آيين هندويي عبارت است از مجموعه اعتقادات و سازمانهاي بيشمار و در هم آميخته كه تاريخچه اش به آثار و كتب وداها بر مي گردد.[1] محققين غربي برآنند كه مبادي ودايي و برهمايي مقدمة تحولاتي را فراهم آوردند كه نتيجة آنها پيدايش دين هندوييزم بوده است. [2]هندوها معتقدندكه در جهان هستي، حقيقت به صورت سه خداي برهما (خداي خالق)، شيوا (خداي كشنده) و يشتو (خداي حافظ و نگهبان جهانيان) تجلي كرده است و همين اعتقاد آنها به وجود سه خدا موجب پيدايش سه مذهب برهمائيسم شيوائيسم و شينوئيسم در دين هندو شده است[3] دين هندو براي پيروانش مقاصد چهارگانه اي را در نظر گرفته است كه عبارتند از:
1. كامه (كامراني و طلب لذايذ جسماني).
2، ارتهه (وظايف نسبت به امور جهان).
3. دهرمه (شريعت و اخلاق و رفتار ديني).
4. مكشه (نجات روح و رسيدن به كمال).[4]كتابهاي مقدس دين هندوئيزم عبارتند از: ودا، برهمنه ها، اوپانيشادها، پورانا، مهاباراتا، گيتا، رامايانا و بالاخره منو كه كتاب مبادي شريعت و قوانين دين هندو را در بردارد.[5]دين هندوئيزم نيز همانند ساير اديان ديگر براي پيروان خود قوانين و آيينهايي را وضع كرده و از پيروانش عمل بدانها را خواسته است كه در ذيل بدانها اشاره مي شود:
1. آيين معبد
پوجا، نام مراسمي است كه در معبد توسط كاهنان به اجرا در مي آيد و محوري ترين آيين معبد محسوب مي شود و به معناي پرستش مورتي مي باشد. در اين آيين هندوها، خداوند را همچون ميهماني درباري تلقي مي كنند فلذا او را شستشو مي دهند، جامه مي پوشانند، با تاج گل مي آرايند، خوردني و آشاميدني تقديم او مي كنند و در حين حمل كردنش چتر بالاي سرش مي گيرند و براي سرگرميش موسيقي و رقص اجرا مي نمايند. … پس از مراسم پوجا حاضران مقداري از ميوه يا گلي كه پيشكش شده بود يا قدري از آب يا مايع ديگري كه براي استحمام خدايشان بكار برده بودند را به عنوان دريافت رحمت (پراسادا) مي گيرند. فلذا فرجام آيين پوجا پراسادا مي باشد.[6]
عبادت خانگي
عبادت خانگي در بسياري از ويژگي ها با سنت معابد سهيم است،هر خانه اي مكان مخصوصي براي خدايان خانواده دارد، كه ممكن است اتاقي مخصوص باشد يا فقط تاقچه اي در اتاقي. اين محراب خانگي معمولاً داراي چند صورت از خدايان است زيرا هر كس يك خداي منتخب (ايشتادِواتا) دارد كه به گمان خود با او ارتباط خاصي دارد.[7]
3. زيارت
از جمله آيينهاي عمدة هندوها زيارت است كه همه آنرا اجرا مي كنند، آنها مكانهايي را كه مكان ظاهر شدن خدايان مي دانند در حكم گذرگاهي يراي رحمت الهي مي پندارند فلذا به آن مكانها مسافرت مي كنند تا به حضور خدا برسند. مقصد ممكن است يكي از رودخانه هاي مقدس يا معبدي كه خانة خدايي است كه زائر نذر كرده است باشد زمان اين زيارتها معمولاً در اعياد است.[8]
4. آيين هاي چرخة زندگي (سمسارا= تكامل)
سمسكارا ها آيين هايي هستند كه هندو را در مسير زندگي با تقوا پيش مي برند. اين آيينها مركب هستند از آيين پرستش (پوجا)، دعا، ترنم سرود، جشن و ميهماني كه عبارتند از:
ـ آيينهاي مربوط به ولادت.
ـ آيين هاي مربوط به پاگشايي (اوپانايانا) به مناسبت ورود كودك به دورة دانش آموزي.
ـ آيين هاي مربوط به رسيدن زنان به سن بلوغ.
ـ آيين هاي مربوط به ازدواج.
ـ و بالاخره آيينه اي مربوط به مرگ[9].
5. آيين هاي اعياد
دين هندو اعياد بي شماري دارد كه برخي از آنها كما بيش به همة هندوها تعلق دارند و بعضي ديگر تنها متعلق به جوامع محلي اند[10].
نتيجه آن كه دين هندو نيز همچون ساير اديان از دو بخش مسائل اعتقادي و احكام و قوانين عملي تشكيل شده است منتها نبايد آنها را در قالب اديان الهي و با معيارهايي كه در دين اسلام يا ساير اديان ابراهيمي وجود دارد مورد تحقيق و مداقه قرار دارد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. جهان مذهبي، گروه، ترجمة عبدالرحيم گواهي.
2. آيين هندو، سيمن و تيمن، علي موحديان عطار.
پي نوشت ها:
[1] . تاريخ جامع اديان، جان بي ناس، علي اصغر حكمت، ص 130، انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1377 ش.
[2] . تاريخ جامع اديان، جان بي ناس، علي اصغر حكمت،ص 130، انتشارلت علمي و فرهنگي،تهران، 1377ش.
[3] . آشنايي با تاريخ اديان، غلامعلي آريا،ص 59، موسسه فرهنگي و انتشاراتي پايا، تهران، ط3، 1379 ش.
[4] . همان، صفحة 55.
[5] . همان، صفحة 61.
[6] . دين هندو، سي بل شاتوك، حسن افشار، صفحات 89 الي 92، نشر مركز، تهران،1381 ش.
[7] . همان، صفحة 94.
[8] . همان، صفحة 105.
[9] . همان، صفحات 106 الي 111.
[10] . همان، صفحة11.