«آب نیسان» چیست و چگونه تهیه می‌شود؟

در روایات متعددی به استفاده از «آب نیسان» و چگونگی تهیه آن اشاره شده است. شاید هیچ‌کدام از این روایات را نتوان روایتی صحیح به معنای رجالی آن ارزیابی کرد و برخی خواص آن مبالغه‌آمیز به نظر برسد، ولی به هرحال عمل به آن نه تنها ضرری نداشته، بلکه با توجه به آیات و ادعیه‌ای که بر آن خوانده می‌شود، می‌توان آن‌را متبرک در نظر گرفت و به قصد شفا نوشید و انتظار داشت تا در صورت مصلحت، خداوند بیماری‌های شخص را برطرف نموده و یا بهبود بخشد؛ زیرا بر اساس آموزه‌های قرآنی، آب باران می‌تواند آثار مثبتی داشته باشد:

 «إِذْ یغَشِّیکمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ ینَزِّلُ‏ عَلَیکمْ‏ مِنَ‏ السَّماءِ ماءً لِیطَهِّرَکمْ بِهِ وَ یذْهِبَ عَنْکمْ رِجْزَ الشَّیطانِ وَ لِیرْبِطَ عَلی‏ قُلُوبِکمْ وَ یثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»؛[1] [به یاد آورید] هنگامی را که [خدا] خوابِ سبک آرامش‌‏بخشی که از جانب او بود بر شما مسلّط ساخت، و از آسمان بارانی بر شما فرو می‌فرستد تا شما را با آن پاک گرداند، و وسوسه‌ی شیطان را از شما بزداید و دل‌‌هایتان را محکم سازد و گام‌هایتان را با آن استوار دارد.

و در روایتی از  امام علی(ع) نیز نقل شده است: «آب باران بنوشید؛ چراکه آب باران بدن را پاک و بیماری‌ها را برطرف می‌کند».[2]

بر این اساس، آب باران به خودی خود ارزش فراوانی دارد، و اگر در ماه‌های معتدل بهاری گردآوری شده باشد و آیات و اذکاری نیز بر آن خوانده شود، بر ارزش آن افزوده خواهد شد.

ماه نیسان

ماه «نیسان» یکی از ماه‌های رومی است که بعد از ماه «آذار»،[3] و قبل از ماه «حزیران»[4] و یا «ایّار»،[5] هفتمین ماه سال رومی[6] و دومین ماه از فصل بهار به شمار می‌آید.[7]

در زمان حاضر به آن آوریل(آپریل) می‌گویند که از 12 فروردین شروع و تا 10 اردیبهشت ادامه دارد.[8] این ماه سی‌روزه است که روزهای آن نسبتاً طولانی است.[9]

آب نیسان

در برخی روایات به آشامیدن آب بارانی که در این ماه از آسمان به زمین می‌بارد، سفارش شده است:

1. رسول خدا(ص) به یاران خود فرمود: جبرئیل دارویی به من تعلیم داد که با آن دیگر به هیچ داروی دیگری محتاج نمی‌شوم.

امام علی(ع)، سلمان و جمعی دیگر پرسیدند که آن چه دارویی است؟ حضرت(ص) فرمود: قدری از آب باران را در ماه نیسان گردآوری کرده و بر آن هفتاد مرتبه سوره‌ی حمد، هفتاد مرتبه آیة الکرسی، و هر یک از سوره‌های توحید، فلق، ناس و کافرون هفتاد مرتبه خوانده ‌شود.[10]

2. در روایتی دیگر از رسول خدا(ص) علاوه بر موارد ذکر شده، نقل است که هفتاد مرتبه سوره‌ی قدر، و ذکر «اللَّه اکبر» و «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» و «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد»، نیز هر یک هفتاد مرتبه خوانده ‌شود.[11]
3. امام صادق‌(ع) نیز از رسول خدا(ص) نقل فرمود که بر آب نیسان، هفتاد بار از سوره‌ی حمد، آیة الکرسی، سوره‌های کافرون، اعلی، ناس، فلق و توحید خوانده ‌شده و سپس هفتاد مرتبه ذکرهای «لا اله الا الله»، «الله اکبر»، «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد»، «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» گفته ‌شود.[12]

شاید موارد فوق – با فرض پذیرش روایات – نشانگر آن باشد که به هر حال باید با ذکر و قرآن و با یکی از این شیوه‌ها آن آب را متبرک کرد.

فوائد و خواص

1. رسول خدا(ص) به نقل از جبرئیل فرمود: هر کسی از آب نیسان بیاشامد، تمام دردهایی که در بدن دارد، از بین می‌رود و درد از رگ‌ها و استخوان‌ها و همه‌ی اعضای بدن او خارج خواهد شد و در لوح محفوظ نیز بیماری او محو می‏شود.
2. هر کسی که دارای فرزند نبوده و علاقمند به داشتن فرزندی باشد، از این آب بیاشامد، خدا او را صاحب فرزند می‌کند. اگر زنی عقیم باشد و از این آب بنوشد، خدا به او فرزند می‌دهد. و اگر مردی قادر بر مقاربت با همسرش نباشد و از این آب بخورد، از این بیماری شفا می‌یابد. اگر زنی بخواهد فرزند پسر و یا دختر داشته باشد و این آب را بیاشامد، به مقصود خود می‌رسد. و این همان وعده‌‌ای است که در قرآن کریم به آن بشارت داده شده است: «یهَبُ لِمَنْ یشاءُ إِناثاً وَ یهَبُ لِمَنْ یشاءُ الذُّکورَ أَوْ یزَوِّجُهُمْ ذُکراناً وَ إِناثاً وَ یجْعَلُ مَنْ یشاءُ عَقِیماً».[13]
3. اگر شخصی سردرد داشته باشد و از این آب بخورد، سردرد او برطرف می‌شود. اگر درد چشم داشته باشد و قطره‏ای از این آب در چشم خود بچکاند و مقداری از آن بخورد و چشم خود را با آن بشوید، از آن درد شفا پیدا می‌کند.

آب نیسان بیخ دندان‌ها را محکم و دهان را خوش‌بو می‏کند و لعاب ریشه دندان‌ها و بلغم را برطرف می‌کند و بیماری‌هایی که هنگام خوردن و آشامیدن به وجود می‌آید را از بین می‌برد و باد ناخوش(بدن) به او ضرر نمی‏رساند و فلج نگردد و درد شکم و کمر به او نمی‌رسد و زکام و درد دندان و معده نمی‌بیند و انگل را از بین می‌برد و قولنج به او نمی‌رسد و محتاج حجامت نمی‌شود و از بیماری‌هایی مانند بواسیر و خارش بدن، آبله، دیوانگی، خوره، پیسی، خون دماغ شدن، برگشت غذای هضم نشده به بدن، کوری، گنگی، لکنت زبان، لال شدن، زمین‏گیر شدن و آب سیاه چشم در امان است.

4. شک در باطل شدن نماز و روزه بر او عارض نمی‌شود و از وسوسه شیطان و جن در امان است.

علاوه بر آثار بیان شده برای این آب باران، خواندن آیات و سوره‌های بیان شده نیز دارای ثواب خاصی است:

در این مورد جبرئیل به رسول خدا(ص) گفت: قسم به خدایی که تو را به پیامبری فرستاد، هر کس این آیات را بر این آب بخواند، خدا دل او را نورانی و روشن می‌کند، به دل و قلب او الهام می‌کند، حکمت را به زبان او جاری می‏سازد، دل او را از فهم و دانشی پر می‌کند که مانند آن‌را به هیچ کسی نداده است، هزاران مغفرت و رحمت را شامل حالش می‌کند، و غش، خیانت، غیبت، حسد، ظلم، تکبر، بخل، حرص، خشم، دشمنی، سخن‌چینی و فسادکردن در میان مردم را از دل او بیرون می‏کند.

زمان مصرف آب نیسان

سفارش شده است که آب نیسان در صبح و شب و در هفت روز متوالی مصرف شود.[14]

بررسی سندی

در مورد سند مهم‌ترین روایت موجود در این زمینه باید گفت که در رجال شیعه «عبدالله بن عمر» از راویان معتبر نبوده[15] و وضعیت «محمد بن عبدالله خشانی» نیز در کتاب‌های رجالی معتبر بیان نشده است؛ لذا از دیدگاه دانش رجال به عنوان یک راوی مجهول‌ و ناشناس می‌باشد. دیگر روایات نیز اساساً سند متصل ندارند.

[1]. انفال، 11.

[2]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 2، ص 574، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[3]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج 6، ص 19، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.‌

[4]. ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق، حسینی‏، سید احمد، ج 3، ص 212، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1375ش.

[5]. مدنی شیرازی، علی خان بن أحمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول‏، ج 7، ص 49، مشهد، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث‏، چاپ اول، 1384ش.

[6]. تاج العروس من جواهر القاموس، ج ‏9، ص 28؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب‏، القاموس المحیط، ج 2، ص 398، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.

[7]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 7، ص 456، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[8]. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، مترجم، مهیار، رضا،ص 942، تهران، اسلامی، چاپ دوم، 1375ش.

[9]. علی بن موسی(امام هشتم)، طبّ الإمام الرضا علیه السلام (طب و بهداشت از امام رضا ع)، ترجمه، امیر صادقی، نصیر الدین، ص 22، تهران، معراجی، چاپ ششم، 1381ش.

[10]. ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، محقق، مصحح، کرمانی، ابوطالب، محرر، محمد حسن، ص 356 – 357، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق.

[11]. همان، ص 357؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 63، ص 479، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[12]. همان، ص 478 – 479.

[13]. شوری، 49.

[14]. مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 356 – 357.

[15]. «زندگی‌نامه عبدالله بن عمر»، 56756.