با توجه به مکروه بودن ذبح حیوانات، آیا پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) با دستان خود، حیوانات را قربانی می‌کردند؟

اگرچه بر اساس روایات وارده از ائمه(ع)، ذبح حیوان با دستان خود مکروه است، اما کار حرامی نبوده و مکروه بودن آن هم شاید از آن جهت باشد که ممکن است مداومت در این کار، منجر به قساوت قلب شود. با این وجود در صورت نیاز جامعه به قصاب، واجب کفایی است که افرادی متقبّل آن شوند و طبیعتاً آن کراهت برداشته می‌شود و نیز در زمانی که ذبحی به دلیل اعمال حج، نذر و … واجب و یا مستحب بوده و ذبح حیوان به عنوان نشان فرمانبرداری از پرودگار و نوعی آموزش به دیگران به شمار آید.

ابراهیم(ع) در اجرای فرمان الهی برای ذبح گوسفند به جای اسماعیل(ع)، خودش این‌ کار را انجام داد.[1] در همین راستا امام صادق(ع) فرمود: «مستحب است که اگر انسان قدرت دارد، در اعمال حج و در عید قربان، خودش مستقیماً قربانی کند، اما اگر قدرت ندارد، کسی را مشخص کند تا ذبح حیوان را به عهده گیرد».[2]

با توجه به مقدمه فوق، می‌توان برداشت کرد که در شرایط عادی و برای مصارف شخصی اگر افرادی بودند که متکفل ذبح می‌شدند، آن‌حضرات(ع) نیز – بر اساس همان توصیه‌هایی که خودشان فرموده‌اند،[3] – مستقیماً به ذبح نپرداخته و به عبارتی تبدیل به یک قصاب حرفه‌ای نمی‌شدند.

به هر حال، در روایات آمده است که معصومین(ع) مستقیماً به ذبح قربانی می‌پرداختند:

1. بعد از بازگشت امام علی(ع) از یمن، پیامبر(ص) آن‌حضرت(ع) را در هدی خود شریک کرد و 66 قربانی را برای خود قرار داد و همه آنها را با دست خود قربانی کردند و 34 قربانی را به امام علی(ع) دادند».[4]
2. امام علی(ع) بر صحابه افتخار می‌کرد، و می‌گفت: کدام یک از شما مانند من است، چراکه من در هدی(قربانی) رسول خدا(ص) شریک شدم؟ کدام یک از شما مانند من است، در صورتى که من کسى هستم که پیامبر خدا(ص) هدى مرا به دست خود ذبح فرمود».[5]
3. امام صادق(ع) فرمود: «رسول خدا(ص) با دستان خود 63(شتر) قربانی کرد و امام علی(ع) 37 شتر را قربانی کرد».[6]

4. پیامبر(ص) دو قوچ قربانى کرد، که یکى از آنها را به دست خودش ذبح نمود، و هنگام ذبح عرضه داشت: خدایا! این قربانی از سمت من و کسانی از اهل‌‌بیت من که قربانی نکردند، باشد و سپس قوچ دیگر را قربانی می‌‌کرد و می‌فرمود: این قربانی از طرف من و کسانی از امت من که قربانی نکردند، باشد».[7]

5. امام علی(ع) هر سال یک قوچ(گوسفند) از جانب رسول خدا(ص) و قوچ دیگرى را هم از سوى خود ذبح می‌نمود.[8]

[1]. «فلسفه وحی در خواب به حضرت ابراهیم(ع) برای ذبح اسماعیل(ع)»، 53102.

[2]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج 1، ص 325، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.

[3]. «چگونگی، شرایط و آداب سر بریدن حیوان»، 66831؛ «کراهت ذبح حیوانات»، 96511.

[4]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 237، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[5]. همان، ج ‏2، ص 237.

[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 250، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[7]. من لا یحضره الفقیه، ج‏ 2، ص 489.

[8]. همان.