همانگونه که توبه و بازگشت شخص گنهکار از گناه، اگر از روی صدق و اخلاص باشد سبب بخشیده شدن او از سوی پروردگار مهربان و از بین رفتن تمام آثار و عقاب اخروی و حتی برخی از آثار دنیوی گناه میشود، در قوانین حقوق اسلامی نیز با الهام از دین و شریعت، جایگاهی برای توبه در سقوط یا تخفیف برخی مجازاتها با شرایط خاص در نظر گرفته شده است که در مبحث پنجم از قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392، قوانین مربوطه، ضمن مواد 114، تا 117 بیان شده است که عمده موارد پذیرش توبه و چگونگی سقوط یا تخفیف مجازات در دو ماده 114 و 115 به شرح زیر تدوین شده است:
«وفق مفاد ماده 114 قانون مجازت اسلامی، غیر از قذف و محاربه در بقیه جرائمی که موجب حد هستند اگر متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، حد از او ساقط میگردد، همچنین اگر جرائم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب – حتی پس از اثبات جرم – دادگاه میتواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید».
و در تبصره اول آن حتی توبه محارب نیز در صورتی که قبل از دستگیری یا تسلط بر او به اثبات برسد مورد پذیرش و از موجبات سقوط حد قرار داده شده است.
همچنین در ماده 115آمده است: «در جرائم تعزیری درجه شش،[1] هفت[2] و هشت[3] چنانچه مرتکب توبه نماید و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، مجازات ساقط میشود. در سایر جرائم موجب تعزیر، دادگاه میتواند مقررات راجع به تخفیف مجازات را اعمال نماید».
نقش توبه در جرم خیانت به کشور
خیانت به کشور عنوانی عام و دارای مصادیقی متعدد است که ضمن مواد 498 تا 512 موارد و مصادیق آن به همراه مجازاتشان بیان شده، اما جاسوسی که یکی از مصادیق جرم خیانت به کشور محسوب میشود ضمن مواد 501، 502 و 505 مورد بررسی قرار گرفته و در مواد مذکور به تناسب نوع جاسوسی و اهمیت مطالب و اسنادی که در اختیار دشمن و کشور بیگانه قرار گرفته مجازاتهای مختلفی؛ مانند حبس از یک تا ده سال،[4] یا یک تا پنج سال،[5] و یا دو تا ده سال[6] مقرر شده است.
در تبصره ماده 512 نقش توبه در جرم خیانت به کشور چه جاسوسی چه دیگر موارد و مصادیق آن آشکار شده و قانونگذار مقرر داشته: «در مواردی که احراز شود متهم قبل از دستیابی نظام توبه کرده باشد، مشمول مواد 508،[7] 509[8] و 512[9] نمیشود».
بنابراین، در جرم خیانت به کشور نیز توبه مجرم قبل از دستگیری موجب سقوط یا تخفیف مجازات میگردد.
«وفق مفاد ماده 114 قانون مجازت اسلامی، غیر از قذف و محاربه در بقیه جرائمی که موجب حد هستند اگر متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، حد از او ساقط میگردد، همچنین اگر جرائم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب – حتی پس از اثبات جرم – دادگاه میتواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید».
و در تبصره اول آن حتی توبه محارب نیز در صورتی که قبل از دستگیری یا تسلط بر او به اثبات برسد مورد پذیرش و از موجبات سقوط حد قرار داده شده است.
همچنین در ماده 115آمده است: «در جرائم تعزیری درجه شش،[1] هفت[2] و هشت[3] چنانچه مرتکب توبه نماید و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، مجازات ساقط میشود. در سایر جرائم موجب تعزیر، دادگاه میتواند مقررات راجع به تخفیف مجازات را اعمال نماید».
نقش توبه در جرم خیانت به کشور
خیانت به کشور عنوانی عام و دارای مصادیقی متعدد است که ضمن مواد 498 تا 512 موارد و مصادیق آن به همراه مجازاتشان بیان شده، اما جاسوسی که یکی از مصادیق جرم خیانت به کشور محسوب میشود ضمن مواد 501، 502 و 505 مورد بررسی قرار گرفته و در مواد مذکور به تناسب نوع جاسوسی و اهمیت مطالب و اسنادی که در اختیار دشمن و کشور بیگانه قرار گرفته مجازاتهای مختلفی؛ مانند حبس از یک تا ده سال،[4] یا یک تا پنج سال،[5] و یا دو تا ده سال[6] مقرر شده است.
در تبصره ماده 512 نقش توبه در جرم خیانت به کشور چه جاسوسی چه دیگر موارد و مصادیق آن آشکار شده و قانونگذار مقرر داشته: «در مواردی که احراز شود متهم قبل از دستیابی نظام توبه کرده باشد، مشمول مواد 508،[7] 509[8] و 512[9] نمیشود».
بنابراین، در جرم خیانت به کشور نیز توبه مجرم قبل از دستگیری موجب سقوط یا تخفیف مجازات میگردد.