثر،،نويسنده الياس محمد بيگي.
4. كريمه اهل بيت،،نويسنده علي اكبر مهدي پور.

پي نوشت ها:
[1]  . ميرعظيمي، بارگاه فاطمه معصومه، انتشارات نهضت، ص 24.
[2]  . ناصرالشريعه، تاريخ قم، كتابفروشي اسلامي، ص 50.
[3]  . همان.
[4]  . فقيه، محمدمهدي، انوار پراكنده، انتشارات مسجدجمكران، ج 6، ص 123.
[5]  . قمي، حسن بن محمد، تاريخ قم، تهران، انتشارات توس، ص 213؛ اعيان الشيعه، چاپ بيروت، ج 8، ص 391.