آیه «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً» درباره کدام امام است؟

ظاهر آیه مورد پرسش: «وَ لِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیها فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ»،[1] اشاره به جمع نمودن مردم در روز قیامت دارد که «یوم الجمع» است. روزی که خداوند همۀ مردم را براى پاداش و کیفر، در برابر اعمال نیک و بد، در روز رستاخیز، حاضر مى‏ کند، اما در روایات بسیاری از ائمه اطهار(ع) این جمله به جمع نمودن اصحاب خاص حضرت مهدى(عج) از اطراف زمین براى قیام به همراه آن حضرت تفسیر شده است که در این جا به چند نمونه از این روایات اشاره می شود.

1. از امام صادق (ع) نقل شده است: «نزلت هذه الآیة فى اصحاب القائم و انّهم المفتقدون من فرشهم لیلا فیصبحون بمکّة و بعضهم یسیر فى السحاب نهارا …»؛[2] این آیه در شأن اصحاب حضرت قائم(عج) نازل شده است. آنان در حالی که شب در بستر آرمیده اند، صبح هنگام در مکه حضور پیدا می کنند، و بعضى از آنها روز در ابرها حرکت می کنند… .

2. امام باقر (ع) فرمود: «وَ قَوْلُهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً یَعْنِی أَصْحَابَ الْقَائِمِ الثَّلَاثَمِائَةِ وَ الْبِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا قَالَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ الْأُمَّةُ الْمَعْدُودَةُ قَالَ یَجْتَمِعُونَ وَ اللَّهِ فِی سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ قَزَعٌ کَقَزَعِ الْخَرِیفِ»؛[3] منظور اصحاب امام قائم(ع) که سی صد و سیزده نفرند، به خدا سوگند منظور از «امة معدودة» آنها هستند، به خدا سوگند در یک ساعت همگى جمع مى ‏شوند؛ همچون پاره ‏هاى ابر پاییزى که بر اثر تند باد، جمع و متراکم مى ‏شود.

3. در برخی اخبار است که مراد جمع شدن همه شیعیان حضور حضرت مهدى است، چنانچه تفسیر عیاشى[4] و مجمع البیان[5] از امام رضا (ع) نقل کرده اند: «ذلک و اللَّه ان لو قام قائمنا یجمع اللَّه جمیع شیعتنا من جمیع البلدان»؛ قسم به خدا هر موقع قائم ما قیام کند، خداوند جمیع شیعیان را از شهرها به سوى او جمع می کند.

البته، این معنا با عموم لفظ و کثرت مصادیق آن منافاتى ندارد.[6] از آن جا که قرآن بطون مختلف دارد، این تفسیر می تواند یکی از آن بطون باشد.[7]

بنابراین، منظور از «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً» یاران امام زمان (عج) هستند.