چرا حوزه در امر عادي سازي و رواج ازدواج موقت كاري نمي كندو…؟

مقدمه:
قبل از هر چيز به جاست از زبان ائمة دين كلامي در اين رابطه ذكر كنيم. «از امام باقر _ عليه السلام سؤال شد: نظر شما در مورد ازدواج موقت چيست؟ فرمودند خداوند آن را در كتابش و بر زبان پيامبرش حلال كرده پس آن تا روز قيامت حلال است»[1]. همچنين اين امام همام فرمودند: «علي _ عليه السلام _ مي گفت: اگر عمر ازدواج موقت را تحريم نمي كرد هيچ كس به جز شقي زنا نمي كرد»[2].
چرا ممانعت!؟
در رابطه با پرسش شما جواب اين است كه هيچ دليلي وجود ندارد كه حوزه مانع اين سنت ديرينه گردد و تا به حال هم در هيچ كجا ممانعتي توسط نهاد حوزه ايجاد نشده است. اين در حالي است كه در راستاي فرهنگ سازي و توصية اين سنت الهي به عنوان چاره اي براي انحرافات اخلاقي و فساد، اولين و شايد تنها افرادي كه قدم در ميدان نهاده اند حوزويان بوده اند. از ابتداي انقلاب اسلامي تا به حال اين موضوع بارها توسط بعضي روحانيون كه از رجال سياسي و صاحب نام هم بوده اند مطرح شده و گاه از جايگاه هايي مثل نماز جمعه بدان پرداخته اند، اما نه تنها نتيجة مثبتي در پي نداشت؛ بلكه مطرح كنندگان مورد انتقاد شديد قرار گرفتند و گوشه اي از سيل اشكالات و اعتراضات تا به امروز هم ادامه پيدا كرده است.
فرهنگ سازي:
حال سؤال اينجاست كه چه موانعي بر سر راه وجود دارد كه تاكنون پيشرفتي در راستاي فرهنگ سازي و ترويج فرهنگ ازدواج موقت نداشته ايم؟
نكته اي كه در اين بحث نقش كليدي دارد اين است كه در مقولة فرهنگ سازي براي هر مسأله اي بايستي شرايط و ابعاد فرهنگي اجتماعي و سياسي زمان و مكان خاص را در نظر بگيريم و با توجه به آن ويژگي ها قدم برداريم، تا به نتيجة مطلوب برسيم. همانگونه كه تجربه نشان مي دهد جامعة فعلي به علت نداشتن اطلاعات كافي و تبيين نشدن همه جانبة اين مسأله پذيرش آن را ندارد و حوزه اگر بخواهد به تنهايي در اين ميدان گام بگذارد نتيجه اي جز ضرر به خود و متشنج شدن جامعه، به دست نخواهد آورد.
مطلب ديگر اينكه با توجه به حساسيت بحث ازدواج موقت در جامعة امروزي، اگر اين موضوع توسط حوزة علميه مطرح گردد، دست آويزي خواهد بود در دست كساني كه از ديرباز مترصد فرصت بوده اند تا به اين نهاد با ارزش لطمه بزنند. دشمنان خارجي آن را بهانة خوبي خواهند شمرد و با عنوان كردن مسائلي همچون حقوق زن، نگاه تحقير آميز به زنان و اهانت به شخصيت آنان در ايران، با تمام توان سعي مي كنند پايگاه حوزة علميه را در جامعه متزلزل كنند و جاهلان و مزدوران داخلي هم به اين هدف كمك خواهند كرد. و با استفاده از جو جامعه و بهره گيري از سفسطه و مغالطه به حوزه حمله خواهند كرد. شكستن حريم حوزه و پايين آوردن جايگاه حوزويان آرزويي است كه دشمنان داخلي و خارجي در سر مي پرورانند و تيري است كه از سال هاي دور در چله نهاده اند.
و اما شايد اين سؤال به ذهن بيايد كه علت مخالفت هاي سرسختانه، حتي از سوي برخي مؤمنين از چه رو است؟
مي توان گفت مخالفت ها بيشتر به علت نبودن شرايط مناسب براي اجراي اين حلال الهي مي باشد. از جمله اين که به علت نبود آگاهي و نگرش كافي در ميان افرادي که تمايل به اين کار دارند، اغلب موجبات وهن اين حلال فراهم مي شود. و در درجة دوم تبليغات سوء عاملان فساد و فحشاء است؛ آنان كه ترويج سنت ازدواج موقت را مانع رونق بازار ترويج فساد مي دانند. مشكل ديگر سودجويي و فرصت طلبي افراد پليد و فاسد است كه با مطرح شدن اين بحث، زمينه را براي دامن زدن به فساد با برچسب شرع مهيا خواهند ديد و با آزادي بيشتري به فعاليت هاي نامشروع خود ادامه مي دهند.[3]چه بايد كرد؟
حال وقت آن است كه بگوييم چه بايد كرد؟ با اطلاع از ضرورت گسترش فرهنگ عقد موقت و كارآيي آن در جلوگيري از گسترش فساد در جامعه با موانع چه كنيم؟
جواب اين است كه فرهنگ سازي در رابطه با ازدواج موقت راهبردي جامع مي طلبد و همانگونه كه گفتيم به علت حساسيت آن در جامعه، براي بدست آوردن يك راهبرد جامع، تحقق موارد زير ضروري به نظر مي رسد:
1. كارشناسي علمي، دقيق و همه جانبه:
به اين شكل كه مسأله از زواياي علوم مختلف مانند جامعه شناسي، روان شناسي و فقه مورد بررسي قرار گيرد تا تبيين آن در جامعه با اتكا به مستندات علمي و متقن باشد و در نتيجه با استقبال روبرو شود. به عنوان مثال
روان شناسان آثار روانشناختي و پي آمدهاي مثبت آن بر روي فرد و جامعه شناسان نتايج اصلاحگر آن بر جامعه را به بحث و بررسي بگذارند.
2. آموزش و ترويج غير مستقيم:
هنرمندان متعهد و آشنا با فرهنگ ديني قادرند اقدامات خوبي در اين حيطه انجام دهند و بصورت غير مستقيم به مسأله اشاره كنند. با تهية محصولاتي مانند فيلم، مقاله و برنامه هايي كه با مخاطبان گوناگون ارتباط برقرار مي كنند، هنرمندانه ضرورت و فوايد اين مهم را بدون اينكه خود مخاطب احساس كند به او منتقل كنند.
3. همكاري شخصيت هايي كه محبوبيت ويژه اي بين مردم دارند:
به اين شكل كه خود همت بر ترويج اين فرهنگ كنند يا الگو سازي كنند و هنرمندان مطرح، ورزشكاران مشهور، رجال سياسي و … كه الگوي بسياري از افراد جامعه بويژه جوانان هستند، وارد ميدان شوند. ناگفته پيدا است كه اين حركت تأثير بسزايي در حساسيت زدايي خواهد داشت.
4. آگاه ساختن مؤمنان متعهد و انقلابي و آشنا ساختن آنان با ضرورت ترويج اين سنت فراموش شده و آثار مثبتي كه به دنبال خواهد داشت:
در اين صورت هر كدام از آنان مبلغي در محيط كوچك يا بزرگ خود خواهند بود و در نتيجه فرايند فرهنگ سازي سرعت خواهد گرفت.
5. با برنامه ريزي پيشگيرانه و همه جانبه جلوي سوء استفادة فرصت طلبان و كج انديشان گرفته شود:
تا چاره اي براي پيامدهاي منفي كه ترويج و اجرايي شدن اين مسأله ممكن است به دنبال داشته باشد، انديشيده شود.
آنچه گفتيم بيان فشرده و كلي در پاسخ سؤال بود. اميدواريم توانسته باشيم اين موضوع را روشن كنيم كه وظيفة حوزة علميه بيشتر تشكيل و ترميم بنياد فرهنگي جامعه است. از اين رو در رابطه با بحث ازدواج موقت وظيفة حوزه بيان مباني فقهي و علمي و تعيين حدود و شرايط آن بوده است و اين نهاد پويا همچون گذشته اين آمادگي را دارد تا در اين رابطه به هر شبهه و چالشي پاسخگو باشد.[4] اما در حيطة اجرا وارد شدن حوزه به تنهايي در اين ميدان، نه تنها دردي از جامعه دوا نمي شود؛ بلكه بر مشكلات حوزه در درجة اول و جامعه در درجة دوم افزوده خواهد شد.
اما چرا برخي از حوزويان اقدام به ازدواج موقت مي كنند، با اينكه جو عمومي جامعه پزيراي اين گونه ازدواج را ندارد؛ اين است كه آنها احساس وظيفه و تكليف كرده و نمي خواهند اين سنت الهي به تعطيلي كشيده شود. و همچنين امر امامان معصوم (ع) را اطاعت مي كنند كه بدين سبب به برخي از يارانش امر به ازدواج موقت مي دارند.
و ممكن است، احساس وظيفة برخي از آنها بدين سبب باشد كه خانواده و زني را تحت حمايت و رسيدگي خود در آورد و نگذارد تا آنها از جهت مالي، عاطفي و امنيتي ضربه ببيند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ازدواج موقت نياز امروز، عباس زاده، موسسه انتشاراتي شاكر، تهران.
2. هفته نامه پرتو، 21/9/83 به بعد.
3. ازدواج موقت در اسلام، مرتضي عسگري، ترجمه محمد جواد كرمي، نشر مجمع علمي اسلامي، تهران.

پي نوشت ها:
[1] . كليني، فروع كافي، دارالكتب الاسلاميه، 1378، ج 5، ص 448.
[2] . همان، ص 449.
[3] . البته الان صيغة موقت تحت شرايط خاص و رعايت مسائل فقهي آن براي افرادي كه به دفاتر رسمي ازدواج مي روند، خوانده مي شود و هيچ كس جلوي آن را نمي گيرد.
[4] . براي نمونه، در هفته نامه پرتو اقدام به چاپ مقالاتي مستمر در اين رابطه شده كه اولين شمارة آن 21/9/83 است (آذر _ دي _ بهمن).