«اگر فردی برای رضایت خدا به دانش رو آورد، هیبت او همگان را فرا خواهد گرفت، اما اگر دانش خود را وسیله‌ای برای گنج‌اندوزی قرار دهد، از هر چیزی می‌هراسد». مراد پیامبر اسلام(ص) از این سخن چیست؟

در تعالیم دینی فراوان توصیه شده است که علم و دانش را تنها برای رضای خدا بیاموزید.

در همین راستا پیامبر اسلام(ص) فرمود: «اگر شخص عالم، دانش خود را برای رضاى خدا کسب کند، همه چیز از او می‌هراسد، اما اگر عالمی بخواهد به وسیله علم خود ثروت جمع کند، از همه چیز می‌ترسد».[1]

این روایت ناظر به آن است که اگر کسی تنها برای خدا به کسب دانش بپردازد، چیزی را برای از دست دادن ندارد تا بخواهد مورد تهدید دیگران واقع شود، و حتی حاضر است جانش را نیز در این راه فدا کند؛ از این‌رو بدخواهانش نیز به دلیل آن‌که قدرتی بر تغییر او نداشته و از سخنان روشن‌گرانه او در هراسند، از او حساب می‌برند، اما فردی که تنها برای کسب ثروت به تحصیل دانش می‌پردازد، خود او همواره نگران آن است که نکند اتفاقی رخ دهد و سرمایه‌اندوزی او در خطر افتد.

هم‌چنین با توجه به آیات و روایات، عالمان و اندیشمندانی که علمشان در جهت رضای خدا باشد، وارثان انبیای الهی و مصداق بارز انسان کامل می‌شوند.[2] این گروه در مقایسه با دیگر اقشار، دارای جایگاهی برتر و والاتر نزد خداوند بوده و تحت حمایت پروردگار قرار دارند و کسی که خدا حامی او باشد، از کسی نمی‌ترسد؛ در مقابل کسی که برای غیر رضای خدا به کسب علم بپردازد، خود را از این جایگاه دور می‌کند؛ لذا از همه چیز می‌ترسد.[3]

[1]. ابن عساکر، ابو القاسم علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج 53، ص 132 – 133، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛ ابن‏جوزى، عبدالرحمن بن على‏، صفة الصفوة، محقق، رمضان، ابراهیم محمد، لحام، سعید محمد، ج 3، ص 244، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، چاپ سوم، 1423ق.

[2]. «ربوبیت و انسان کامل»، 3416؛ «انسان کامل و رشد و کمال معنوی»، 64713؛ «راه رسیدن به کمال»، 216.

[3]. «قرآن و جایگاه فراگیری علم و دانش در کنار جهاد»، 67312؛ «جایگاه عالمان و دانشمندان در اسلام»، 44291؛ «جایگاه عالم و دانشمند نسبت به عارف و عابد در آموزه‌های دینی»، 106157؛ «معنای عالم متهتک و جاهل متنسک»، 54120؛ «منظور از عالم مورد تکریم»، 56834.