سيره علما و مراجع تقليد در عزاداري سالار شهيدان چگونه است؟

عزاداري براي معصومين خصوصاً عزاداري سالار شهيدان و اصحاب آن حضرت از ديدگاه شرع مقدس اسلام و پيامبر اكرم و تمام ائمه و علماي اسلام و مراجع تقليد كه به نيابت از امام معصوم امور شرع به دست آنها سپرده شده و مردم بوسيله آنها هدايت مي‌گردند، امري بسيار موجه و قابل قبول، و داراي پاداش اخروي و بركات مادي و معنوي است. خصوصاً عزاداري سالار شهيدان يكي از علل بقاي دين اسلام و پايداري مكتب تشيع مي‌باشد.[1]علماي اسلام بر اساس سنت حسنه ي ديرين علماي پيشين كه برگرفته از سيره ي معصومان است در روزهاي شهادت معصومان بخصوص در دهه‌هاي محرم و صفر اقدام به برگزاري مراسم عزاداري در بيوت خود مي‌نمايند و در اين عزاداري‌ها چندين سخنران را دعوت نموده تا  به ذكر فضائل و مناقب اهل بيت ـ عليهم السلام _ ‌بپردازند. در اين مراسم علاوه بر مرثيه خواني مداحاني نيز دعوت مي‌شوند كه به برگزاري مراسم سينه زني و نوحه خواني اقدام مي‌نمايند كه نمونه اي از  آن را در سيماي جمهوري اسلامي كه در حضور رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنه‌اي (مد ظله) برگزار مي‌شود مشاهده نموده‌ايم. سنت تمام علماي اسلام و مراجع تقليد بزرگوار شيعه فعلي و گذشته به همين منوال بوده ومي باشد. ميانه روي و دوري از افراط و تفريط در عزاداري ازاصول  ثابت همه علماي اسلام است.[2] مداحان و شعراي اهل بيت در طول تاريخ به خاطر مرثيه خواني و مداحي اهل بيت مورد تشويق قرار گرفته‌اند. با توجه به سيره امامان معصوم برگزاري مراسم روضه خواني همراه با تبليغ احكام اسلام[3] و امر به معروف و نهي از منكر و تبيين سيره اهل بيت يكي از بهترين نوع عزاداريها مي‌باشد كه با آرامش و متانت و وقار برگزار مي‌شود. سينه زني هم در برخي از اين مراسم در محضر علما صورت مي گيرد که مورد توجه علما نيز مي باشد.
براي نمونه در بين علماي شيعه و بزرگان معروف است كه در شهر سامرا آيت الله العظمي شيخ عبدالكريم حائري مؤسس حوزه دسته ي سينه زني تشكيل مي‌داد و خودش نوحه مي‌گفت و طلبه‌ها و مؤمنين سينه مي‌زدند. اين عمل آن بزرگوار به خاطر فقدان دسته جات عزاداري در اين شهر بوده است؛ چون اكثر ساكنين اين شهر اهل سنت بوده‌اند بنابراين شيخ مرحوم براي تجليل از مقام سرور شهيدان خودش به اين سنت حسنه اقدام مي‌نمود و شخصا دسته و هيئت سينه زني تشكيل مي‌داد[4] و در زمانهاي بعدي و در حال حاضر ما خودمان شاهد حضور علما و بزرگان و مراجع در مراسم سينه زني و دسته‌هاي عزاداري هستيم. مراجع بزرگواري چون آيت الله بروجردي، امام خميني، آيت الله اراكي و آيت الله گلپايگاني و آيت الله مرعشي نجفي، در دسته‌هاي سينه زني شركت مي‌نمودند. آيت الله بروجردي بر پيشاني خود گل مي‌ماليد و سينه مي‌زد و شيخ عبدالكريم از فيضيه دسته عزاداري حركت مي‌داد.[5] اما بايد توجه داشته باشيد كه افراط و تفريط به طور كلي در دين اسلام مردود است، چنان كه امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ فرموده است: «جاهل را نمي‌بيني مگر در دو حال يا افراط يا تفريط».[6] همانطور که بيان شد اصل سينه زني و مداحي مرد تاييد علما ميباشد اما با توجه به فرمايش امير المؤمنين بايد از زياده رويي در همه موارد اجتناب کرد بطور نمونه در سيره ي هيچ يك از معصومان برهنه شدن از لباس در عزاداري ديده نشده لذا تبعيت ما از آنها واجب است. در اين گونه اعمال خصوصاً درباره برهنه شدن روايتي از پيامبر آمده است كه آن را منع فرموده‌اند: نَهي رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ عن التعري بالليل و النهار؛ پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ از برهنه شدن در روز و شب نهي كرده است و اين عمل را جايز ندانسته است.[7] و در سيره علما نيز ما چنين چيزي سراغ نداريم، سينه زدن بخودي خودهدف نيست، در عزاداري و در هر عملي براي انسان يك هدف وجود دارد و يك وسيله ـ سينه زدن وسيله است تا با آن به اهداف مورد نظر که همان زنده نگاهداشتن قيام حسيني  و روحيه مبارزه با ظلم وستم است برسيم. ما بايد در عزاداريهاي خود هدف‌هاي سرور شهيدان را در نظر بگيريم و در اين موقعيت به وجود آمده آنها را براي مردم تبيين كنيم، برهنه شدن، سينه سرخ كردن و قمه زدن و ساير رفتارهاي ناهنجار هرگز ما را در رسيدن به هدف ياري نمي‌دهد. بلكه هدف ما را تحت الشعاع قرار مي‌دهد و مسير هدف اصلي را تيره و تار مي‌نمايد ،و چه بسا در اين راه با توجه به اين نکته که ضرر رساندن به خود از منظرشرع حرام است مرتکب معصيت هم بشويم ونيز  موجبات سوء استفاده دشمنان اسلام رافراهم آوريم.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. عزاداري از ديدگاه مرجعيت، نويسنده:رباني خلخالي.
2. فلسفه عزاداري، نويسنده:شرف الدين عاملي.
3. حماسه حسيني، نويسنده:شهيد مطهري.

پي نوشت ها:
[1] . ر.ك: مطهري، مرتضي، حماسه حسيني.
[2] . ر.ك: رباني خلخاني، عزاداري از ديدگاه مرجعيت. ص 122 ـ 170
[3] . مفيد، الارشاد، قم،‌ آل البيت، چ 2، 1416، ج 2، ص 263؛ تشويق امام رضا ـ عليه السلام ـ دعبل خزاعي را كه حضرت به او جايزه‌اي داد نمونه بارز و مستند هست، ‌نمونه‌هاي ديگري نيز وجود دارد مي‌توانيد رجوع كنيد به سيره امام سجاد و امام حسين ـ عليهما السلام ـ .
[4] . رباني خلخالي، علي، عزاداري از ديدگاه مرجعيت، 1411، ص 122 ـ 170؛ و عباس زاده، سعيد، نگهبان بيدار، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، 1373، ص 102، به نقل از عنصر امر به معروف و نهي ازمنكر، شهيد مطهري، ص 98.
[5] . رباني خلخالي، علي، پيشين، ص 122 ـ 170؛ و عاملي، سيد شرف‌الدين، فلسفه عزاداري و شهادت.
[6] . نهج البلاغه، كلمات قصار «لا تري الجاهل الا مفرطاً أو مفرّطاً» 70.
[7] .مجلسي، بحارالانوار، ج 6، ص 218؛ و صدوق ،الامالي ، ص 255.