انتظارات قرآن از ما

قرآن کریم،آخرین پیام الهی،برنامه جامع برای زندگی و سعادت اخروی است که در سرنوشت مسلمانان نقش بزرگی را ایفا می کند.این کتاب در ماه مبارک رمضان فرو فرستاده شد تا مردم را با دلایلی آشکار،به سوی حق راهبر و میزانی برای تشخیص حق از باطل باشد.﴿شهرُ رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناسِ و بینات من الهدی و الفرقان﴾(سوره بقره،آیه 185)

خداوند کسانی را که ایمان آورده اند،فرا می خواند به این که آیات قرآن را بشنوند تا به آنها حیات بخشیده شود:﴿یا ایها الذین امَنو استجیبوا لله و لِلرسول اذا دعاکم لِما یحییکم﴾(سوره انفال،آیه 24)
و به وسیله قرآن،مردم را از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون می آورد.
﴿الر کتاب انزلناهُ الیک لتخرج الناسِ من الظلمات الی النور﴾ (سوره ابراهیم،آیه 1) و به آنچه برای مومنان مایه درمان و رحمت است رهنمون می سازد.

﴿و ننزل من القرآن ما هُو شفاءٌ و رحمه للمومنین﴾ (سوره اسراء،آیه 82) این کتاب برای تحقق وعده هایی که داده است از ما انتظار دارد که با برنامه ای ساده در راستای محقق کردن آنها گام برداریم.

انتظارات قرآن از ما:

1.قرائت قرآن:

خداوند در قرآن می فرماید:«هر اندازه که برای شما آسان است،به قرائت قرآن بپردازید.» (سوره المزّمل،آیه 20)
پس وظیفە هر مسلمان است که قرآن را با طهارت، مستمر و با اخلاص بخواند و از همه مهمتر با عشق بخواند،عشق به خالق هستی و عشق به وجودی که احد،صمد و لایزال است.امام باقر(ع) درباره قرائت قرآن فرموده است:«در شبانه روز حداقل پنج آیه از قرآن را بخوانیم.»

2.تلاوت قرآن از ابتدا تا انتهای آن:

ما موظفیم که همه مضامین کتاب الهی را از اول تا آخر بخوانیم.در ترتیب سوره ها و آیات قرآن حکمت ها و راهنمایی وجود دارد که خواندن آنها به این ترتیب برکات فراوانی را به همراه می آورد.

3. ترتیل قرآن با دقت:

هر آیه را که می خوانیم باید کمی مکث کنیم و آنگاه به سراغ آیە بعدی برویم.باید بدانیم که هر آیه معنای خود را دارد و شاید هشداری در آن نهفته باشد که با کمی دقت بتوان به آن دست یافت.پس نباید با شتاب از آیات الهی بگذریم،بدون آن که پیغام خداوند را دریافت کرده باشیم.

4.تدبر در آیات قرآن:

با فهم معنای لغوی آیات قرآن،دریچه ای برای درک معنای آنها باز می شود. امیرالمومنین(ع) می فرماید: «علیکم بالدرایات لا بالروایات» 1
بر شماست که درایت کنید نه فقط به نقل و حکایت بپردازید.پشت ظاهر هر آیه ای،معانی پنهان و مفاهیمی وجود دارند که مغز آن آیه محسوب می شوند و با درک آنها می توان به باطن کلام الهی راه یافت.
برای تدبر در قرآن،اولین گام استفاده از ترجمە آن است.تعداد کلمات قرآن حدود 78هزار کلمه است که اگر کلمات تکراری آن را در نظر نگیریم،حدود 11هزار کلمه می شود.از این تعداد نیز با کمتر از هزار کلمه می توان آشنایی پیدا کرد.بدین ترتیب،معنای بیش از 80 درصد کلمات قرآن را خواهیم فهمید.

5.توجه به آیات قرآن:

هنگام تلاوت باید سکوت کرد و با تمام جان و دل آن را شنید و به آن توجه داشت. خداوند در قرآن مجید می فرماید: «چون قرآن،قرائت شود همه به آن گوش فرا دهید و سکوت کنید باشد که مورد لطف و رحمت حق واقع شوید.» (سوره اعراف،آیه 204)

6.تأثیر پذیری از قرآن:

روحیه و خلق و خوی ما،باید از قرآن متأثر شود.در سوره ای از قرآن آیه ای متناوباً آمده است:«و ما قرآن را برای اندرز و پند آموزی آسان کردیم،آیا نپذیری هست؟»( سوره قمر،آیات 17 ،22 ،32 ،40)
باید تأثیرگذاری قرآن بر ما این چنین باشد که چون مؤمنان،وقتی ذکری از خدا بشنوند دلهایشان ترسان و لرزان گردد و چون آیات خدا را بر آنها تلاوت کنند بر مقام ایمانشان افزوده شود.(سوره انفال،آیه 3)
در تاریخ اسلام فراوان دیده شده است که چه بسیار بودند افرادی که با خواندن یا شنیدن یک آیه،منقلب شده و تحت تأثیر آیات الهی قرار گرفته اند.داستان مشهور فُضیل عیاض یکی از همین موارد است.این شخص سارق در نیمه شبی به قصد دزدی وارد خانه ای شد و مشاهده کرد صاحب خانه در کنار روشنایی شمع،آیاتی از قرآن را تلاوت می کند با آیه ای از سوره حدید با این معنا که «آیا وقت آن نرسیده است که دلت را با یاد خدا نرم کنی؟» (سوره حدید،آیه 16)
فضیل تأملی کرد و پیش خود گفت: چرا وقت آن رسیده است،سپس برگشت و توبه کرد.

7. آموزش آیات قرآن:

این مسئولیت در ابتدا با پیامبر اعظم(ص) بوده است.ایشان از اولین روزهای بعثت، هر مسلمان شایسته ای را می یافت که دلش به نور ایمان روشن شده است،مأمور آموزش قرآن می کرد.جعفر بن ابی طالب،مصعب بن عمیر و ابوذر غفاری از جملە آن معلمان بوده اند.در این باره، رسول اکرم(ص) فرموده است:«خداوند،معلمان قرآن را در بهشت منزلتی ویژه می دهد همچنین از امام باقر(ع) نقل شده است:شخصی با شگفتی نامە عمل خود را می خواند و شادمانی می کند.فرشته ای از او می پرسد:تو را چه شده است؟ می گوید کاری را که نکرده ام در اینجا برایم ثبت شده است من در دنیا به 10 نفر قرآن آموزش داده ام،اما اینجا یک میلیون را نشان می دهد.فرشته پاسخ می دهد:تو به 10 نفر قرآن آموختی یکی از آنها به صد نفر و یکی از آنها به هزار نفرو… به تو بگویم که تمام کسانی که به واسطە این 10 نفر تا روز قیامت آموزش قرآن دیده اند،در نامه عمل تو ثبت شده است.»
امیرالمومنین علی(ع) هم فرموده است:«پدر باید به فرزندان خود قرآن بیاموزد.»2
از وظایف ما این است که قرآن را به مردم دنیا معرفی کنیم و برای آموزش آن،از همە ابزارهای جذاب و فناوری نوین آموزشی استفاده کنیم تا این انتظار قرآن دربارە آموزش آن،به یاری خداوند برآورده شود.

8. عمل به قرآن:

اوامر و نواهی قرآن برای شفای دلها،توالی روح و تضمین سعادت دنیا و آخرت انسانها،واجب و حرام شده است.تلاوت قرآن به قصد عمل به آیات آن،انتظاری است که هیچ گاه پایانی ندارد و با استمرار در عمل و تنظیم برنامه ای برای زندگی،بر اساس آن می توان این انتظار را پاسخ داد.

زندگی قرآنی بر اساس فهم عمیق معنای آیات قرآن و انطباق مفاهیم آن با مسائل روزمره،نسخه ای است که باید به آن عمل شود تا آمرزش الهی را درپی داشته باشد.

9. به یاد داشتن قرآن:

قرآن می فرماید:«و مانند آنها نباشید که به کلی خدا را فراموش کردند و خدا هم نفوس آنها را از یادشان برد.آنان به حقیقت بدکاران عالمند.» (سوره حشر،آیه 19) انسان موجودی فراموشکار و در معرض انواع غفلت و نسیان است.این غفلت ها موجب از خود بیگانگی و خدا فراموشی می شود و هدف از خلقت،وجود نعمات طبیعی،روز قیامت و… را از یاد می برد.انتظار قرآن این است که یاد خدا و قیامت همیشه در خاطر ما باشد.

10.اقامه:

قرآن می فرماید:«دین خدا را برپا دارید.»(سوره شوری،آیه 13)و در جای دیگر فرموده است و«نماز را به پا دارید.»(سوره بقره،آیه 43)همچنین در آیه ای آمده است:«و چنانچه اهل کتاب در اجرای دستورات تورات و انجیل خودشان و قرآنی که از سوی پروردگارشان به سوی آنان نازل شده است قیام می کردند،البته از هرگونه نعمتی برخوردار می شدند.»(سوره مائده،آیه 66)و اما اقامه که به معنای برپا داشتن است نیازمند صرف وقت و انرژی،مراقبت و از خودگذشتگی،اطلاع رسانی و تبلیغ است.قرآن از ما انتظار دارد وقتی در روز محشر به صورت جوانی زیبا به رو می شویم،با رویی گشاده به ما بنگرد و در آن هنگامە بزرگ شفیعمان باشد.

نویسنده : علی قلی زاده اندی

• 1. (کنز الفوائد،بحار الانوار،ج 2 ،160)
• 2. (نهج البلاغه،حکمت 391)