خانه » همه » مذهبی » زهد نسبت به لذت هاي حلال در روايات سفارش شده است، ولي در قرآن كريم (سوره تحريم، آيه 1 و سوره اعراف آيات 31 تا 33) با آن مخالفت شده است، علت اين تناقض‌گويي چيست؟

زهد نسبت به لذت هاي حلال در روايات سفارش شده است، ولي در قرآن كريم (سوره تحريم، آيه 1 و سوره اعراف آيات 31 تا 33) با آن مخالفت شده است، علت اين تناقض‌گويي چيست؟

در پاسخ به چند نکته توجه فرماييد:
1 . حضرت امام علي ـ عليه السلام ـ  در تعريف زهد مي‌فرمايد: «الزهد كلّهُ في كلمتين في القرآن، قال الله تعالي: لكيلا تأسوا علي ما فاتكم» فمن لم يأس علي الماضي و لم يفرح بالآتي فهو الزاهد…؛ همة (مفهوم) زهد در دو كلمه قرآن آمده است، خداوند متعال مي‌فرمايد: «نسبت به آنچه كه از دست مي‌دهيد تأسف (قلبي) نخوريد» پس كسي كه بر گذشته از دست رفته خود تأسف نخورد و بر به دست آمدة در آينده خود خوشحال نشد او زاهد است».[1]پس زهد به معناي مال و دارايي نداشتن نيست، بلكه به معناي بي‌رغبتي نسبت به از دست دادن و به دست آوردن متاع دنيوي است.
2 . تنعم و استفاده از نعمت‌هاي حلال دنيا اشكالي ندارد، قرآن كريم مي‌فرمايد: «قل من حرّم زينة الله التي اخرج لعباده و الطيّباتِ من الرزق؛[2] بگو چه كسي زينت‌هاي الهي را كه براي بندگان خود آفريده و روزي‌هاي پاكيزه را حرام كرده است؟».
ازآيه مذكور برمي‌آيد كه استفاده از مواهب الهي امري منطقي و شرعي است و پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ نيز از نعمت‌هاي الهي استفاده مي‌كردند. شخص زاهد سطحي‌نگري به حضرت امام صادق ـ عليه السلام ـ  كه لباس زيبايي به تن داشت عرض كرد: پدرت علي ـ عليه السلام ـ  لباس ساده مي‌پوشيد، چرا شما لباس فاخر پوشيده‌اي؟ امام ـ عليه السلام ـ  در پاسخ، آيه «قل من حرم زينة ….» را تلاوت كرد.»[3]خداوند متعال در سوره تحريم، آيه 1، خطاب به پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضاتَ أَزْواجِكَ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيم‏ ؛ اي پيامبر! چرا چيزي را كه خدا بر تو حلال كرده به خاطر جلب رضايت همسرانت بر خود حرام مي‌كني؟! و خداوند آمرزنده و رحيم است.»
آيه مذكور به اين مناسبت نازل شد كه دو تن از هسمران پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بر ضد آن حضرت توطئه كردند. ماجرا به اين صورت بود كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ گاهي نزد همسرش زينب بنت حجش مي‌رفت و او پيامبر را نگه مي‌داشت و براي او عسل مي‌آورد و آن حضرت ميل مي‌كرد. اين خبر به گوش عايشه رسيد و موضوع را با حفصه همسر ديگر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در ميان گذاشت و با هم توطئه كردند كه به پيامبر بگويند بوي نامناسبي از دهنش تراوش مي‌كند و آن حضرت نيز به اين مسأله بسيار حساس بودند، پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بعد از شنيدن آن سخن از حفصه فرمود: من نزد زينب بنت حجش عسل خوردم و من سوگند ياد مي‌كنم كه ديگر از آن عسل ننوشم چون ممكن است زنبور آن عسل بر روي گياه نامناسب و بدبويي نشسته باشد و تأكيد كرد كه اين موضوع را به كسي نگويند.
ولي سرانجام اين راز فاش شد و بعد ها معلوم شد اين قضيه توطئه بوده است. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ سخت ناراحت شد و آيات ياد شده، نازل شد و ماجرا را پايان داد.
بنابراين، آيه مذكور ارتباط چنداني با زهد ندارد، چون مسأله ترك آن عسل توسط پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ به خاطر توطئه ديگران بود و پيامبر نفرمود كه من هيچ‌گونه عسلي را نمي‌نوشم، بلكه فرمود: از آن عسلي كه در نزد زينب بنت حجش است ديگر نمي‌نوشم. گرچه مي‌توان برداشت كرد كه انسان نبايد حلال خدا را برخود حرام كند و مي‌تواند از نعمت‌هاي مشروع و حلال خداوند متعال استفاده صحيح بكند.[4]در سوره اعراف، آيات 31 و 32، سخن از پوشش تن و ساير نعمت‌هاي زندگي و روش استفاده صحيح از آن‌ها سخن گفته است. مي‌فرمايد: «… زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود برداريد و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد، كه خداوند مسرفان را دوست نمي‌دارد.»
آيه مذكور زينت‌هاي جسماني مثل پوشيدن لباس مرتب و پاكيزه، خوشبو بودن و … و نيز شامل زينت‌هاي معنوي و صفات انساني و فضائل اخلاقي و …. مي‌شود.
در ادامه مي‌فرمايد: از نعمت‌هاي خدا بخوريد و بياشاميد ولي زياده‌روي نكنيد، در آيه‌ بعدي (32) تأكيد مي‌كند كه تحريم زينت‌ها و پرهيز از غذاها و روزي‌‌هاي پاك و حلال نشانه‌ زهد و پارسايي و مايه قرب الهي نيست، و اگر نعمت‌هاي مشروع و حلال بد بودند خداوند آن‌ها را خلق نمي‌كرد، بلكه زهد به معناي پرهيز از حرام‌هاي الهي، دل نبستن به دنيا، نداشتن حرص، قانع‌ بودن، اسراف و زياده‌روي نكردن، و استفاده صحيح از نعمت‌ها مي‌باشد.
روايات اسلامي هم با آيات مذكور تناقض و تضادي ندارد. و آن در روايات اسلامي درباره زهد به نعمت‌ها و لذت‌هاي حلال وارد شده، ناظر بر عدم دلبستگي‌ به دنيا، اسراف و زياده‌روي نكردن و استفاده صحيح از نعمت‌ها و …. مي‌باشد.
حضرت امام علي ـ عليه السلام ـ  مي‌فرمايد: «زهد كوتاهي آرزوها و گزاردن شكر نعمت‌ها و خويشتن‌داري در هنگام روبرو شدن با محرمات است.»
حضرت امام صادق ـ عليه السلام ـ  مي‌فرمايد: «زهد آن است كه هر چه تو را از خدا باز دارد رها كني، بي‌آن كه بر از دست دادن آن افسوس بخوري و بر اثر فرو گذاشتن آن دچار غرور و خودپسندي نشوي و….»[5]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسيرنمونه، تهران: دارالكتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1367، ج 6، ص 147 ـ 154.
2. محمدحسين طباطبائي، الميزان في تفسير القرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1397 ق، ج 8، ص 67 ـ 92.

پي نوشت ها:
[1]  . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ترجمه حميدرضا شيخي، قم، مؤسسه دارالحديث، چاپ دوم، 1379، ج 5، ص 2225 و 7695.
[2] . اعراف/32.
[3]  . ر.ك: ميزان الحكمه، همان، ص 2229.
[4]  . ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1367، ج 24، ص 271 ـ 284.
[5]  . ر.ك: الميزان الحكمه، همان، ص 2227 ـ 2228.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد