مقاومت خيره كننده واعجاب آور مسلمين در مقابل تمام فشارهاي مشركان مكه و رشد فزايندة اسلام در ميان غالب طبقات اجتماعي مکه، خصوصاً در ميان طبقات دردمند و محروم و تحت ستم، مشركان مكه را بار ديگر به انديشه قتل پيامبر اسلام(ص) انداخت، امّا باز هم ابوطالب، به دفاع جدي برخاست و تمامي مسلمانان و بني هاشم جز ابولهب، در همگامي با ابوطالب در دفاع ازپيامبر(ص)پاي فشردند. درست به همين دليل اشراف مكه، بار ديگر قتل آن حضرت را به فرصتي ديگر موكول كردند[1]و مصمم شدند تا از طريق وارد ساختن فشارهاي اقتصادي و اجتماعي، بني هاشم را به تسليم وادارند.
حاصل اين تصميم نوشتن پيمان نامة ترك معاملات و مراودات اقتصادي و اجتماعي با بني هاشم بود. به موجب اين پيمان نامة ي قريش، تا وقتي كه بني هاشم محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را براي قتل به مكيان واگذار نميكرد، احدي حق داد و ستد و ازدواج با ايشان را نداشت.
متعاقب امضاي پيمان نامه و در شرايطي كه احتمال خطر براي پيامبر وجود داشت، پيامبر(ص) در شب اول سال هفتم بعثت[2]در کنار بني هاشم ـ اعم از مسلمان و مشرک ـ در شعب ابي طالب ساکن شد، مدت توقف در شعب به اختلاف از دوسال تا چهار سال و بنا به قول مشهور سه سال به درازا كشيد.[3]درست است كه فشارهاي اقتصادي و عاطفي در شعب طاقت فرسا بود، امّا دست كم مسلمانان محاصره شده بايد در يك جامعة كوچك، آمادگيهاي عملي فزونتر را براي رسيدن به هدفهاي دشوارتر پيدا ميكردند . سه سال زندگي مستمر مسلمان و مشركان بني هاشم جز يقين بر بعثت پيامبر و ايمان به سلامت انديشه و روح وي نيافريد و شناخت آنان را به نهايت كمال رسانيد و آنها با آمادگي كامل از اين مرحله به مرحله ي بعدي وارد شدند.
پس در اين دورة حضور سه ساله پيامبر در شعب اگر چه احكام عملي خاصّي بر مسلمين واجب نشد ولي يك ثمرة مهم و اساسي داشت و آن تثبيت ايمان مسلمانان و ايجاد شناخت در مشركين نسبت به پيام دين اسلام و لذاست كه از سوئي صبورترين انسانهاي بهينه تاريخ در اين شعب پرورش يافتند و از سوي ديگر مشركين حاضر در شعب، اشراف قريش را براي طرح اتهام جنون و سحر و شعر سرزنش ميكردند و بر ناداني آنان تأسف ميخوردند.[4]امّا در مورد اينكه در اين دوره علي ـ عليه السّلام ـ داراي چه سنّي بودهاند بايد گفت با توجه به اينكه آن حضرت در روز جمعه سيزدهم ماه رجب بعد از سي سال از عام الفيل در ميان خانه كعبه معظمه متولد شده است؛[5] به عبارت ديگر ده سال قبل از بعثت پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ به نظر ميرسد سنّ حضرت در آغاز محاصره شعب داراي هفده سال بودهاند و در پايان آن به سن بيست سالگي رسيده بودند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سيره ي صحيح پيامبر اسلام تاليف جعفر مرتضي.
2. تاريخ پيامبر اسلام(ص) تاليف دكتر آيتي.
پي نوشت ها:
[1] . ر.ك: يعقوبي، ابن واضح، تاريخ يعقوبي، ج 1، ص 388 و انساب الاشراف، ج 1، ص 337 و 230 و السيرة الحلبيه، ج 1، ص 336.
[2] . ابن سعد، الطبقات الكبري، ج 1، ص 209.
[3] . ابن سعد، الطبقات الكبري، ج 1، ص 210 و يعقوبي، تاريخ يعقوبي، ج 1، ص 389 و السيرة الحلبيه، ج 1، ص 337.
[4] . زرگري نژاد، غلامحسين، تاريخ صدر اسلام (عصر نبوت)، انتشارات سمت، ص 283 ـ 284.
[5] . قمي، عباس، منتهي الآمال، ص 170.