ازدواج يك امر بسيار مقدس است. قرآن شريف و روايات بر آن تأكيد فراوان دارند.[1] در رابطه با ازدواج كه شامل:شرائط، احكام، و وظائف زوجين و مسئوليت حاكمان در قبال اين مسئله خطير مي باشد آيات متعددي در قرآن كريم آمده است و به بيش از پنجاه آيه مي رسد و در اين نوشتار به نمونه هاي از آن اشاره مي شود.
1. اهميت ازدواج
اهميت ازدواج از نگاه قرآن، همين بس كه در يك تأكيد جدي به اولياء و حاكمان مي فرمايد: «و أنكحو الايامي منكم و الصالحين من عبادكم و إصائكم، آن يكونوا فقراء يغنيهم الله من فضله، والله واسعٌ عليم.»[2] «مردان و زنان بي همسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را، اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بي نياز مي سازد،خداوند گشايش دهنده و آگاه است.» تعبير انكحوا (آنها را همسر دهيد) با اينكه ازدواج يك امر اختياري و بسته به ميل طرفين است، مفهومش اين است كه مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازيد،از طريق كمكهاي مالي در صورت نياز، پيدا كردن همسر مناسب، تشويق به مسئله ازدواج و بالاخره پادرمياني براي حل مشكلاتي كه معمولاً در اين موارد بدون وساطت ديگران انجام پذير نيست، خلاصه مفهوم آيه به قدري وسيع است كه هرگونه قدمي و سخني و كمكي را راه شامل مي شود. بدون شك اصل تعاون اسلامي ايجاب مي كنند كه مسلمانان در همة زمينه ها به يكديگر كمك كنند. ولي تصريح به امر در مورد ازدواج دليل بر اهميت ويژه آن است.[3] در آيه اي ديگر به خود افراد به طور مستقيم توصيه به ازدواج شده است :«… فانكحوا ما طاب لكم من النساء… با زنان پاك ازدواج نماييد.[4] كه از اين تكه از آيه لزوم انتخاب همسراني كه خوشايند و مورد پسند هستند را مي توان فهميد.[5]2. ازدواج مردان پاك با زنان پاكدامن
در آيه اي ديگر از قرآن آمده كه زنان پاك با مردهاي پاك ازدواج مي كنند و مردهاي پاك با زنان پاك. «والطيبات للطيبين و الطيبون للطيبات…»[6] «زنان پاك از آن مردان پاك و مردان پاك از آن زنان پاكند.»[7] از اين آيه علاوه بر لزوم ازدواج نكات متعددي را مي توان برداشت كرد كه از جمله ي آن اين است كه: سنخيت سبب الفت و اتحاد مي شود هر كسي طالب هم سنخ و هم روية خود است. و مصداق كامل اين آيه در زمان ما بخوبي ظاهر و هويدا است و مشاهده مي شود هر مرد و زني در ازدواج طالب هم سنخ و هم جفت خودش مي باشد. مردهاي پاك و طاهر طالب زنهاي پاك و عفيف مي باشند. زنهاي پاك نيز همين طور طالب مردهاي صالح باتقوي.[8]3. خواستگاري از همسر آينده
يكي از مقدمات ازدواج مسئله خواستگاري است كه قرآن كريم به آن تأكيد دارد، و مطابق با طبع و خلقت بشر است كه مرد مظهر طلب و عشق و زن مظهرمطلوب و معشوق است «و … لا جناح عليكم فيما عرضتم به من خطبة النساء او كنتم في انفسكم.»[9] «بر شما باكي نيست كه به طور كنايه از زنان خواستگاري كنيد يا در دل تصميم بر اين كار بگيريد.» قابل ذكر است كه شأن نزول آيه دربارة زنان بيوه مي باشد و لكن تعميم آن مانعي ندارد. البته بايد توجه داشت كه امر خواستگاري نسبت به افراد، آداب خاص خود را دارد، مخصوصاً در دختران باكره بايد در مرحلة اول جلب موافق اولياء باشد: «الذي بيده عقدة النكاح»[10] «كسي كه گرة ازدواج در دست اوست تا موجب تهمت و ديگر پيامدها نشود.»[11]4. آثار ازدواج
قرآن كريم براي امر ازدواج علاوه بر استمرار نسل بشري آثار بسياري را متذكر شده اند، كه از جمله:
الف) ايجاد آرامش روحي براي زوجين و «من آياته اَن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لستكنوا اليها». «ديگر از نشانه هاي خدا اين است كه از جنس خودتان همسران براي شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد.»[12]ب) ايجاد دوستي و مودتّ بين زوجين
«و جعل بينكم مودّة و رحمة «در ميانتان درستي و مهرباني قرار داد.»
ج) از ديگر آثار ازدواج دژ سازي در مقابل شهوات و ناملايمات زندگي «هنّ لباس لكم و انتم لباس لهنّ»[13] «آنها «زنان» لباس شما هستند و شما «مردان» لباس آنها هستيد.»
د) آثار ديگر آن تربيت فرزندان صالح،بي نيازي در امور مادي، كسب معنويت و… كه بررسي آن مقال ديگري را طلبد مي كند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ازدواج در اسلام، آيت الله مشكيني با ترجمه آيت الله جنتي.
2. خانواده در قرآن،آيت الله دكتر احمد بهشتي، چاپ بوستان، كتاب قم.
3. تفسير نمونه، مجلدات 2، 3، 4، 14، 16، 17، 20، 24، 25، آيت الله مكارم شيرازي.
4. ترجمه تفسير الميزان، جلدهاي 2،3، 4، 15.
5. آيين همسرداري اثر استاد ابراهيم اميني.
6. زن در آيينه ي جلال و جمال اثر استاد جوادي آملي.
پي نوشت ها:
[1] . ر.ك: محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج 5، ص 2248، روايات 1631 تا 1666.
[2] . نور/32.
[3] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 14، ص 457.
[4] . نساء/3.
[5] . تفسير راهنما، ج 3،ص 281.
[6] . نور/26.
[7] . ترجمه همان.
[8] . تفسير مخزن العرفان، ج 9،ص 98.
[9] . بقره/235.
[10] . بقره/237.
[11] . با استفاده از مقاله ازدواج از منظر مردان استاد فاكر ميبدي.
[12] . روم/21.
[13] . بقره/178.