قرآن كريم در مراحل خلقت انسان پس از نطفه و علقه مرحلهاي ديگري به نام «مضغه» را مطرح ميسازد كه در 2 آيه[1] و سه بار از آن سخن گفته است.
خداوند در سوره حج آيه 5 ميفرمايد: «ثمّ من علقه ثم من مضغة مخلقه و غير مخلقه لنبين لكم؛ پس از علقه، آنگاه از مضغه داراي خلقت كامل و خلقت ناقص تا قدرت خود را به شما روشن گردانيم»
واژهي «مضغه» در لغت به معناي «غذاي جويده شده و گوشت جويده» آمده است. به عبارت ديگر؛ قطعهاي از گوشت كه شبيه گوشت جويده شده است.[2]و واژه ي «مخلقه» تعبيري است كه براي مبالغه در «خلق» به كار ميرود و «خلق» به معناي ايجاد چيزي بر كيفيت مخصوص است. پس تعبير به «مخلّقه» در مورد «مضغه» اشاره به اين است كه حقيقت خلق و تحقق آن؛ يعني، ايجاد بر كيفيت مخصوص و تعيين خصوصيات و مقدمات، در اين مرتبه است. اما غير مخلقه به اين معناست كه تعيين برخي خصوصيات (تماماً يا بعضاً) در اين مرتبه «مضغه» نيست.[3]چنين انسان از هنگام لقاح تخمك و كرمك (اوول و اسپرم) تا 6 روز در راه است تا در رحم جايگزين شود. سپس در رحم لانه گزيني ميكند و به صورت آويزك (علق) تا 14 روز به رشد خود ادامه ميدهد. و از هفته سوم بارداري دوره تمايز لايههاي زاينده (مضغه) را ميگذارند كه تا ماه سوم بارداري ادامه دارد.[4] اما اين «مضغه» هميشه يك حالت ندارد و مراحل و حالات گوناگوني دارد كه در قرآن از آن «مخلقه و غير مخلقه» نام برده است. اما مفسران ديدگاههاي مختلفي در اين دو تعبير دارند، مانند:
1. مقصود، جنين كامل الخلقه يا ناقص باشد.[5]2. مقصود از مخلقه، مرحله تصوير جنين باشد.[6]3. مقصود از مخلقه، مضغه شكل يافته و متمايز است.[7]و نظرات ديگري درباره آن بيان شده است كه بيشتر آنها قابل جمع است.
تعبير بسيار زيبا و شگفت انگيز قرآن (مضغه، مخلقه، و غير مخلقه،) با يافتههاي پزشكي جديد هماهنگ است و جنين را در اين دوره (هفته سوم به بعد) به صورت گوشت كوبيده معرفي ميكند و اشارهاي لطيف به تمايز لايههاي آن (مخلقه= ايجاد به كيفيت مخصوص و تعيين خصوصيات) ميكند. و يك نوع راز گويي و اعجاز علمي قرآن را ميرساند.
در نتيجه ميتوان گفت: از مجموع نظرات اين طور استفاده ميشود كه «مخلقه و غير مخلقه» صفت براي «مضغه» است به اين معني برخي از اقسام مغضه، مقدرات و كيفيت خصوصيات در اين مرتبه كامل است و اقسام ديگر كامل نيست.[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. پژوهش در اعجاز علمي قرآن، رضاي اصفهاني، انتشارات مبين، ص 500 ـ 493.
2. تفسير نمونه، مكارم شيرازي، دارالكتب الاسلاميه، ج 14، ص 24.
3. معارف قرآن، مصباح يزدي، ص 338.
پي نوشت ها:
[1]. مومنون/ 14، حج/ 5.
[2]. مصطفوفي، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ايران، 1371، ج11، ص 124.
[3]. همان، ج3، ص 112 و ج 11، ص 126.
[4]. رضاي اصفهاني، پژوهش در اعجاز علمي قرآن، رشت، انتشارات مبين، چاپ اول، 1380، ج2، ص 498 به نقل از لانگمن، اويان شناسي پزشكي، ص 38.
[5]. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج14، ص 24.
[6]. مصباح يزدي، محمد تقي، معارف قرآن، قم، انتشارات راه حق، ص 338، طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، تهران، بنياد عملي و فكري علامه، ج14، ص 344.
[7]. ر.ك: قرقوز، طب در قرآن، ص 87.
[8] . ر.ك: رضاي اصفهاني، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ص 500.