حقایق بزرگی را از زبان برخی عارفان برجسته می‌شنویم، چگونه است که آنان به حقانیّت تشیع پی‌ نبرده بودند؟!

1. طبیعی است هر کس برای رسیدن به هر مطلبی تلاش کند، خداوند او را در رسیدن به آن کمک می‌کند.[1] غالباً هدف اصلی عرفا رسیدن به مقام شهود و شناخت قلبی خداوند است، و خداوند نیز به میزان تلاش و ظرفیت آنها به آنان عطا کرده است. و لازم نیست خداوند تمام واقعیات مهم و اساسی را که در هدایت و ضلالت جامعه و فرد نقش دارد به عرفا عنایت کند. به بیان دیگر، اگر عرفا به مقام شناخت شهودی خداوند نیز رسیده باشند، به معنای رسیدن به مقام نبوت یا امامت نیست، تا لازم باشد از هر گونه خطا و اشتباه در افکار و رفتار مبرا باشند.
2. بسیاری از عرفا شاید به حقانیت تشیع پی برده باشند، ولی شرایط محیطی اجازه ابراز عقیده را به آنها نمی‌داد. چنان‌که امروز در عصر آزادی، علم و تمدن قرار داریم، اما در بسیاری از محیط‌ها ابراز عقیده مساوی با شکنجه و کشته شدن است.[2]
3. افرادی نیز وجود دارند که در مورد حقانیت چیزی به مرحله یقین می‌رسند، اما از اظهار آن خودداری می‌کنند. در همین راستا، اشخاصی بودند که به حقانیت اسلام پی برده بودند، اما آن‌را انکار می‌کردند:

«وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَیْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا».[3]

[1]. «آن‌کس که (تنها) زندگى زودگذر (دنیا) را می‌طلبد، آن مقدار از آن‌را که بخواهیم – و به هر کس اراده کنیم- می‌دهیم، سپس دوزخ را براى او قرار خواهیم داد که در آتش سوزانش می‌سوزد در حالی‌که نکوهیده و رانده (درگاه خدا) است.

و آن‌کس که سراى آخرت را بطلبد، و براى آن سعى و کوشش کند – در حالی‌که ایمان داشته باشد – سعى و تلاش او، (از سوى خدا) پاداش داده خواهد شد». اسراء، 18 و 19.

[2]. ر. ک: «شیعه بودن برخی از شاعران»، 9098؛ «مولوی اعتقادات و انتقادات»، 6419؛ «دیدگاه برخی علما در مورد محی الدین ابن عربی»، 12955؛  «شیعه یا سنی بودن ابن عربی»، 3318.

[3]. نمل، 14.