چرا سوره هاي اسراء، كهف، مريم، طه و انبياء را عتاق گويند؟

«عتاق» به معني «قديم» مي باشد.[1] و براي دستيابي به اين موضوع و يافتن علت يا علل نام گذاري اين سوره ها به عتاق بهتر است ابتدا شمّه اي كوتاه بر محتوا و مضمون هر يك از اين سُوَر نظري بيفكنيم.

1ـ سوره اسراء
 آغاز اين سوره با تسبيح و تقدير خدا و سير حركت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ از مسجدالحرام به مسجدالاقصي مي باشد كه مسأله ي معراج پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ از مهم ترين ويژگي  اين سوره به شمار مي آيد. سوره ي اسراء با يادآوري معاد ،رستاخيز، حقوق والدين، خويشاوندان و فرازهايي از تاريخ پيامبران محتواي خودش را بيان مي كند.[2]

2ـ سوره كهف
 با حمد و نزول قرآن بر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در جهت انذار، تبشير و هدايت انسان ها آغاز مي شود. از امتياز خاص اين سوره داستان شگفت انگيز اصحاب كهف (ياران غار) است.[3]

3ـ سوره مريم
اين سوره با حروف رمزي و مقطعه «كهيعص» و با ذكري از رحمت خدا، پيامبر او حضرت زكريا ـ عليه السلام ـ و دعاي او آغاز مي شود. و با ياد آوري سرنوشت عبرت انگيز ملل و اقوام فاسد (گذشته) كه چگونه به هلاكت رسيدند پايان مي پذيرد ودر ضمن در باره تکفل حضرت مريم توسط ذکريا و بچه دار شدن حضرت يحيي سخن مي گويد.[4]

4ـ سوره طه
اين سوره با حروف رمزي و مقطعه «طه» و با دستور اعتدال و ميانه روي در زندگي و با ذكر اين نكته كه نزول قرآن، جهت تذكر و ياد آوري و پند و اندرز است; آغاز مي شود. و با اين گفتار كه عد اي منتظر عاقبت كار و روشن شدن سرنوشت ها هستند و شما نيز منتظر باشيد كه به زودي حقايق و سرنوشت ها آشكار مي شود; سوره پايان مي شود.[5]

5ـ سوره انبياء
 مأخذ اسم سوره اين است كه شامل قصص بسياري از انبياء است. و با يادآوري اين نكته ها:
–  قيامت و  آماده شدن براي قيامت؛
–  سرنوشت تكذيب كنندگان و توبيخ مشركين ؛
– عذاب كساني كه استهزاء كنندگان پيامبران زمان خودشان بودند، مطلب را به پايان مي برد.[6]همان طور كه در محتوا و مضمون سوره ها بيان شد ،بيشتر اين سوره ها با يادآوري و يادي از اقوام و انبياي گذشته مفهوم خودشان را به بهترين صورت تشريح مي كنند.
 اگر كمي توجه كنيم مي بينيم كه مسأله اصحاب كهف كه به دوران بسيار قديم برمي گردد را در قالب مسائل قابل فهم، واضح و روشن تبيين مي كند. به علاوه از آن جهت كه اين سُوَر در آغاز بعثت نزول يافته اند به «عتاق» (قديم) موسوم شده اند.[7]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ تاريخ قرآن، آيت الله محمدهادي معرفت.
2ـ تاريخ قرآن، دكتر سيد محمد باقر حجتي.
3ـ تاريخ قرآن، دكتر محمود راميار.
4ـ درسهايي از علوم قرآن، جلد اول، دكتر حبيب الله طاهري.

پي نوشت ها:
[1]. حريري، محمد يوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآني، هجرت، چاپ اول، زمستان 1378، ص 165.
[2]. هاشم زاده، هاشم، شناخت سوره هاي قرآن، تهران، انتشارات كتابخانه ي صدر، 1373، ش20، ص 224.
[3]. ر.ك، همان ، ص 233.
[4]. هاشم زاده، هاشم، شناخت سوره هاي قرآن، ص 240.
[5]. ر.ك، همان منبع، ص 244.
[6]. حريري، محمد يوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآني، قم، انتشارات هجرت، چاپ اول، زمستان 1378، ص 165.
[7]. همان، ص 159.