خانه » همه » مذهبی » با توجه به اين كه علت نيامدن « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » در سوره توبه برائت خداوند از كافران است، چرا در سورة تبت « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »ذكر شده است كه در اين سوره هم يك نوع بيزاري هست؟

با توجه به اين كه علت نيامدن « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » در سوره توبه برائت خداوند از كافران است، چرا در سورة تبت « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »ذكر شده است كه در اين سوره هم يك نوع بيزاري هست؟

آية شريفة اول سورة مباركة توبه مي فرمايد: « بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛[اين‏، اعلام‏] بيزارى از سوى خدا و پيامبر او، به كسانى از مشركان است كه با آنها عهد بسته‏ايد! » واژة برائت آنچه كه راغب در مفردات خويش گفته، از «بُرْءِ» و «بَراءِ» و «تَبرّي» است كه به معناي كناره گيري و بيزاري از هر چيزي است كه مجاورت با آن، مورد كراهت باشد.[1]در سورة شريفة تبت؛ « تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ؛ بريده باد هر دو دست ابولهب [و مرگ بر او باد]» واژة «تَبْ» و «تَباب» به معناي خسران و زيان مانند اين آيه؛ « وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ لَمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ[2]؛ ما به آنها ستم نكرديم‏؛ بلكه آنها خودشان بر خويشتن ستم روا داشتند! و هنگامى كه فرمان مجازات الهى فرا رسيد، معبودانى را كه غير از خدا مى‏خواندند، آنها را يارى نكردند؛ و جز بر هلاكت آنان نيفزودند! »
نيامدن جمله « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » در سورة مباركة توبه به خاطر عهدشكني و پيمان شكني مشركان مكه است، كه عملاً مرتكب آن بودند كه در واقع خداوند با اعلان جنگ به دشمنان پيمان شكن واظهار برائت و بيزاري و پيش گرفتن يك روش محكم و سخت در مقابل آنان آغاز مي كند. اما در سورة تبت، اين برائت و بيزاري جستن از مشركان نيست، بلكه (با توجه به ريشه لغت و واژة آن) نوعي هشدار و توبيخ نسبت به ابولهب و همسرش است.[3]از طرف ديگر گروهي معتقد هستند چون اين سوره در حقيقت دنباله سورة انفال است. زيرا در سورة انفال پيرامون پيمان ها سخن گفته شده و در اين سوره (توبه) پيرامون الغاي پيمان هاي پيمان شكنان بحث شده، لذا « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »در ميان اين دو ذكر نشده است.[4] در صورتي كه در سورة تبت سوره كاملاً جدا و محتوايش با قبل و بعد سوره متفاوت است.
نكته ديگر اين كه چون در آغاز سوره توبه با اعلام نوعي بيزاري و انزجار كه با غضب باري تعالي شروع شده، نسبت به جملة « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »كه نشانة صلح و دوستي و محبت و بيان كنندة صفت رحمانيّت و رحميّت خداست مغايرت دارد،[5] اما در سورة تبّت همان طوري كه اشاره شد اين اعلام انزجار و بيزاري فقط براي آگاهي و تنبيه شدن يك فرد جاهل است؟ چرا كه او پيوسته در حال خسران و ضرر به خودش است و لذا هيچ گونه منافاتي با آمدن « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » ندارد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. بهاءالدين خرمشاهي، دانشنامة قرآن و قرآن پژوهي، جلد اول.
2. علامه طباطبايي (ره)، الميزان في تفسير القرآن، ترجمة سيدمحمدباقر موسوي همداني، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي قم، جلد 9.

پي نوشت ها:
[1] . ابوالقاسم حسين بن محمد معروف به راغب اصفهاني، المفردات في غريب القرآن، ترجمة دكتر سيد غلام رضا خسروي حسيني، تهران، انتشارات كتاب فروشي مرتضوي، 1361 ش، ج1، ص 181، ذيل واژة بَرا.
[2] . هود/ 101.
[3] . قرشي، سيدعلي اكبر، قاموس قرآن، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، 1375 ش، ج1، ص 262.
[4] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، 1374 ش، ج 7، ص 273.
[5] . همان، ج 7، ص 273.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد