آيا لقب اميرالمؤمنين فقط مخصوص حضرت علي ـ عليه السلام ـ است يا به ديگران نيز گفته مي‌شود؟

امير در لغت به معني فرمانده است، بعد از اسلام كساني را كه از سوي رسول خدا  – صلي الله عليه و آله –  و خلفاء به فرماندهي مأموريتهاي جنگي منصوب مي‌شدند امير مي‌گفتند، عبدالله‌بن‌ جحش پسر عمة پيغمبر ـ صلي الله عليه و آله ـ كه در سال دوم هجري مأمور كسب اطلاعات از كافران مكه شد نخستين كسي بود كه امير ناميده شد.[1]اما لقب اميرالمؤمنين به معني خليفه و فرمانده كل  قواي اسلام از عهد عمربن خطاب باب شد و او به اشارت دو تن از صحابه خطاب اميرالمؤمنين را براي مقام خلافت برگزيد.[2] سيوطي در تاريخ الخلفاء و ابن خلدون در تاريخش به اين مطلب اشاره كرده‌اند كه: عنوان اميرالمؤمنين در عهد خلفاي اوليه و بني اميه و بني عباس تا سقوط خلافت بغداد (656) بالاترين القاب ويژه خليفه يا مدعيان خلافت بوده است.[3]اما به اعتقاد شيعه اماميه، اميرالمؤمنين عنواني است كه خداي تعالي به علي‌بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ  داده است. و هيچ كس چه قبل از او و چه بعد از او برازنده اين لقب نيست. در حديث آمده است كه رسول خدا  – صلي الله عليه و آله –  به اصحاب خود فرمود: بر علي با عنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد و در حديث ديگر است كه خدا علي ـ عليه السلام ـ را اميرالمؤمنين ناميده است و روا نيست كسي به اين نام خوانده شود، حتي قائم آل محمد ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ را اميرالمؤمنين نمي‌گويند و به او بقيه‌الله خطاب مي‌كنند. امام محمد باقر  ـ عليه السلام ـ  فرموده است: خداوند علي ـ عليه السلام ـ  را اميرالمؤمنين گفته‌ است، امام رضا ـ عليه السلام ـ  فرموده است: چون حضرت توشة علم به مؤمنان مي‌بخشيد اميرالمؤمنين نام گرفت[4]. حافظ ابونعيم اصفهاني از انس بن مالك روايت كرده است[5] كه رسول خدا  – صلي الله عليه و آله –  دربارة علي ـ عليه السلام ـ  فرمودند: او اميرالمؤمنين و فرمانده مأموران مجاهد و خاتم اوصياست. ابن مردويه اصفهاني آورده است[6] كه جبرئيل در  محضر رسول خدا  – صلي الله عليه و آله –  علي ـ عليه السلام ـ  را امير المؤمنين خواند. ابوالعلاء حسن بن عطار از ابن‌عباس روايت كرده است[7] كه رسول خدا  – صلي الله عليه و آله- به ام‌المؤمنين ام سلمه فرمود: اي ام‌سلمه شاهد باش و بشنو، اين علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ  است كه اميرالمؤمنين و سيد مسلمانان و نهان خانة اسرار و جايگاه علم من است؛ درنتيجه  عنوان اميرالمؤمنين نزد شيعه اماميه، اختصاص به علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ  دارد. و امروزه اين نام در نزد شيعيان فقط به حضرت علي(ع) اختصاصي دارد و فر د ديگري را با اين عنوان نمي شناسند؛

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. دايره المعارف ، بستاني.
2. دايره المعارف تشيع.
3. الغدير، علامه اميني.

پي نوشت ها:
[1] . احمد بن حنبل ، مسند، ج 1 ص 178.
[2] . اميني، عبدالحسين، الغدير، ج8، ص86.
[3] . سيوطي، جلال الدين، تاريخ الخلفا، مصر، 1371، ص138.
[4]  . مجمع البحرين،‌ص 229.
[5]  . اصفهاني، حافظ ابونعيم- حليه الاوليا، 1387ق، ج1، ص63.
[6]  . اميني، پيشين، ج8، ص87.
[7]  . همان، ج6، ص80.