از نظر دين مقدّس اسلام، زن و مرد نسبت به همديگر برتري ذاتي ندارند، آن چه موجب مزيّت و ارزش است، اعمال و رفتار خود فرد است كه باعث ترقّي، تكامل و تعالي انسان ميشود، نه جنسيّت. قرآن كريم در اين راستا مي فرمايد: « … إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ …[1]؛ گراميترين شما باتقواترين شما هستند.» پس معيار برتري در انسانها، عمل صالح و تقوي است.
در جواب سؤال بايد گفت:« خداوند تبارك و تعالي در سوره ي مباركه ي تحريم چهار زن را به عنوان الگو، اسوه و نماد خوبي و بدي نام مي برد».
نماد بدان:
1. همسر نوح پيغمبر ـ عليه السّلام ـ .
2. همسر لوط پيغمبر ـ عليه السّلام ـ به عنوان نماد بدي معرّفي شدند. در قرآن كريم آمده است: « ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِينَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَامْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ[2] ؛ خداوند براي كساني كه كافر شدهاند، به همسر نوح و لوط مثل زده است، آن دو تحت سرپرستي دو بنده از بندگان صالح ما بودند ولي به آن دو خيانت كردند و ارتباط با اين دو [پيامبر] سودي به حالشان [در برابر عذاب الهي] نداشت و به آن ها گفته شد: وارد آتش شويد همراه كساني كه وارد ميشوند.» در اين آيه ي شريف، ويژگي آنان به عنوان خيانت ذكر شده است. – البتّه خيانت به معناي خلاف عفت نبود بلكه نافرماني از شوهران شان و تخلّف از دستورات الهي بود- .
الگو و اسوه ي خوبان :
1. آسيه بنت مزاحم، همسر فرعون، به عنوان الگو و اسوه ي زنان معرّفي شد. خداوند در اين راستا ميفرمايد « وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ[3]؛ و خداوند براي مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است، در آن هنگام كه گفت: پروردگارا! خانهاي براي من نزد خود در بهشت بساز، و مرا از فرعون و كارا و نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهايي بخش.»
2. مريم مقدّس، دختر عمران نيز به عنوان الگو و اسوه ي زنان معرّفي شد خداوند در اين راستا ميفرمايد: « وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَ كَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ[4]؛ و هم چنين به مريم دختر عمران كه دامان خود را پاك نگه داشت، و ما از روح خود در آن دميديم، او كلمات پروردگار و كتابهايش را تصديق كرده و از مطيعان فرمان خدا بود.»
در اين آيه، خصوصيّت حضرت مريم به عنوان پاك دامني و فرمان برداري خدا بيان شده است.
پس اين آيات متضمّن دو مَثَل است، مَثَلي كه خداوند به وسيله ي آن حال كفّار را مجسّم ميكند، و ديگري هم مَثَلي كه بيان گر حال مؤمنين است، مَثَل اوّل حال و ويژگي كفّار را در شقاوت و هلاكت روشن نموده است، مي فرمايد: اگر چنين شدند به خاطر خيانتي بود كه به خدا و رسولش كردند، و سرانجام خيانت به خدا و رسول همين است. از هر كسي چنين خيانتي سر بزند، به سرانجامي نافرجام منتهي خواهد شد. هر چند وابسته به انبياء باشد. و مَثَل دوّم بيانگر اين حقيقت است كه سعادت و رستگاري مؤمنين هم تنها به خاطر اطاعت و ايمان خالصشان به خدا و رسول بوده است.
ناگفته نماند همان طوري كه از آيات به دست مي آيد، ويژگي و الگو بودن هم در جهت مثبت وجود دارد و هم در جهت منفي، بزرگترين ويژگي كه براي زنان بد در قرآن کريم نام برده شد خيانت است كه همان نافرماني و سرپيچي از فرمان الهي بود. و خصوصيّت و ويژگي زنان خوب را يكي پاكدامني و ديگري مطيع محض خدا و پيغمبر خدا ذكر نموده است. نكته ي قابل توجّه اين كه در دين مقدّس اسلام، تعاليم ارزشمندي وجود دارد كه در دشوارترين شرايط تاريخي براي زنان ـ كه دختران را زنده به گور ميكردند و زن را همانندكالا به ارث ميبردند و مالك ميشدند، و او را از هر گونه حقيّ محروم ميداشتند ـ پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بلندترين گام را در بدترين شرايط، در جهت احياي حقوق زن و پاس داشت كرامت انساني وي برداشته است تا آن جايي كه فرمود: « احسن الناس ايمانا احسنهم خلقا و الطفهم باهله و انا الطفكم باهلي»[5] بهترين مردم از نظر ايمان آن كسي است كه خوش اخلاقتر باشد و نسبت به زن خود، سازگارتر و مهربانتر باشد، و من از همه ي شما درباره ي زن ها و اهل خود بهتر هستم. با اين بيان، پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ به زنان جهان ارزش و اعتبار بخشيد.
خلاصه اين كه ويژگي زناني كه نام آن ها در قرآن كريم بيان شده است، در جهت خوبي، پاكدامني و مطيع خدا و پيامبر خدا، و در جهت بدي خيانت و نافرماني، ذكر شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه ي بيشتر:
1. الميزان، ج19، ص691.
2. محمّدي اشتهاردي، محمّد، قصه هاي قرآن.
3. زن در آينه ي جلال و جمال، اثر استاد جوادي آملي.
پي نوشت ها:
[1] . حجرات: 49/13.
[2] . تحريم: 66/10.
[3] . تحريم: 66/11؛ محمّدي اشتهاردي، محمّد، قصّههاي قرآن، بيجا: انتشارات مؤسسه ي انتشارات نبوي، اوّل، 1378ش، صص259و260.
[4] . تحريم: 66/12؛ همان، ص 396 و 397.
[5] . عيون اخبار رضا ـ عليه السّلام ـ ، ج 1،حديث 109، ص 41 و 42.