فايده علم اديان چيست؟

نخستين انگيزة مطالعه و بررسي هر موضوعي ارضاي حس كنجكاوي است و چون آدمي ذاتاً جستجو گر است و در پي آن است كه همواره به دانش و معلومات خويش بيافزايد و با استعانت از معلوماتش، زندگي خود را متكامل كند لذا دنبال علوم مختلف مي رود.
قدما علم را به دو دسته تقسيم مي كردند: علم ابدان و علم اديان. در اين تقسيم بندي محدودة علم اديان بسيار گسترده بود چنانچه مي توان گفت كه اكثر رشته هاي مختلف علوم انساني را شامل مي شد، ولي در قرون اخير علم اديان تخصيص يافت و بعنوان رشته اي مستقل در تقسيم بندي علوم مورد توجه قرار گرفت كه به تحليل عناصر مشترك اديان مختلف، و استنباط قوانين در تكامل اديان و به ويژه كشف و تعريف منشأ‌پيدايش و نخستين شكل اديان مي پردازد اين علم با اين تعريف رشته اي جديد است و توسط ماكس مولر پايه گذاري شده است.[1]پس علم اديان كه همان مطالعه و بررسي اديان بشري در گسترة تاريخ است، يكي از موضوعاتي است كه انسان جستجوگر و كنجكاو را به سوي خود جلب مي كند و انسان مي تواند با آگاهي از اين علم به ثمراتي برسد. با مطالعه اديان، مذاهب و عقايد مختلف مي توان دريافت كه انسان در تمامي ادوار حيات خود مذهبي زيسته است و از همان ابتدا عقيده به دين داشته است[2] و اين دين در گذر زمان به تكامل رسيده است.
و با بررسي اديان مختلف مي توان به دين كامل و بي نقص رسيد و سير تكامل اديان را بهتر شناخت و اختلاف و شباهت هاي بين اديان مختلف را دريافت و مقدار تأثير  و تأثر اديان از يكديگر را معين ساخت.[3]از فوايد علم اديان اين است كه با تطبيق اديان و مطالعة آنها از تحولات فكري بشر در ادوار مختلف و در جوامع گوناگون مطلع خواهيم شد و ديگر اينكه در مي يابيم كه افكار ديني امروزه از چه مبدأهايي نشأت گرفته و چه منابع و مآخذي داشته است و در مي يابيم كه اقاليم مختلف كه روي هم شامل آب و هوا و محيط زيست مي شوند چه تأثيراتي در پيدايش يك دين دارند.[4]چون افكار باطني و عواطف انساني نزد همه اقوام و ملل بشري در سراسر ازمنه و ادوار و در تمام مراحل تمدن و فرهنگ به صورت نوعي وجود داشته و دارد، از اين رو مطالعه و تحقيق در امر اديان و مذاهب انساني علاوه بر وصول به حقيقت براي فهم قواعد و درك نواميس جامعه بشري و علم به سير تكاملي موجب ارتقاء تمدن نسبي انسان با مطالعه و بررسي اديان مي توان از اين علم در رشته هاي ديگر علوم انساني نيز سود جست، زيرا رشته هاي علوم به يكديگر پيوند دارند و اين پيوند ميان رشته هاي مشابه دين به عنوان پديده اي كه هيچ گاه از انسان جدا نشده، براي پژوهشگر اهميت فراواني دارد. در اين هنگام، تأثير شگفت آور دين در زندگي بشر و نقش آن در رشد و شكوفايي علم و هنر روشن مي شود.[5]فايدة ديگر مطالعه علم اديان بهره بردن از آن در برقراري ارتباط با افراد و جوامع گوناگون است.[6] از اين جاست كه دول بزرگ براي تحت نفوذ قرار دادن دولت هاي كوچك، سراغ خاور شناسان مي روند و از دانش آنان در باب روحيات و باورهاي ملل استفاده مي كنند. و اين به علت اين است كه با آشنايي با مباني ديني يا مذهبي ديگران رشته ارتباط علمي با آنان راحت تر صورت مي گيرد.
تحقيق در علم اديان براي دينداران سود معنوي دارد و به باور هاي ديني ايشان عمق مي بخشد. آنان در بحث خود ناهنجاري هاي اديان رقيب را جستجو مي كنند و در صدد بر مي آيند درستي دين موروثي و مقبول خويش را ثابت كنند.[7]همچنين در اين رشته، فهم درست اعتقادات ديني ملتها ميسر مي گردد و تنها پس از آن مي توان راه راست را به آنان نشان داد و كاستي هاي آن اديان را تفهيم كرد. بنابراين فوايد علم اديان را مي توان به طور فهرست وار چنين بيان كنيم كه:
1. تطبيق اديان با يكديگر و پي بردن به تحولات فكري بشري در ادوار مختلف.
2. آگاهي از سير تكاملي اديان و پي بردن به اختلافات و شباهت هاي اديان.
3. آگاهي از اينكه انسان از ابتداي خلقت داراي دين بوده است.
4. ارتباط دادن علم اديان با علوم ديگر.
5. درك اعتقادات ملّت ها با علم اديان ميسر مي گردد.
6. به واسطه مطالعه و تحقيق در اديان و پي بردن به ناهنجاري هاي اديان رقيب مي توان ناهنجاري ها دين ديگر را اصلاح كرد.
7. ارتباط با جوامع مختلف با استفاده از علم اديان.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شناخت دانش اديان (مجموعه مقالات)، ترجمه و تدوين همايون همتي.
2. حكمت اديان گئر جوزف، ترجمه محمد حجازي.

پي نوشت ها:
[1] . ر. ك: هانس كليم گيت و ديگران، شناخت دانش اديان، ترجمه و تدوين همايون همتي، تهران، نقش هان، چاپ اول، 1379، ص 103 تا 119.
[2] . مشكور، محمد جواد، خلاصه اديان، تهران، انتشارات شرق، چاپ چهارم، 1369، ص 6.
[3] . همان.
[4] . همان، ص 16.
[5] . توفيقي، حسين، آشنائي با اديان بزرگ، تهران، انتشارات سمت، چاپ هفتم، 1384، ص 6.
[6] . همان، ص 6.
[7] . همان.