شرايط ازدواج چيست و كسي كه به گناه مي‌افتد و مشكل مالي دارد و اگر ازدواج كند شايد از درس باز بماند، توان ازدوج ندارد، بايد چه كار كند؟

سؤال فوق در واقع به سه جنبة مهم ازدواج اشاره دارد، كه هر كدام از جنبه‌ها را به صورت جداگانه بررسي مي کنيم:
1. شرايط ازدواج چيست؟
مهم‌ترين شرط يك ازدواج موفّق، داشتن اطّلاعات و آگاهي‌هاي كامل طرفين در مورد ازدواج است. اينكه هدف از ازدواج چيست؛ ملاك‌هاي انتخاب همسر؛ حقوق متقابل زن و شوهر چيست؛ و نمونه‌هايي از اين قبيل. اگر طرفين ازدواج قبل از ازدواج به اين اطّلاعات دست پيدا كنند در واقع توانسته‌اند مهندسي يك خانوادة موفق اسلامي را انجام دهند.
در اسلام شرايط خاصّي براي ازدواج در نظر گرفته نشده، بلكه اسلام به يك اصل كلّي اشاره دارد كه اگر پسر يا دختري به سنّ ازدواج رسيدند،[1] و احساس كردند كه غريزة جنسي بر آنها غلبه مي‌كند، بايد ازدواج كنند. امّا اين بدان معنا نيست كه هر پسري يا دختري به محض اينكه به سنّ ازدواج رسيدند، بدون در نظر گرفتن توصيه‌هاي اسلامي و بدون مشورت با اهل خبره و بدون تحقيق و تفحّص، تنها براي ارضاي غريزة جنسي، اقدام به ازدواج كند. بلكه اسلام براي ازدواج هدف هاي بالاتري از ارضاي غريزة جنسي در نظر گرفته است كه بايد مورد توجّه طرفين در ازدواج باشد. پس بايد قبل از ازدواج آمادگي ذهني و شناختي نسبت به مسئلة ازدواج داشته باشيد، و بعد براي خودتان اهداف و فوايدي را از اقدام به ازدواج ترسيم كنيد:[2]1. بلوغ در استقلال طلبي: اينكه انسان بخواهد تابع تصميمات و مقرّرات ديگران نباشد و مستقل زندگي كند، كه اين امر با ازدواج محقق مي‌شود.
2. نياز به انس و آرامش: انسان همواره دوست دارد همدم و مونسي داشته باشد كه امين، مهربان، و راز نگه‌دار باشد تا با او انس بگيرد و دردل كند و رازهايش را در ميان بگذارد تا بدين وسيله به يك آرامش خاطر دست پيدا كند، اين آرامش خاطر نيز با ازدواج (ازدواج موفّق) محقق مي‌گردد. در واقع خداوند سكون و آرامش انسان را در جنس مخالف (همسرش) قرار داده است.
3. حفظ عفّت و مصونيت از گناه.
4. توليد نسل و …
هر كدام از اينها مي‌تواند هدف ازدواج باشد، و به نظر مي‌رسد ازدواج موفّق ازدواجي خواهد بود كه به تمام فوايد و اهداف توجّه داشته باشد. به طور مثال اگر ازدواج صرفاً به خاطر ارضاي نياز جنسي باشد، يا براي كسب استقلال باشد ديري نمي‌گذرد كه اين ازدواج با امواج متلاطم و خروشان مشكلات ديگر مواجه مي‌شود كه طرفين ازدواج را، ياراي مقابله با آن نيست. چرا كه از اصل و ابتدا به اين موضوع فكر نكرده بودند تا راه چاره‌اي برايش پيدا كنند. پس لازم است قبل از انتخاب همسر دقّت كافي نمود و سعي كرد تا بين انسان و همسرش تناسب‌هايي از جهت فرهنگي، ديني، سياسي، اقتصادي، روحي، اجتماعي، و جسمي باشد و هر قدر تناسب بيشتر باشد سازگاري و تفاهم بيشتر مي‌شود.
2. در صورت فراهم نبودن زمينه هاي ازدواج چگونه مي‌توان با وجود محرّك‌هاي بيروني ايمان خود را حفظ كرد؟
در اينجا هم راهكار كاملاً مشخص و روشن مي‌باشد و آن هم حفظ و رعايت تقواي الهي است، و تقواي الهي حاصل نمي‌شود جز با سعي و كوشش خود انسان. شما دوست عزيز علاوه بر مداومت بر نماز، روزه، دعا، توسّل و قرائت قرآن به راهكارهاي زير نيز توجّه كنيد:
1. برنامه‌ريزي براي كار مداوم:[3] نوجوانان از نيروي سرشار و فوق العاده‌اي برخوردارند. اين نيرو اگر در زمينه‌هاي ديگر مورد استفاده قرار نگيرد، در قالب امور جنسي و شهواني ظاهر خواهد شد. مثلاً خودتان را عادت بدهيد به ورزش كردن، مطالعه كردن و …
2. دوري از محيط‌هاي ناسالم و آلوده: تا جايي كه امكان دارد از حاضر شدن در محيط‌هايي كه احتمال وجود محرّك‌هاي جنسي و شهواني وجود دارد امتناع ورزيد، مثلاً رفتن به پارك‌ها، سينما، ديدن فيلم‌هاي محرّك.
3. تنظيم خواب: سعي كنيد به گونه‌اي برنامه‌ريزي كنيد كه آخر شب كاملاً خسته به بستر خواب برويد، چون وقتي انسان خسته نيست براي مدّتي خوابش نمي‌آيد و ناخواسته فكرش متوجّه موضوعاتي مي‌شود كه قبلاً ديده و شنيده است. از اين رو خسته شدن و زود به خواب رفتن اين فرصت را از انسان مي‌گيرد.
4. عدم توجّه و کنترل چشم.
5. دائم الذكر شدن.
6. توجّه به اجري كه از چشم‌پوشي از اين نگاه‌ها به انسان مي‌رسد و …
3. آيا ازدواج با وجود موانعي مانند تحصيل يا كمبود مالي قابل اجرا و عملي شدن است؟
در مورد كمبود مالي بايد متذكّر شد كه كمبود مالي به دو صورت متصوّر است.
صورت اول: اينكه شخص واقعاً فقير است و به هيچ عنوان نمي‌تواند متكفّل خرج شخص ديگري شود و نيز مطمئن است كه كاري نمي‌تواند بكند، در اين گونه افراد تأخير در ازدواج امريست مقبول و بايد سعي و توكّل كند تا به حدّ مقبول و متعارف از نظر اقتصادي برسد. و اين نوع افراد بايد عفّت و پاكدامني خود را حفظ كنند و صبر و خويشتن داري پيشه سازند.[4] خداوند مي‌فرمايد: «و آنانكه وسيلة ازدواج ندارند، عفت نفس پيشه كنند تا خدا آنها را به لطف خود بي‌نياز گرداند.» (سورة نور، آية 33)
صورت دوم: مشكل مالي بدين گونه است كه شخص واقعاً فقير نيست و در حدّ خود مي‌تواند يك زندگي ساده و بدون تجمّلات و چشم وهم چشمي را اداره كند. امّا اين تشريفات و برخي آداب و رسوم غلط است كه مانع از ازدواج مي‌شود. در اين موارد واقعاً به يك عزم راسخ و ارادة فولادين نياز است كه با صف شكني البته با احترام به بزرگان و بيان ديدگاه اسلام، اقدام به ازدواج كند. هر چند كه امر مشكل و غير قابل اجرايي به نظر مي‌رسد. امّا واقعاً اغلب طلبه‌ها در حوزه‌هاي علميه و برخي از دانشجويان ثابت كردند كه بدون تجمّلات و تشريفات مي‌توان زندگي كرد و آن هم يك زندگي سالم وسرشار از محبّت.
امّا در مورد مانع دوم: ذاتاً نمي‌توان تحصيل را به عنوان يك مانع جدّي در برابر ازدواج در نظر گرفت. كه البته اين بسته به نگاه ما نسبت به ازدواج و تحصيل دارد. اگر ديد ما نسبت به ازدواج و تحصيل يك ديد تعاملي باشد، شايد ازدواج نه تنها مانع از تحصيل نمي‌گردد، بلكه نردباني مي ‌شود براي ترقّي و رشد مدارج علمي انسان. متأسفانه بعضاً ديده شده است كه برخي از طلاب و دانشجويان بدون آگاهي و شناخت و بدون در نظر گرفتن ملاك‌هاي اسلامي در امر انتخاب همسر؛ ازدواج كردند و بلافاصله با افت تحصيلي مواجه شدند و عده‌اي نيز پنداشتند، كه افت تحصيلي با ازدواج رابطه دارد. بايد به خود بقبولانيم كه تحصيل با ازدواج سازگاري دارد. و اين گونه نيست كه هر كس ازدواج كند از تحصيل مي‌ماند.
نامزدي شرعي و قانوني نيز مي‌تواند كمك حالي باشد براي دختر و پسر محصّل كه با مقدمات ساده و كم خرج نامزد شوند. و عقد شرعي و قانوني جاري شود و امّا هر كدام به تحصيل خود ادامه دهند. البته در اين مورد نيز به برخي از آفات نامزدي نيز توجّه شود، مثلاً بيش از حد اين دوران طولاني نگردد، و ديگر راه حلّي كه مي‌تواند اين مانع (تحصيلات) را از سر راه بردارد، اين است كه دختر و پسر محصّل بعد از ازدواج، براي پيشرفت تحصيلي خود براي مدّتي بچه‌دار نشوند. و بالاخره با داشتن روحية قناعت و ساده زيستي، و نيز داشتن روحية مشاركت در خانه، و كمك زن و مرد به يكديگر مي‌توان بر اين مانع هم پيروز شد. [5]امّا كلام آخر: همان طور كه گفته شده با همة اين حرف‌ها اگر واقعاً نمي‌توانيد ازدواج كنيد، سعي كنيد از سلاح كارساز و بسيار مفيد عفت و تقوا استفاده كنيد و اگر مشكلات فراروي شما، مشكلات جدّي و مهمّي نيستند، با توكّل به خدا و با علم و آگاهي اقدام به ازدواج كنيد و توجّه داشته باشيد كه در انتخاب همسر ملاك‌هاي اسلامي و انساني را در نظر قرار دهيد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مشكلات جنسي جوانان، آيت الله ناصر مكارم شيرازي، قم، انتشارات نسل جوان، (مدرسة اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ )
2. اخلاق و جوان، آيت الله حسين مظاهري، انتشارات شفق.
3. دنياي بلوغ، علي قائمي، سازمان ملّي جوانان.

پي نوشت ها:
[1] . بلوغ جسمي، جنسي، اجتماعي، و اقتصادي، به طور نسبي لازم است.
[2] . اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، انتشارات سازمان تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1369، ص21 و 22، 23، 24.
[3] . قائمي، علي، دنياي بلوغ، سازمان ملّي جوانان، 1380، بخش سوم.
[4] . اميني، ابراهيم، همان، ص 37.
[5] . مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، 1374، ص64، 65، 66، (بسيار مفيد).