معنای حیلۀ شرعی چیست، و اقسام آن کدام است؟

بحث از حيله هاى شرعى به علت اهميت مسئله و ابتلاى شيعيان به اين موضوع، از ديد فقها پنهان نمانده و در ابواب مختلف فقهى –مانند معاملات ربوی و باب طلاق- بدان پرداخته اند.

واژۀ حيله، به معناى چاره است كه شخص در تدبير كارش به آن منتقل می شود و آن يک نوع تغيّر و انفصال از حال اوّلى است. در واقع، این واژه، بر اثر گذشت زمان معناى دوّمى نيز پيدا كرده، و آن عبارت است از: «رسيدن به يک چیز از راه اسباب و علل خفيّه و پنهانى» و اين همان چيزى است كه در فارسى به آن «چاره‌ جويى» گفته مى شود.

به طور کلی، حیله در اصطلاح فقها؛ حيله به كار بستن راه هايى است كه گرچه ظواهر قانون در آن رعايت شده، ولى چه بسا با روح قانون مخالف است.

از نظر فقها، حيله هاى شرعى با تمامى افراد و مصاديق گوناگون و متنوع در دو مجموعه حيله مشروع و نامشروع قرار مى گيرند و تمامى نفى و اثبات ها متوجّه بخشى از حيله ها است، اما اصل جواز حيله در بخشى از مصاديق، پذیرفتنی است، چنان كه حرمت گونه هاى ديگرى از حيله ها نيز قابل انكار نيست.