آیا بین حفظ قرآن و افسردگی رابطه ای وجود دارد؟

جواب این پرسش در توجه به چند نکته روشن خواهد شد:

یک. اگر منظور شما از افسردگی، افسردگی روحی و روانی است، باید گفت: نه تنها هیچ رابطه و ملازمه ای بین حفظ کردن قرآن و افسردگی روحی وجود ندارد، بلکه بر عکس چه بسا موجب ابتهاج و نشاط روحی خواهد شد؛ چراکه قرآن به جهت معنویت و نورانیتی که دارد موجب شادی و نشاط روحی و روانی حافظ قرآن خواهد شد و ما نیز چنین افرادی را خود شاهد بوده ایم: “الا بذکر الله تطمئن القلوب”؛ همانا ذکر و یاد خدا به انسان آرامش روحی و روانی می بخشد.[1] البته این در ارتباط با کسانی است که مفاهیم قرآن را درک کرده باشند و با آن زندگی کنند و انس و الفت داشته باشند.[2] بدیهی است کسانی که فقط به حفظ قرآن اکتفا کرده باشند، بدون درک حقایق و معارف آن، و یا برای مقاصد دنیایی به این کار اقدام کرده باشند، نفعی از این کار نخواهند برد، چنان که از روایات نیز چنین استفاده می شود،[3] و پس از مدتی در خود دلسردی و یأس احساس می کنند. این امکان نیز وجود دارد که پس از سعی و تلاش فراوانی که در حفظ نمودن قرآن کرده و به حافظه خود فشار آورده، از نظر جسمی دچار خستگی شده باشد و افسرده به نظر آید که ان شاء الله به مرور زمان این خستگی و کسالت جسمی بر طرف خواهد شد.

دو. از جهت دیگر معمولاً چنین شخصی به دلیل ارتباط مداوم و انس با قرآن و تأمل و دقت در آیات الاهی برای حفظ کردن، سخنان دل نشین خدای متعال در دل و جانش اثر گذاشته – که ان شاء الله چنین است – و در چهره اش نمایان شده است، اما به نظر افسرده می آید؛ زیرا هنگامی که آیات انذار را مرور می کند ترس جهنم و عذاب الاهی را چنان باور دارد که گویی آن را دیده و در عذابش گرفتار است. چنان که امام عارفان علی (ع) در اوصاف پارسایان می فرماید: ” وهم والنار کمن قد رآها، فهم فیها معذبون… قلوبهم محزونه، و شرورهم مأمونه، و اجسادهم نحیفه… ینظر الیهم الناظر فیحسبهم مرضی و ما بالقوم من مرض …”؛ پارسایان (متقین) انسان های برجسته اند: … جهنم را چنان باور دارند که گویی آن را دیده و در عذابش گرفتارند، قلب هایشان از غم آکنده است … جسمشان نحیف و لاغر است … ترس الاهی آنان را چونان تیر تراشیده لاغر کرده است، هرکه به آنان می نگرد می پندارد که بیمارند، اما حقیقت این است که آنان را هیچ بیماری نباشد، و می گوید مردم در اشتباه اند …”!.[4] بنابراین هیچ ارتباطی بین حافظ قرآن شدن و افسردگی وجود ندارد.

سه. البته اگر چه در دنیای کنونی که ابزار و وسایل حفظ قرآن فراوان است، این کار برای همه توصیه نمی شود. حفظ قرآن برای گذشته های بسیار دور که هیچ گونه امکاناتی؛ نظیر کاغذ، نوار و … برای حفظ و نگه داری قرآن وجود نداشت، کار پسندیده ای بود، اما امروز با پیشرفت وسایل و امکانات برای حفظ و نگه داری متون مقدس، بهتر آن است که انسان وقت و استعداد خویش را صرف مطالعه و دقت در آیات قرآن کند، تا به معارف بی کرانش دست یابد و آنها را در مسیر سعادت و کمال به کار بندد.