نکته اساسی در مورد خاتمیت پیامبر اکرم یکی این است که ظرفیت وجودی پیامبر اکرم از دیگر انبیا برای دریافت دین کامل بیشتر بوده است؛ و دیگر این که خداوند این امتیاز را به امت پیامبر خاتم داده است که در میان آنها اهل بیت علیهم السلام را قرار داده که توان دریافت و نگه داری دین کامل را دارند. اما در مورد کل امت آنچه مورد ادعا است این است که جوامع انسانی در هنگام بعثت دوره های خامی و ناتوانی فکری خود را گذرانیده و برای به دست آوردن کمال انسانیت آماده بودند؛ نه این که به کمال رسیده بودند.
می توان وجود برخی اوصاف پسندیده در میان اعراب زمان جاهلی و بخصوص فرزندان عدنان (یعنی فرزندان حضرت اسماعیل و حضرت ابراهیم (ع) )را شاهد و گواهی برای این آمادگی روحی دانست؛ اوصافی مانند: سخاوت و مهمان نوازی، نگهداری امانت و خیانت نکردن در آن، وفاداری به پیمان ها، فداکاری در راه عقیده، داشتن حافظه های نیرومندی برای حفظ اشعار و خطبه ها و…
هر چند وجود یک رشته فساد اخلاقی و عقیدتی در میان آنها مانع بروز و فعلیت کمالات آنها شده بود و اگر روزنه ای از غیب به روی آنان باز نمی شد به طور مسلم طومار حیات انسانی آنها در هم پیچیده می شد.