آيا بهشت و جهنم در روز قيامت، بر روي كره ي زمين تشكيل مي شوند، يا در كره ي جداگانه اي مي باشند؟ مردم در آن جا چگونه زندگي مي كنند؟ آيا به صورت روح و بدون عضو جسماني زندگي مي كنند، يا اين كه با همين بدن و اعضاي جسماني؟

با سلام و تشكر از سؤال جالبي كه مطرح كرده ايد، اميدوارم كه در تمام مراحل زندگي موفق و پيروز باشيد.
سؤال شما از دو قسمت تشكيل شده است:
1 ـ آيا بهشت و جهنم در كره ي زمين تشكيل مي شوند يا در كره اي ديگر؟
2 ـ آيا بهشت و جهنم و معاد فقط روحاني است يا جسماني هم هست؟
پيش از شروع پاسخ، به چند نكته اشاره مي شود:

مراد از بهشت و جهنم چيست؟
از مجموع تعبيراتي كه در آيات قرآن و روايات اسلام آمده، بهشت و دوزخ به سه معناي مختلف اطلاق شده است كه عبارت اند از:([1])
بهشت دنيا: اين بهشت از نظر ظاهر، همان باغ هاي خرّم و سرسبز اين جهان هستند. قرآن درباره ي قوم سبا مي فرمايد: لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ في‏ مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُور); «براي قوم سبا در محل سكونت شان نشانه اي بود، دو باغ از راست و چپ، از روزي پروردگارتان بخوريد و شكر او را به جا آوريد، شهري است پاك و پاكيزه و پروردگاري آمرزنده.([2])
به احتمال قوي، بهشت آدم(عليه السلام) نيز يكي از همين باغ هاي خرّم و با طراوت زمين بوده است.([3])
بهشت و دوزخ برزخي: اين بهشت و دوزخ، كانوني از نعمت براي نيكوكاران و عذاب براي بدكاران در جهان برزخ است; يعني عالمي كه در ميان دنيا و آخرت قرار دارد و آيه ي 169، سوره ي آل عمران نيز به اين معنا اشاره دارد كه مي فرمايد: (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُون); «هرگز گمان مبر كساني كه در راه خدا كشته شدند مردگان اند، بلكه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزي داده مي شوند».
بهشت و دوزخ رستاخيز: كه گاهي از آن تعبير به «جنه المأوي» مي شود.([4])
در اين كه بهشت و دوزخ به دو معناي اول، هم اكنون وجود دارند، بحثي نيست: اصل سخن در مورد بهشت به معناي سوم است كه آيا اين بهشت بر روي كره ي زمين تشكيل مي شود يا در جاي ديگري.
مقدمه ي دوم كه بايد روشن شود، اين است كه آيا بهشت و جهنم هم اكنون وجود دارند يا خير؟ زيرا اگر معتقد باشيم كه بهشت و جهنم هنگام قيامت ايجاد مي شوند، دليلي ندارد كه در مورد محل آن ها بحث كنيم كه آيا اين ها در روي كره ي زمين ايجاد مي شوند، يا در جاي ديگري; زيرا در  روز قيامت، زمين متلاشي مي شود: (وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ فَدُكَّتا دَكَّةً واحِدَة); «و زمين و كوه ها از جا برداشته مي شوند و يك باره در هم كوبيده و متلاشي مي گردند».([5])و لذا جاي اين بحث نخواهد بود. به هر حال دو ديدگاه در اين رابطه بيان گرديده است:
1 ـ برخي از دانشمندان شيعه و سني، مثل سيد مرتضي و سيد رضي (ره) و هم چنين عبدالجبار و ابوهاشم مي گويند: بهشت و جهنم، اكنون وجود ندارند; و بعد ايجاد مي شوند.([6])
2 ـ اكثريت دانشمندان اسلامي معتقدند كه بهشت و جهنم، هم اكنون وجود خارجي دارند، و دليل هايي از آيات نيز براي اين مدعي بيان كرده اند، از جمله: وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى); «و بار ديگر نيز او را مشاهده كرد نزد سدرة المنتهي كه جنة المأوي در آن جا است.»([7])پس جنة المأوي وجود دارد كه پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم)آن را نزد سدرة المنتهي مشاهده كرده است. (وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقين); «شتاب كنيد براي رسيدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتي كه وسعت آن، آسمان ها و زمين است، و براي پرهيزگاران آماده شده است.»([8])(… فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتي‏ وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرين); «از آتشي بترسيد كه هيزم آن مردم و سنگ ها است و براي كافران آماده شده است».([9])(… وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرين); «جهنم كافران را احاطه كرده است».([10])از اين آيات و آيات ديگري شبيه به اين ها كه كلمه ي «اعدت» يعني آماده شده است را به كار برده اند، استفاده مي شود كه بهشت و جهنم هم اكنون وجود دارند. با توجه به اين دو مقدمه، حال به اصل سؤال مي پردازيم; بهشت و جهنمي كه اكنون وجود دارند كجا هستند؟ آيا اين ها در روي زمين هستند يا جاي ديگر؟
در اين جا چند نظريه وجود دارد كه عبارت اند از:([11])
1 ـ بهشت و جهنم در باطن و درون اين جهان اند ولي ما نمي توانيم با اين چشمان آن ها را ببينيم; همان گونه كه موجودات بسياري هستند كه با چشم ما قابل درك نيستند; ولي اگر ديد و درك ديگري داشتيم مي توانستيم هم اكنون آن ها را ببينيم; كما اين كه از برخي احاديث نيز استفاده مي شود كه بعضي از مردان خدا، با توجه به درك و ديد واقع بينانه اي كه در اين جهان داشته اند، بهشت و جهنم را نيز با چشمان حقيقت بين خود مي ديدند. براي روشن شدن مطلب مثالي مي زنيم:
فرض كنيد فرستنده ي نيرومندي در يك نقطه ي زمين وجود داشته باشد كه به كمك ماهواره هاي فضايي، امواج آن به سراسر كره ي زمين پخش مي شود; هنگامي كه در يك مجلس معمولي نشسته باشيم، صداي گفت و گوي اطرافيان را مي شنويم اما صداهايي را كه آن فرستنده پخش مي كند نمي شنويم; گر چه امواج آن همه ي اطراف ما را احاطه كرده باشد. ولي اگر دستگاه داشته باشيم كه آن امواج را بگيرد مي توانيم صداهاي فرستنده را نيز بشنويم; بهشت و جهنم نيز به همين صورت است; يعني گر چه در باطن و درون اين جهان هستند و همه ي اطراف ما را احاطه كرده اند ولي اگر چشم حقيقت بين وجود نداشته باشد، آن ها ديده نمي شوند.
2 ـ عالم آخرت و بهشت و جهنم، محيط بر اين عالم است و به اصطلاح، اين جهان در شكم و درون آن جهان قرار گرفته است; مانند عالم جنين كه در درون عالم دنيا است و عالم جنين خود عالم مستقلي است اما جداي از اين عالمي كه در آن هستيم نيست بلكه در درون آن است. عالم دنيا نيز نسبت به عالم آخرت همين حال را دارد; يعني در درون آن قرار گرفته است.
3 ـ بهشت فوق آسمان هاي هفت گانه است و دوزخ در زمين هفتم مي باشد.([12])
با توجه به اين نظريات، آن چه كه به نظر مي رسد و مي توانيم با استفاده از آيات و روايات آن را ثابت كنيم، ديدگاه سوم مي باشد كه در ميان مفسران شيعه و سني، طرف داران زيادي دارد. در اين باره دلايل گوناگوني از آيات و روايات بيان شده كه به دليل طولاني شدن بحث، شما پرسش گر عزيز را به منابع تحقيق راهنمايي مي كنيم. كه معاد هم در مرحله ي جسم و هم در مرحله روح، تحقق مي پذيرد; وگرنه حورالعين و قصرها و انواع غذاهاي بهشتي و لذت هاي مادي براي روح به تنهايي معنا ندارد.([13])

فهرست منابع و مأخذ
1 ـ ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 2 ـ 3 ـ 12 ـ 14 ـ 18، (انتشارات دارالكتب الاسلاميه)، تهران.
2 ـ سيد محمد حسين طباطبايي، تفسير الميزان، ج 2، (انتشارات مؤسسه الاعلمي، بيروت).
3 ـ تفسير الكبير، ج 9.
4 ـ محمد بن حسن طوسي، التبيان، ج 9، بيروت، (انتشارات دار احياء التراث العربي).
5 ـ ناصر مكارم شيرازي، پيام قرآن، (قم، انتشارات هدف).
6 ـ معاد و جهان پس از مرگ.
7 ـ فضل بن علي طبرسي، ترجمه ي تفسير جوامع الجامع، ج 6، (قم، انتشارات جامعه ي مدرسين).
8 ـ منهج الصادقين، ج 9.
9 ـ تفسير شريف لاهيجي، ج 4.
10 ـ فتح البيان في مقاصد القرآن، ج 13.
11 ـ فضل بن علي طبرسي، مجمع البيان، ج 9، (بيروت، انتشارات دارالمعرفة).
12 ـ تفسير البحر المحيط، ج 8.
13 ـ الدر المنثور، ج 6.
14 ـ تفسير النجوي، ج 7.
15 ـ فتح القدير، ج 5.
دوست گرامي;
جهت مطالعه ي بيش تر در اين زمينه مي توانيد به تفسيرهاي مختلف، ذيل آياتِ 22 سوره ي ذاريات، 13 تا 15 سوره ي نجم، آيه ي اول، سوره ي اسرا(رواياتي كه در زمينه ي معراج نقل كرده اند) و به كتاب هاي پيام قرآن، آية الله مكارم شيرازي، ج 6 و معاد و جهان پس از مرگ، آية الله مكارم شيرازي مراجعه نماييد.
والسلام

پي نوشت ها:
[1] – آيت الله مكارم شيرازي، معاد و جهان پس از مرگ، ص 395.
[2] ـ سوره ي سبا، آيه ي 15.
[3] ـ همان.
[4] ـ همان.
[5] ـ سوره ي الحاقه، آيه ي 14.
[6] ـ مکارم شيرازي، همان.
[7] ـ سوره ي النجم، آيات 15 تا 13.
[8] ـ سوره ي آل عمران، آيه ي 133.
[9] ـ سوره ي بقره، آيه ي 24.
[10] ـ سوره ي توبه، آيه ي 49.
[11] ـ تفسير نمونه، ج 3، ص 94.
[12] ـ تفسير نمونه، ج 3، ص 94.
[13] ـ تفسير نمونه، ج 18، ص 489.