اولين خانقاه را در كشور اسلامي چه كسي ساخت؟

بعضي­ها ضمن اطلاقِ نام اولين صوفي به ابو هاشم كوفي، گفته­اند: ابو هاشم اول كسي است كه خانقاه را جهت صوفيان ساخته است.[1] دكتر غني نيز بناي خانقاه را در اواخر قرن دوم، توسط ابو هاشم كوفي ذكر مي­كند، ولي زندگي دسته جمعي صوفيان را در يك صومعه بعيد مي­شمارد.[2]در مورد اولين خانقاه در محيط اسلامي دو نظر وجود دارد. گروهي به پيروي از خواجه عبدالله انصاري (م 481ه‍.ق) آن را در «رمله» فلسطين (= شام) و عده­اي مطابق نظر ابن تيميه (م 738 ه.ق) آن را در ناحيه «عبادات» و شهر «بصره» دانسته­اند.[3]و چون سران صوفيه نظر اول را معتبر دانسته­اند، ما نيز همين را بررسي و پي­گيري مي­كنيم. به گفته خواجه عبدالله انصاري:
«اولين خانقاهي كه براي صوفيان بنا شد، در «رمله» شام بود. سبب آن بود كه اميري ترسا، يك روز به شكار رفته بود و در راه دو تن را ديد كه به هم رسيدند و دست در آغوش يكديگر كردند و در آنجا نشسته و آنچه داشتند از خوردني، پيش نهادند و بخوردند و برفتند. اميرترسا را معامله و الفت ايشان با يكديگر خوش آمد… و گفت: من براي شما جايي بسازم تا با يكديگر آنجا گرد هم آييد؛ پس آن خانقاه را در رمله بساخت.»[4]اين نظريه توسط «عبدالرحمن جامي» (م 898 ه.ق)[5] و زين العابدين شيرواني )م 1253)[6] و نايب الصدر (م 1288 ه.ق) تأييد و بازنويسي شده است.[7]پس به گفته سران صوفيه، اول خانقاهي كه براي صوفيان در سرزمين اسلامي بنا شد؛ در رمله شام – مركز دشمنان اهل بيت – به وسيله فرمانروايي مسيحي بوده است. آيا فرمانرواي مسيحي در ساختن خانقاه در كشور اسلامي، غير از ايجاد تفرقه و فاسد كردن عقايد مسلمانان چه هدفي مي­توانسته داشته باشد؟

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سرچشمه‌ي تصوف در ايران، سعيد نفسيي
2. تصوف و تشيع، هاشم معروف الحسيني(ترجمه ي سيد محمدصادق عارف)

پي نوشت ها:
[1] . رازى، امين، هفت اقليم، ج 1، ص112.
[2] . غني، قاسم، تاريخ تصوف در اسلام، ص 19.
[3] . كيائى، تاريخ خانقاه در ايران، ص 137.
[4] . انصاري، خواجه عبدالله، طبعات الصوفيه، ص 10 ـ 9.
[5] . جامي، عبدالرحمن، نفحات الانس، ص 32 ـ 31.
[6] . شيرواني، زين العابدين، حدائق السياحه، ص 258.
[7] . علي شاه، معصوم، طرائق الحقايق، ج 1، ص151.