با آن‌که عبادت باید باعث آرامش روحی شود، چرا برخی در راه سلوک دچار مشکل روحی و روانی می‌شوند؟

اسلام دین میانه است نه افراط در آن راه دارد و نه تفریط، مسلمانان نیز به پیروی از اسلام در تمام امور (اقتصادی، عبادی و …) باید از افراط و تفریط بپرهیزند و راه میانه را انتخاب کنند.
احکام اسلامى براى جامعه بشرى در حد اعتدال و دور از افراط و تفریط دیگر آیین­هاست؛ مثلاً کیش یهود به مادیات و امور جسمانى بیشتر اهمیت داده و دین مسیحیت به روحانیت و تجرد. در حالی‌که اسلام نسبت به هر دو در حد اعتدال است؛ از این نظر ترازوى سنجش افراط و تفریط مذهب یهود و مسیحیت است. و چون افراط و تفریط آنها با مقررات اسلام سنجیده و معلوم مى‌‏شود، امت اسلامى نسبت به آنها شاهد محسوب است؛ یعنى گواه بر افراط و تفریط مذهب آنها است.[1]
بنابر این، هر کس قدم در راه عبادت و سیر و سلوک می‌گذارد نباید اعتدال و میانه‌روی را فراموش کرده و بیش از توان و ظرفیت خود رفتار کند. اگر شخصی این تعادل را فراموش نکند، هرگز مشکلی نخواهد داشت و اگر مواردی مشاهده می‌شود که افرادی در مسیر سیر و سلوک دچار مشکلاتی شده‌اند، دلیلش آن است که به توصیه‌های پیشوایان دینی، یعنی اعتدال و میانه‌روی عمل نکردند.
امام باقر(ع) از رسول گرامی(ص) نقل می‌کند: بدانید که هر عبادتى در آغاز افراطى دارد، سپس به فترت و سستى مى‌‏گراید. هر کس افراط در عبادتش به سنّت من بینجامد راه را یافته است، و هر کس با سنّت من مخالفت ورزد گمراه گشته و عملش تباه خواهد شد. بدانید که من هم نماز مى‌‏خوانم و هم مى‌‏خوابم، هم روزه مى‌‏گیرم و هم افطار مى‌‏کنم، هم مى‌‏خندم و هم مى‌‏گریم. پس هر کس از راه روشن و سنّت من روى گرداند از من نیست.[2]
امام باقر(ع) در جایی دیگر از رسول اکرم(ص) روایت کرد: اسلام دین سهل و خالى از مشقّت است. با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحمیل ننمایید و همانند سوارى نباشید که مرکب خود را از پا می­اندازد و در نتیجه نه راه سفر را پیموده و نه مرکبش سالم مانده است.[3]

---