چرا قرآن بسياري از مسائل را به صورت پرسش مطرح مي كند؟

قرآن كريم در آيه 125 سوره نحل به پيامبر دستور مي دهد تا براي دعوت به راه پروردگار از سه روش كمك بگيرد: «ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ»با حكمت و اندرز نيكو به سوي راه پروردگارت دعوت نما، و با آنها به طريقي كه نيكوتر است استدلال و مناظره كن.
طبق اين آيه روش نخست حكمت است كه استفاده از آن براي اهلش به هر صورتي كه باشد نيكو و رواست. روش دوم پند و اندرز است كه به دو قسم نيكو و غيرنيكو قسمت مي شود و فقط قسم نيكوي آن براي پيامبر مجاز است. روش سوم مجادله و گفت و گوست كه به سه قسم حسن، احسن و غير حسن قسمت مي شود و تنها استفاده از قسم حسن آن در موارد ضروري، صحيح و مجاز است. هم چنين خداوند بندگان مومن را مكلف كرده است كه هنگامي كه با كافران درباره توحيد مجادله مي كنند، از كلمه نيكوتر بهره گيرند: « وَقُلْ لِعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ»به بندگانم بگو سخني بگويند كه بهترين باشد .[1] بنابراين از نظر قرآن حتي مجادله حسن هم پذيرفتني نيست تا چه رسد به مجادله غير حسن.

منظور از جدال تكيه بر امور عقلي و طلب حجت از منكران و معاندان و رد سخن آنان با حجتي قوي تر است. جدال احسن نيز آنست كه با مدارا و نرمي و حسن معاشرت همراه باشد، به نحوي كه دشمني طرف مقابل را بر نينگيخته ، احساسات او را جريحه دار نكند. برخي هم نيت و هدف را نيز دخالت داده و جدال احسن را محاجه اي دانسته اند كه با رفق، نرمي ، لطافت، گذشت و احسان در مقابل بدي ها و با نيت خير و نفع[2] و رسيدن به حق همراه بوده باشد، هم چنين در آن از بلند كردن صدا ،ناسزاگويي، زورگويي و استهزا پرهيز شود.[3] به نظر برخي در جدال احسن خوب است مجادله كننده سخن خود را به گونه اي ارائه كند كه طرف مقابل آنرا حاصل فكر خود بداند نه فكر كسي كه با او جدل مي كند. در اينصورت او زودتر انعطاف نشان مي دهد و مقصود حاصل مي شود. از همين رو قرآن بسياري از مسائل را به صورت پرسش مطرح مي كند تا جواب از درون فكر مخاطب بجوشد و آنرا از خود بداند.[4]

پي نوشت:
[1] .اسراء،53
[2] مجمع البيان،بيروت، دارالمعرفه، 1406ق،ج6،ص210
[3] .التفسير الوسيط، وهبه زحيلي، بيروت، دارالفكر، 1421ق،ج2،ص1319
[4] دائره المعارف قرآن كريم، مركز فرهنگ و معارف قرآن ،بوستان كتاب، قم، 1382،ج9، ص531-534