واژه حماسه از ریشه «حمس»، به معنای «شدت و صلابت» است.
استاد مطهری در تحلیل و بررسی قیام و نهضت حسینی و مقایسه آن با دیگر انقلاب ها و قیام ها، می گوید حماسه ای مقدس است که دارای روحیه عدالت خواهی، و حق طلبی بوده و در فضای تاریک، استبداد و ستم جامعه واقع شده و در آن رشد و بینش نیرومند که مافوق منطق افراد عادی و عقلایی جامعه است، وجود داشته باشد.
وی معتقد است؛ امام حسین (ع)، یک شخصیّت حماسی است، اما نه مانند «جلالالدین خوارزم شاه» و «رستم»؛ امام حسین (ع)، حماسه انسانیت و بشریت است؛ سخن، عمل و روح امام حسین (ع)، هیجان، تحریک، درس و القای نیرو می باشد. در داستان کربلا، سراسر عظمت، شجاعت، حق خواهی و حق پرستی موج می زند. بنابراین، این شخصیت ها هستند که حماسه مقدس را می سازند.